vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، چهارمین همایش مالی اسلامی با محوریت توسعه نهادهای مالی اسلامی و نقش آن‌ها در ثبات اقتصادی 11 آذر ماه برگزار شد.

در این مراسم چهره برتر مالی اسلامی سال معرفی شد و پژوهشگران، مقالات برگزیده این همایش را ارائه دادند؛ همچنین آیت‌الله تسخیری عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، به بیان دیدگاه های خود پرداخت.

مسابقه نوآوری مالی و ابزارسازی در قرآن، برای اولین بار در همایش مالی اسلامی

در ابتدای این نشست، دکتر صالح آبادی رئیس انجمن مالی اسلامی ایران درباره فعالیت‌های این انجمن گفت: پس از 3 دوره برگزاری موفق همایش مالی اسلامی، امسال چهارمین دوره با موضوع توسعه نهادهای مالی اسلامی و نقش آن‌ها در ثبات اقتصادی و کنترل تورم برگزار می‌گردد که سازمان‌های بانکی و بیمه‌ای و بازار سرمایه از حامیان این همایش هستند.

با اعلام فراخوان، مقالات متعددی به دبیرخانه این همایش ارسال شد که از 46 مقاله، تعداد 17 مقاله توسط داوران انتخاب شده که تعدادی از این مقالات در فصلنامه مالی اسلامی و تعدادی دیگر نیز در کتاب همایش به چاپ خواهند رسید، و همچنین برای اولین بار از کتاب برتر مالی و اسلامی تقدیر به عمل خواهد آمد. با همکاری سازمان فرابورس ایران، مسابقه نوآوری مالی و ابزارسازی در قرآن کریم را برگزار کرده‌ایم.

کسب رتبه برتر انجمن مالی اسلامی از وزارت علوم

انجمن مالی اسلامی پس از گذشت 4 سال از تآسیس، توانسته رتبه A  را از وزارت علوم کسب نماید که نشان از اقدامات علمی مؤثر این انجمن است، همچنین با راه اندازی پایگاه جامع مالی اسلامی مرجعی مناسب در این حوزه ایجاده کرده‌ایم که روزانه بیش از 1000 بازدید از آن صورت می‌گیرد، و تاکنون توانسته‌ایم 23 نشست تخصصی با موضوعات روز مالی اسلامی برگزار نماییم، همچنین دو فصلنامه مالی اسلامی با همکاری دانشگاه امام صادق(ع) و سازمان بورس با این انجمن به چاپ می‌رسد.

انجمن مالی اسلامی ایران، هم‌اکنون به مرجع مناسب مالی اسلامی در حوزه‌های آموزشی و پژوهشی تبدیل شده که به دنبال ترویج دانش اسلامی در کشور هستیم، و در همین راستا از سال گذشته دوره‌های آموزشی بانکداری اسلامی با حضور بهترین اساتید را برگزار کرده‌ایم و از سویی به توسعه روابط بین المللی نیز توجه کرده‌ایم که دراین رابطه، اولین همایش بین المللی را ماه گذشته در جزیره کیش با موضوع نقش مالی اسلامی در اقتصاد، گامی به سوی ثبات، برگزار شد.

ابزارهای مالی اسلامی، ابزاری نوین و دقیق

سخنران بعدی این همایش، دکترسلیمانی رئیس کل بیمه مرکزی، اظهار داشت: این همایش نیاز چندین ساله جمهوری اسلامی ایران بود؛ با ورود صنعت بیمه، در استفاده از ابزارهای مالی، نیاز بیشتری برای استفاده از ابزارهای نوین پیدا‌ کرده‌ایم، اما پس از آنکه از ابزارهای تولید شده جهان استفاده کردیم و متوجه ضررها و عیوب آن‌ها شدیم، پی می‌بریم که ابزارهای اسلامی بسیار راه‌گشاتر و دقیق بوده است.

نگاه علمای شیعه اهل سنت به بیمه

علمای شیعه در بحث بیمه متعارف نظر مثبت داده‌اند اما در بعضی از کشورهای اسلامی مسئله بیمه مورد انتقاد قرار گرفته است، به طوری که علمای اهل سنت به آن اشکال شرعی وارد نموده‌اند و تکافل را جایگزین آن کرده‌اند.

در جمهوری اسلامی ایران، مذاهب اسلامی مختلفی وجود دارد که نیاز است از این فرصت به خوبی استفاده گردد و روش‌های مختلفی ارائه دهیم که مورد توجه پیروان همه مذاهب قرار گیرد و بتوانیم با نگاه فقهی جدید آن را اجرا کنیم.

در اسلام نگاه تعاون مطرح است و تکافل که از بحث تعاون مطرح می‌شود، به نوعی نگاه جدید در اسلام است، به صورتی که بیمه گذار و بیمه شونده از سود بیمه بهره‌ ببرند، و با این نگاه باید از ابزارهای اسلامی در بخش بیمه استفاده بیشتری برد.

زمانی که موضوع بهادار سازی اوراق ریسک را در بازار سرمایه مطرح کردیم، کمیته فقهی نیز آن را تائید کرد که این مسئله نشان می‌دهد که نیاز است مردم را هم در ریسک شریک کنیم؛ بعد از آغاز فشارهای تحریم بیمه، ما تلاش کردیم که ریسک را از اتکا به خارج به سمت بازار سرمایه منتقل نماییم، و برای این امر نیاز شد که از ابزارهای نوین بهره ببریم، و در این مورد بهترین راه استفاده از ابزارهای اسلامی است.

مالی اسلامی، عامل تحرک اقتصاد

سپس، دکتر اکبر کمیجانی، قائم مقام بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و عضو شورای فقهی بانک مرکزی، با بیان مسائل مهمی در حوزه بانکی کشور و ارائه آمارهای اقتصادی، گفت: با اینکه مباحث مالی، مباحثی قدیمی است اما نگاه ویژه با ابعاد اسلامی قطعا تحرک جدیدی به آن خواهد داد.

تفاوت نگاه اهل سنت و علمای شیعه به بیمه

در ادامه این مراسم، آیت‌الله تسخیری، رئیس شورای عالی مجمع جهانی ترقیب مذاهب اسلامی و عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، با اشاره به اینکه فقه اهل سنت نتوانسته به خوبی بیمه را درک کند، اظهار داشت: خوشبختانه فقه تشیع، درباره بیمه به خوبی عمل کرده است.

اهل سنت پس از آن‌که عقد بیمه را رد کرد، مجبور به ارائه عقد جایگزین شد و عقد تکافل را مطرح نمود، که تکافل یک واژه اصیل در اقتصاد اسلامی است و شهید صدر درباره آن می‌گوید که تکافل و تعاون دو پایه اصیل عدالت اجتماعی است.

فقه اهل سنت پس از آنکه بیمه را رد کرد، اعلام نمود که عقد غرری است، غرر در اسلام مبطل است ولی خود غرر مفهوم مبهمی دارد که برخی در غرر مسئله مکر را بیان می‌کنند. به نظر می‌رسد اهل سنت این عقد را نتوانستند به خوبی درک کنند و تصور کرده‌اند که غرر همان ربا است؛ شیخ تقی عثمانی یکی از علمای اهل سنت، صندوق وقف را به عنوان جایگزین بیمه مطرح نمود، اما این طرح موفق نشد و به مشکلات آنها افزود.

فقه شیعه به این مسئله پی برد و بیان کرد که غرر در حد ربا نیست، بلکه می‌توان غرر را تا حدی پایین آورد که مقبول باشد، و بر همین اساس مشاهده نشده که فقیه شیعه عقد بیمه را رد کند.

بنیادی برای مشاوره به بانک‌های اسلامی

بنیاد خدمات مالی اسلامی در کوالالامپور با هدف کمک به بانک‌های بزرگ جهان اسلام فعالیت می‌نماید و راهکارهای لازم را به کشورهای مسلمان ارائه می‌دهند، که این بنیاد 270 عضو دارد و امروزه 25 کشور از این سازمان مشاوره می‌گیرند و همچنین 75 بانک بزرگ در تلاش هستند که کل رهنمودهای این بنیاد را اجرا کنند.

این بنیاد تلاش کرده تا بانک‌های اسلامی را از بحرانی که بانک‌های اروپایی به آن دچار شدند دور کند که البته موفق هم بوده است؛ برخی از بانک‌های اروپایی بعد از بحران اقتصادی به فکر ایجاد چنین نهادی افتادند تا روابط بین بانک‌های مرکزی و بانک‌های بزرگ خود را تنظیم کنند و موفق شدند که جلوی بسیاری از بحران‌ها را بگیرند.

کارشناسان این نهاد مالی، راهکارها و تحقیقات خود را به کمیته فقهی بانک توسعه اسلامی در جده ارائه می‌دهند و این کمیته پس از بررسی، نتیجه تحقیقات را ابلاغ می‌کند که تاکنون حدود 10 قانون وضع شده است و مسائلی همچون نقدینگی، مدیریت ریسک‌ها و غیره را بررسی کرده‌اند.

بانک مرکزی در بحران اقتصادی کشور مقصر است

رئیس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، عضو هیئت مدیره این بنیاد است اما در این رابطه کم کاری صورت گرفته و متأسفانه بانک مرکزی تاکنون قوانین این بنیاد را ترجمه نکرده و در اختیار نظام بانکی قرار نداده است؛ بنده در این رابطه بانک مرکزی را در بحران اقتصادی کشور مقصر می‌دانم.

تقدیر از برگزیدگان همایش

در ادامه این مراسم، با اهدا جوایز به مقالات برتر، از آنان تقدیر به عمل آمد و همچنین جایزه شخص حقیقی سومین جایزه مالی اسلامی به آیت الله تسخیری، عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار رسید. موسسه عالی آموزش بانکداری نیز موفق به دریافت جایزه شخص حقوقی مالی اسلامی شد.

در ادامه، جایزه کتاب برتر به حجت‌الاسلام والمسلمین دکترسید عباس موسویان و دکتر حسین میثمی به منظور نگارش کتاب بانکداری اسلامی و همچنین به آقای حسین محسنی به منظور نگارش کتاب مدیریت ریسک با رویکرد مالی اسلام، اعطا شد.

تأکید قرآن کریم بر درآمد

در ادامه این مراسم، آقای داود ویکری عبدالله، رئیس شورای مشاوران مرکز مالی قزاقستان در امور مالی اسلامی، از طریق ویدئو کنفرانس به بیان دیدگاه های خود پرداخت.

وی بر ارزش تعاون اجتماعی و آموزش افراد و نقشی که در توسعه پایدار دارد، تأکید کرد و به بیان نقش وقف در تأمین مالی فعالیت‌های آموزشی پرداخت و اعلام نمود که قرآن کریم بر درآمد تأکید دارد.

مقاله منتخب همایش

در ادامه این همایش، نشستی تخصصی برگزار شد که اندیشمندان و پژوهشگران منتخب به ارائه مقالات خود پرداختند. ابتدا حجت الاسلام والمسلمین دکتر سیدعباس موسویان، رئیس گروه مالی اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) تحقیق خود با عنوان طراحی مدل عملیاتی خرید اعتباری سهام بر اساس فقه امامیه را ارائه داد و اظهار داشت:

جایگزین فقهی برای خرید اعتباری سهام در مالی متعارف

ماهیت فقهی خرید اعتباری سهام در مالی متعارف بر اساس قرض است و چون قرض با بهره است، مشکل ربا پیش می‌آید که به همین دلیل نمی‌توانیم از این مدل در بازار اسلامی استفاده کنیم، و به همین منظور از چندین سال پیش در کمیته فقهی سازمان بورس برای آن چاره‌اندیشی شد و بعد از مطالعات فراوان، به یک قرارداد ترکیبی مشارکت مدنی با مرابحه رسیدیم.

بر اساس این قرارداد، اگر با منابع بانکی مشارکت مدنی و قرارداد مرابحه داشته باشیم، می‌توانیم از آن در خرید اعتباری سهام استفاده کنیم، و از آن‌جایی که این مسئله در کمیته فقهی بررسی شد، نسبت به مسائل شرعی آن اطمینان پیدا کردیم.

قرارداد ترکیبی مشارکت با مرابحه، مشکل شرعی ندارد، چراکه در این قرارداد بانک منابع خود را در قالب عقد مشارکت در اختیار کارگزار قرار می‌دهد و کارگزار با استفاده از آن منابع، سهامی مورد نظر متقاضی را خریداری می‌کند و به صورت مرابحه واگذار می‌کند، که اگراین روند به همین روش انجام گیرد، مشکل شرعی ندارد، اما در عین حال علاوه بر مسائل شرعی و فقهی باید به کارآیی آن نیز توجه شود.

ایرادات قرارداد جایگزین مالی متعارف

این ابزار با اینکه اشکال شرعی ندارد اما چندین مشکل متوجه آن است؛ عدم انعطاف پذیری قرارداد مرابحه، اولین مشکل این قرار داد است، که اگر دارایی را به شکل مرابحه واگذار کنیم، کاهش مدت زمان ایرادی ندارد اما با افزایش مدت زمان مشکلاتی به وجود خواهد آمد.

ایراد دوم به این صورت است که در قرارداد مشارکت با مرابحه، وقتی که بانک با کارگزار مشارکت می‌کند، به صورت طبیعی کارگزار باید با مال مشارکت کار کند در صورتی که در مالی متعارف، روش کار به این صورت است که کارگزار تا جایی که می‌تواند از منابع خود استفاده می‌کند، که در این رابطه اگر مدل مشارکت را به کار ببریم، کارگزار را محدود کرده‌ایم.

آخرین ایراد این است که در این روش، قراردادهای اضافه ایجاد می‌شود. برای حل این مشکلات، روشی پیشنهاد می‌شود که بر طبق آن، به جای مشارکت از وکالت و به جای مرابحع از اجاره به شرط تملیک استفاده می شود، در این صورت 2 مشکل اول برطرف خواهند شد.

سایر مقالات منتخب

سپس دکتر سید علی حسینی مدیر عامل بورس انرژی مقاله خود با عنوان نقش استاندارد سازی در اقتصاد اسلامی را بیان کرد، و پس از آن آقای امیر هامونی مدیرعامل فرابورس ایران به ارائه نکاتی درباره نوآوری در ابزارهای مالی اسلامی را مطرح کرد.

در ادامه، آقای مجید پیره، دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار پیرامون مقاله خود با عنوان امکان سنجی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مسؤولیت پذیر اجتماعی بر اساس موازین فقه شیعه» مباحثی را مطرح کرد، و در پایان آقای دکتر وهاب قلیچ عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی، درباره مقاله خود مباحثی را بیان کرد که موضوع این مقاله«طراحی نهاد مدیریت دارایی در استفاده اوراق وکالت با هدف تامین مالی کارآمدتر واحدهای صنعتی کشور» بود./501/241/ح

تهیه و تنظیم: علی قرقانی