vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، می‌توان به جرات ادعا کرد که یکی از فلسفه‌های اصلی تشکیل خانواده در دین اسلام این است که افراد با ازدواج به آرامش برسند.

خانواده یکی از مهم‌ترین نهاد اجتماعی است که باید به آن توجه ویژه داشت چون خانواده سلامت اجتماع را تضمین می کند، اعضای خانواده از کنار یکدیگر بودن باید لذت ببرند که خود می‌تواند آرامش را به ارمغان آورد.

در زمینه تاثیرارتباط کلامی در خانواده و اصول آن، با حجت الاسلام والمسلمین حسین عباسپور کارشناس ارشد مشاوره اسلامی به گفت‌وگو نشستیم که تفصیل آن به شرح ذیل تقدیم می شود:

وسائل ـ در مورد اهمیت و ضرورت ارتباط کلامی توضیحاتی بفرمایید؟

تحقیقات نشان می دهد ۷۵ درصد عمر انسان ها صرف برقراری ارتباط می شود که ۹۰ درصد انسان های روی زمین از چگونگی برقراری ارتباط سالم و اثر بخش آگاهی ندارند و قادر به برقراری ارتباط سالم نیستند. «رادمنش، مسلم؛ فضلی منیر، مهارت‌های زندگی با مردان، ص۳۱»

همچنین ارتباط کلامی یکی از ابزارهای اولیه ای است که انسان برای تأثیر در دیگران یا محیط و کنترل و درک آن به کار می برد. در اغلب جوامع جدید، بسیاری از موفقیت‌ها در گرو مهارت در نوع انتخاب کلمات است. «باستانی، قادر، اصول و تکنیک های برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، ص۴۴»

بنابراین برای اینکه بتوان یک زندگی موفق برای خود و اطرافیان ایجاد کرد، لازم است چکونگی ارتباط کلامی خود و انتخاب و استخدام واژه ها توجه و دقت کرد.

افرادی که از کنار هم بودن احساس شادی و لذت می‌کنند ارتباطات کلامی بیشتری دارند و از هم صحبتی با یکدیگر بهره می‌برند و خوشحال‌اند و روزگار را بهتر سپری می‌کنند. اگر در خانواده‌ها ارتباطات کلامی تقویت شود حس مسئولیت پذیری اعضای خانواده تقویت شده در نتیجه گذشت و فداکاری میان اعضای خانواده بیشتر خواهد شد.

دنیای انسان‌ها، دنیای کلمات و معانی است. همان گونه که یک بافنده با تنیدن تارها و پودها در یکدیگر پارچه می‌بافد، انسان نیز با تنیدن کلمات در یکدیگر، به زندگی خویش معنا می‌بخشد. انسان از کلمات برای بیان خویش و معنا بخشیدن به زندگی و فعالیت‌هایش استفاده می‌کند. کلمات از آن رو که وسایلی برای انتقال اطلاعات و خلق پیام‌ها هستند، کار مهمی انجام می‌دهند، ولی خود کلمات اطلاعاتی نیستند که ما انتقال می‌دهیم.

کلمات تنها تصور اشیا و رفتارها هستند؛ همان گونه که ما اطلاعاتی برای ایجاد یک پیام کنار هم قرار می‌دهیم، لغات را برای ایجاد پیام‌های پیچیده تر کنار هم می‌گذاریم، کلمات به عنوان رسانه‌هایی برای تبدیل اطلاعات به پیام‌ها، بر روی خود پیام نیز اثر می‌گذارند.

کنار هم قرار دادن کلمات امری اتفاقی نیست، نظام زبانی شامل یک منطق ترتیب است که اعضای خانواده مخصوصا همسر و شوهر باید مراقب چینش کلمات و نحوه صحیح ارتباط کلامی و به کارگیری کلماتی که محبت و صمیمیت را در محیط خانواده زیاد می کند آنها را یادگرفته و برای ارتقاء آن بکوشند. در این زمینه یکی از مهم ترین ابزار که کنترل آن تنش ها را در خانواده کم کرده و صفا و طراوت به محیط خانواده می بخشد زبان است.

وسائل ـ جایگاه مهارت زبان در مجموعه مهارت‌های ارتباطی کجاست؟

امیرالمؤمنین حضرت علی(ع)، خطاب به مردم می‌فرمایند: ای مردم، همانا در انسان ۱۰ خصلت و ویژگی وجود دارد که زبانش آن‌ها را آشکار می‌سازد: زبان، گواه و شاهدی است که از درونْ خبر داده و آنچه در فکر و قلب انسان می‌گذرد را نمایان می‌سازد، در اختلافات و دعواها با هنر نمایی خود بین دو طرف یا بیشتر داوری نموده و باعث از بین رفتن آرامش در خانواده می شود و یا صلح ، آشتی برقرار می‌کند.

سخنگوی کشور جسم و جان است که معماها و معادلات حل شده در ذهن و فکر را بیان کرده و به نمایندگی از آن‌ها جواب می‌دهد، واسطه ای است که تمام اعضا و جوارح نیازهایشان را به وسیله آن مطرح نموده و با کمک آن، بر طرف می‌شود.

زبان وصف کننده‌ای است که با توصیف خود به معرفی و شناسایی اشیاء می‌پردازد، فرماندهی است که به نیکی فرمان می‌دهد، واعظ و اندرزگویی است که از زشتی‌ها باز می‌دارد، تسلیت و تسکین دهنده‌ای است که با آرام بخشی خود موجب بر طرف شدن غم و اندوه‌ها می‌شود، ستایش گر و حاضرجوابی است که به وسیله آن کینه‌ها کنار می‌روند.

زبان با بیان حرف‌های خوب، شیرینی است که گوش‌ها از آن لذّت می‌برند. و آن حضرت بعد از بیان ۱۰ ویژگی که توسط زبان آشکار می‌شود در ادامه می‌فرمایند: ای مردم، کسی که سخنش حکمت آمیز است خاموشیش سود ندارد، همان گونه که سخن گفتن جاهلانه را سودی نیست و ای مردم، بدانید هر کس اختیار زبان خود را نداشته باشد و هر چه بر زبانش جاری شد را مطرح کند، پشیمان می‌شود. هر کس خود را به آموختن وادار ننماید نادان می‌ماند و هر کس بردباری را به خود تحمیل ننماید به آن دست نمی‌یابد. هر کس مهار نفس خود را نکشد عاقل نیست و هر کس عاقل نباشد، خوار گردد و هر کس خوار گردد مورد احترام قرار نمی‌گیرد. و هر کس تقوی پیشه نماید نجات یابد.

أَیهَا النَّاسُ إِنَّ فِی الْإِنْسَانِ عَشْرَ خِصَالٍ یظْهِرُهَا لِسَانُهُ شَاهِدٌ یخْبِرُ عَنِ الضَّمِیرِ وَ حَاکمٌ یفْصِلُ بَینَ الْخِطَابِ وَ نَاطِقٌ یرَدُّ بِهِ الْجَوَابُ وَ شَافِعٌ تُدْرَک بِهِ الْحَاجَةُ وَ وَاصِفٌ تُعْرَفُ بِهِ الْأَشْیاءُ وَ أَمِیرٌ یأْمُرُ بِالْحَسَنِ وَ وَاعِظٌ ینْهَی عَنِ الْقَبِیحِ وَ مُعَزٍّ تُسَکنُ [تَسْکنُ] بِهِ الْأَحْزَانُ وَ حَامِدٌ تَجَلَّی بِهِ الضَّغَائِنُ وَ مُونِقٌ یلْهِی الْأَسْمَاعَ أَیهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَا خَیرَ فِی الصَّمْتِ عَنِ الْحُکمِ کمَا أَنَّهُ لَا خَیرَ فِی الْقَوْلِ بِالْجَهْلِ اعْلَمُوا أَیهَا النَّاسُ أَنَّهُ مَنْ لَمْ یمْلِک لِسَانَهُ ینْدَمْ وَ مَنْ لَا یتَعَلَّمْ یجْهَلْ وَ مَنْ لَا یتَحَلَّمْ لَا یحْلُمْ وَ مَنْ لَا یرْتَدِعْ لَا یعْقِلْ وَ مَنْ لَا یعْقِلْ یهُنْ وَ مَنْ یهُنْ لَا یوَقَّرْ وَ مَنْ یتَّقِ ینْجُ. تحف العقول، ص 94، کافی ج 15، ص 64.

وسائل ـ با توجه به اینکه اصل سخن گفتن فن یا هنری است که آدمی به وسیله آن بر دیگران تأثیر می‌گذارد. دیگران را ترغیب و اقناع می‌کند و همواره در مراودات اجتماعی کاربرد دارد. حضرتعالی این را قبول دارید تا زبان اصلاح نشود سایر اعضا هم به تبع آن اصلاح نخواهد شد و در نتیجه تنش از خانواده‌ها کم نخواهد شد؟

امام علی علیه السلام فرمود، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: «ایمانِ هیچ بنده‌ای درست نشود، تا آنکه دلش درست شود و دلش درست نشود، تا آنگاه که زبانش درست شود». بنابراین، هر کس از شما که می‌تواند با دستی نیالوده به خون و اموال مسلمانان و زبانی سالم از [هتک] آبرو و حیثیت ایشان، خداوند متعال را دیدار نماید، باید چنین کند. و لذا اگر می‌خواهیم خطاهایمان کم شود و قلبمان متوجه خوبی‌ها شود اولین قدمش اصلاح زبان است و باید از زبان شروع کرد.

پیامبر گرامی اسلام(ص) در این باره می‌فرمایند: چون آدمی صبح خویش را شروع کند، همه اندام‌های بدن او از زبان می‌خواهند که بس کند. یعنی می‌گویند: درباره ما از خدا بترس؛ زیرا اگر تو راست و درست شوی، ما نیز راست و درست می‌شویم و اگر تو کج شوی ما هم، کج می‌شویم.

با توجه به کلام معصومین مبدأ اصلاح روابط و حل اختلافات خانواده‌ها نیز زبان و کلام است. به عبارتی می‌توان گفت آغاز تنش‌ها و سردی روابط با سخن است.

وسائل ـ یکی از اموری که رعایت آن موجب با کیفیت شدن گفتار و کاهش آسیب‌های آن می‌شود تفکر قبل از سخن گفتن است در این مورد نظر شما چیست و آیا مستندات روایی و قرآنی درباره آن وجود دارد؟

یکی از اموری که رعایت آن موجب با کیفیت شدن گفتار و کاهش آسیب‌های آن می‌شود تفکر قبل از سخن گفتن است که پیامبر خدا(ص) در این باره فرمودند: راستی که زبان مؤمن در پس دل اوست؛ هرگاه بخواهد چیزی بگوید در دل به آن می‌اندیشد و سپس بر زبان می آورد. اما زبان منافق جلوی دل اوست؛ هرگاه قصد سخنی کند آن را به زبان می‌آورد و در دل به آن نمی‌اندیشد.

امام علی(ع) نیز کلام پیامبر اسلام(ص) را تکرار نموده و می‌فرمایند: زبان مؤمن، در پشت دل اوست و دل منافق، در پشت زبان او؛ زیرا مؤمن هرگاه بخواهد سخنی بگوید، ابتدا درباره آن می‌اندیشد؛ اگر خوب بود اظهارش می‌کند و اگر بد بود آن را پنهان می‌دارد. اما منافق هرچه به زبانش آید می‌گوید، بی‌آن که بداند چه سخنی به سود و چه سخنی به زیان اوست. آن بزرگوار یکی از ویژگی‌های خردمند را این می‌داند که زبانش در پس دل اوست. یعنی خردمند کسی است که قبل از سخن گفتن و حرف زدن، درباره آثار کلامش فکر کند.

همانطوری که در مسائل مادی و معنوی، حفظ سرمایه اولیه خیلی مهم است در روابط اجتماعی نیز، یکی از امور بسیار مهم حفظ رابطه قبلی و از دست ندادن ارتباط پیشین و برنامه برای ازدیاد و قوی نمودن رابطه فعلی است و در این زمینه زبان حرف اول را می زند که پیامبرخاتم در این زمینه می‌فرمایند: کسی که زبانش را نگه نداشته باشد، عملی به جا نیاورده است. بنابراین اگر زبان کنترل نشود روابطی که در طول چندین سال بافته شده را پنبه نموده و روابط را قطع می‌کند.

پیامبراکرم(ص) فرمودند: آسایش انسان، در زندانی کردن زبان است. آن بزرگوار در حدیث دیگری می‌فرماید: سلامت انسان، در نگهداری زبان است. و اصل نگهداری و حفظ زبان از بدی‌ها در دین شریف اسلام ممدوح شمرده شده که امام صادق(ع) در این باره می‌فرمایند: بنده مؤمن تا زمانی که خاموش است، نیکوکار قلمداد می‌شود، اما چون سخن گوید، یا نیکوکار شمرده می‌شود یا بدکار. بنابراین از جمله ابزارهایی که هم آبرو کسب می‌کند و هم آبروی فرد را می‌برد زبان است.

امام سجاد(ع) می‌فرمایند: زبان آدمی‌زاد، هر روز به اعضای او نزدیک می‌شود و می‌گوید: چگونه‌اید؟ آن‌ها می‌گویند: اگر تو ما را به خود واگذاری، خوب هستیم. و می‌گویند: از خدا بترس و کاری به ما نداشته باش! و او را سوگند می‌دهند و می‌گویند: ما فقط به واسطه تو پاداش می‌یابیم و به واسطه تو کیفر می‌بینیم.

پیامبر خدا(ص) دربارهٔ عذاب زبان فرمودند: خداوند، زبان را عذابی دهد که هیچ یک از اعضای دیگر را چنان عذابی ندهد. پس، زبان گوید: ای پروردگار! مرا عذابی دادی که هیچ چیز را چنان عذابی ندادی! در پاسخ او گفته شود: سخنی از تو بیرون آمد و به شرق و غرب زمین رسید و به واسطه آن خونی به ناحقّ ریخته شد و مالی به غارت رفت و ناموسی هتک شد.

امام صادق(ع) زبان را یکی از ابزارهای رسوایی معرفی نموده و می‌فرمایند: هرگاه خداوند رسوایی بنده‌ای را بخواهد، از طریق زبانش او را رسوا می‌کند. و شاید از همین باب است که امام(ع) در حدیثی می‌فرماید: بسا سخنی که نعمتی را از کف برده است، پس همان گونه که زر و سیم خود را محافظت می‌کنی، زبانت را نیز محافظت کن.

بنابراین داشتن رابطه صمیمی، پر از مهر و محبت با همسر را می‌توان از نعمت‌های الهی بر شمرد که تحت تأثیر زبان و کلمات همسران می‌باشد./404/422/ح