به گزارش خبرنگار وسائل، جهان سیاست، جهان اجتماعی و بیناذهنی است. دولت ها بر اساس تعریفی که از خود دارند یا تصویری که دیگران از آنها می سازند شناخته می شوند. دولت ها می کوشند تصویر خطرناکی از رقبای خود ارائه دهند. تصویر کشورها در جهان هویت اجتماعی آن را می سازد.
دولت ها سعی دارند دولت های «دگر» خود را دولت هایی خطرناک برای صلح و امنیت و ارزش های بین المللی نشان دهند. هر چند در متقاعد کردن دیگران در این راه موفق باشند، هزینه منزوی کردن دشمنان کم تر و راه برای تامین منافع و تحقق اهداف هموارتر خواهد بود.
در این راه اتکا به ارزش های مشترک جامعه جهانی و دفاع از این ارزش ها و نشان دادن طرف مقابل به عنوان تهدیدی علیه این ارزش ها رویه ای شناخته شده است. گرایش روز افزون مردم جهان به صلح و امنیت و تکوینی آن به عنوان ارزش های ضروری و فراگیر انسانی موجب شده است که دولت های مختلف بکوشند تا دگر خود را به اوصاف ضدامنیتی و خشونت گرا توصیف کنند و تصور منفی از آن در جامعه جهانی ارائه دهند.
دیوسازی رویه ای دیرینه در جوامع انسانی است که امروز با ابزارها ارتباطی نوین به کشل پیچیده ای عملیاتی می شود و در سال های گذشته مورد توجه مراکز علمی و پژوهشی قرار گرفته و تحقیقات خوبی در این حوزه به رشته تحریر در آمده است.
روابط بین الملل و سیاست خارجی ماهیت و سویه اجتماعی دارد، به گونه ای که کنشگران اجتماعی نقش تعیین کننده ای در تعریف و تعین آن دارند. به همین دلیل این دو حوزه نظری و عملی را نمی توان از انسان و بستر و بافت اجتماعی آن جدا نمود. به بیان دیگر، ماهیت اجتماعی نظریه و عمل روباط بین الملل و سیاست خارجی بدان معنا است که آنها به شدت به انسان و ذهنیت فردی و جمعی وی وابسته اند. پس اولا ذهنیت ها و انگاره ها خود بخشی از واقعیت های روابط بین الملل و سیاست خارجی هستند؛ ثانیا انگاره ها و ذهنیت ها به واقعیت ها و پدیده های بین المللی و سیاست خارجی شکل می دهند و آنها را قوام می بخشند.
دوم، تصویر واقعیت در روابط بین الملل و سیاست خارجی از خود واقعیت مهم تر و موثر تر است. تصویر واقعیت، بر خلاف تصور آن که ناشی از خود پنداشت کنشگر بین المللی است، معطوف به دیگر پنداشت است. به گونه ای که بازیگران بین المللی و کشورها، واقعیت ها را آن گونه که می فهمند یا می خواهند بازنمایی کرده و یا حتی بر می سازند. پس واقعیت های بی نالمللی چیزی جز تصاویر بازنمایی شده و حقایق برساخته شده نیستند.
امنیتی کردن و به تبع آن امنیتی شدن در عرصه بین المللی متضمن و مستلزم چهار عنصر بازیگر امنیتی ساز، موضوع یا کنشگر امنیتی شونده، گفتمان امنیتی ساز و پذیرش مخاطب است. برای اینکه موضوع یا کشوری در صحنه بین الملل امنیتی شود، نخست باید بازیگر و کنشگری در صدد برآید تا آن را به صورت یک عنصر نامتعارف برای دیگران تصویر و تعریف کند.
این تصویر سازی نیازمند یک نظام مهنایی و دلالت است که تعریف سوژه مورد نظر به عنوان عنصر نامتعارف را ممکن و مشروع می سازد. سرانجام، زمانی امنیتی کردن و امنیتی شدن ممکن و مشروع می شود که بازیگر امنیتی کننده بتواند دیگران را اقناع کند که ماهیت و وضیعت امنیتی آن سوژه را بپذیرد. پس تا زمانی که دیگران ماهیت و وضعیت امنیتی یک سوژه را نپذیرند، فرآیند امنیتی کردن و امنیتی شدن محقق نمی یابد.
یکی از کشورهایی که در سه دهه اخیر همواره درمعرض امواج امنیتی کردن توسط آمریکا قرار داشته است، جمهوری اسلامی ایران است. در طول دوران بعد از انقلاب، امریکا دائما تلاش کرده است تا در قالب چهار گفتمان تروریسم، هسته ای، حقوق بشر و صلح خاورمیانه جمهوری اسلامی ایران را امنیتی کند، به گونه ای که این کشور به طور همزمان یا بع تناوب از یکی از این گفتمان ها برای امنیتی کردن جمهوری اسلامی ایران استفاده کرده است. با این حال تاکنون دو گفتمان هسته ای و تروریسم نقش و تاثیر بیشتری در امنیتی کردن و امنیتی شدن جمهوری اسلامی ایران ایفا کرده اند.
در این کتاب ادبیات تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را تعمیق و توسعه داده است، به گونه ای که با تنظیم و تلفیق رویکردهای نظری مختلف امنیتی شدن، چهارچوب نظری مناسبی را برای تحلیل و تبیین امنیتی شدن سیاست خارجی ایران ارائه کرده است. مهم تر آنکه مولف به خوبی این رچهارچوب نظری را برای تحلیل امنیتی شدن سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به کار بسته است.
دوم، بکارگیری روش تحلیل انتقادی گفتمان با رویکرد نورمن فرکلاف برای تبیین چگونگی امنیتی شدن سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران وجه ممیز دیگر این کتاب است.
سوم، فراتر از تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مباحث نظری مطرح شده در این کتاب است، به گونه ای که به صورت روشمند از سازه های مفهمومی و نظری دو حوزه مطالعات روابط بین الملل و زبانشناسی برای تحلیل سیاست خارجی استفاده شده است.
کتاب حاضر مشتمل بر 5 فصل است. فصل اول به چارچوب نظری «مطالعات امنیتی کردن: از نظریه تا روش شناسی» اختصاص دارد. در این فصل امنیتی کردن مبتنی بر قرائت دو مکتب کپنهاگ . پاریس مورد بررسی قرار می گیرد.
در فصل دوم به نحوه برساخته شدن جمهوری اسلامی ایران به مثابه تهدید در پرتو حادثه 11 سپتامبر اشاره خواهد شد. این فصل متشکل از تحلیل انتقادی گفتمان سخنرانی رئیس جمهور وقت آمریکا، جورج دابلیو بوش در ژانویه 2002 و استخراج سطوح و وداحدهای تحلیل در امنیتی کردن ایران به واسطه کاربرد استعاره «محور شرارت» در این سخنرانی است.
فصل سوم به برنامه هسته ایران و نقش آن در امنیتی کردن جمهوری اسلامی ایران اختصاص دارد. در این فصل به تحلیل انتقادی گفتمان قطعنامه های شورای امنیت ملل متحد پرداخته می شود و به وسیله آن، سطوح واحدهای تحلیل در امنیتی کردن ایران معرفی می شود.
در فصل چهارم، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال امنیتی شدن در دو مقطع زمانی 1384-1380 و 1389 – 1384 مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل پنجم نیز جمع بندی مباحث مطرح شده در چهار فصل گذشته است.
امنیتی شدن و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران عنوان کتابی است از سید یوسف قریشی که در 302 صفحه و توسط انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی به چاپ رسیده است.
120/د