به گزارش خبرنگار وسائل، محمد قائمی راد، دانشجوی کارشناسی ارشد فرهنگ و ارتباطات در کرسی ترویجی «فرهنگ از دیدگاه مقام معظم رهبری» که ۱۴ آذر به همت مرکز تحقیقات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد، به ارائه پژوهش خود پرداخت و پس از آن، دکتر میثم صداقت و دکتر محمدرضا روحانی، از اعضای هیأت علمی این دانشگاه به نقد و بررسی این پژوهش پرداختند.
قائمی در ابتدای نشست با اشاره به تعریف رهبر معظم انقلاب از فرهنگ، گفت: ایشان از فرهنگ دو معنی خاص و عام را بیان میکنند، که در تعریف معنای خاص اینگونه گفته اند«مراد ما از فرهنگ، همان ذهنیت هاست، و هرجا که من تعبیر فرهنگ را به کار میبرم، مرادم معنای عام فرهنگ است؛ یعنی آن ذهنیتهای حاکم بر وجود انسان که رفتارهای او را به سمتی هدایت میکند، تسریع میکند، کند میکند».
میتوان گفت که مقصود از ذهنیتها همان عقائد، اخلاق و آداب است، و البته مقام معظم رهبری دراین باره اینگونه بیان کردهاند«ذهن، به معنای آنچه که شامل فکر است، شامل اخلاق است، شامل خصوصیات روحی و روانی است».
رهبر انقلاب تصریح میکنند که اسلام بن مایهای فرهنگ را برای ما معین کرده و خردورزی و اخلاق را در اختیار ما گذاشته است، و همچنین ایشان در سال ۷۸ بیان میکنند که «اسلام آن چیزی است که وسیله رشد و پیشرفت و تکامل و تعالی این ملت و کشور است، و جایش هم همین جای فرهنگ است».
در واقع مراد مقام معظم رهبری از فرهنگ، الگوهای حاکم در بینش ها، گرایشها و رفتارها، فرهنگ است، و همچنان اشاره میکنند که عقاید، اخلاق و آداب شاخصههای مصداقی فرهنگ هستند.
فرهنگ علاوه براینکه مرتبط به اجتماع است، مرتبط به فرد هم میشود، ولی فرهنگ عمدتا مرتبط به جامعه است و رهبری نیز از فرهنگ برای جامعه استفاده میکنند و ایشان فرهنگ را هویت یک ملت میدانند.
فرهنگ از منظر مقام معظم رهبری اهمیت خاصی دارد و البته اینکه مدتی است ایشان بر اقتصاد تاکید میکنند و آن را اولویت امروز کشور میدانند، به این معنا نیست که نظر ایشان تغییر کرده، چراکه در کنار اعلام اهمیت اقتصاد، اشاره کردهاند که البته فرهنگ از همه مهمتر است، و البته این نکته را باید توجه کرد که خود اصلاح اقتصاد هم در راستای تعالی فرهنگ است.
مقام معظم رهبری به اقتصاد هم نگاه فرهنگی دارند و برای اصلاح اقتصاد از رویکرد فرهنگی استفاده میکنند، که به طور مثال در نام گذاری سال از عبارت اصلاح الگوی مصرف نام میبرند.
در ادامه این نشست دکتر صداقت زاده به عنوان منتقد اول، اظهار داشت: شما ذهنیت را تقسیم کردید و اینکه آداب را نیز جز این سهگانه بیاوریم، ممکن است درست نباشد؛ و همچنین در یک مجموعه خاصی از افراد ممکن است مولفههای زیادی فرهنگ جامعه را تشکیل دهند که البته تأثیر متفاوتی دارند.
فهم اینکه فرهنگ بر فرد هم تعلق میگیرد کمی سخت است، از نظر بنده فرهنگ این است که ایمانهایی افراد را میسازد و بین عدهای مشترک باشد، و ایمان افراد است که فرهنگ را تشکیل میدهد، ولی به نظر میرسد که فرهنگ مفهومی اجتماعی دارد.
دکتر روحانی نیز در بخش دیگر این نشست به عنوان دومین منتقد بیان داشت: در مورد ذهنیتها این ابهام وجود دارد که آیا این ذهنیتها ناظر به مبادی است و یا ناظر به نتایج، و نیاز است که روشن سازیم الگوی ذهنی برآمده از چیست.
تنوع دیدگاه رهبری و اینکه فرهنگ همچنان در نگاه ایشان مهم است، باعث شده که روایتهای متعددی از این بحث ارائه شود و اینکه در این مقاله سعی شده از تنوع روایتها یکپارچگی ایجاد شود، بسیار مهم است، و همچنین باید اندیشه مقام معظم رهبری در سیره و تاریخ مورد توجه قرار گیرد، چراکه در مسائل متعددی میتواند کمک کند./201/241/ح
تهیه و تنظیم: علی قرقانی