به گزارش خبرنگار پایگاه تخصصی وسائل کتاب اخلاق و بازار بیشتر ناظر به مباحث عمل اخلاقی و اخلاق کاربردی و اخلاق کاربردی است گرچه مصادیق مطرح شده در آن برگرفته از فرهنگ مسیحی است اما به جهت قرابتهای موجود در سطح اخلاق، بسیاری از آن دغدغه ها و آموزه ها برای مسلمانان نیز صادق است. هر چند نمیتوان به این قضیه معترف نبود که به جهت گستردگی کمی و غنای کیفی بیشتر فقه و اخلاق اسلامی کنکاش در رابطه بازار با اخلاق اسلامی بسیار پیچیده تر از مسائل مطروحه در این کتاب است. این کتاب که در ۲۳۸صفحه نگاشته شده، مشتمل بر ۶ فصل است که در ذیل بطور اجمالی به آن میپردازیم:
نگاه به اقتصاد بازار از منظر ایمان فصل اول این کتاب و تالیف ربکا بلنک میباشد که در مقدمه ان سوال اصلی خود را چنین میداند: محدودیتهای بازار به عنوان یک ساختار سازمان دهنده زندگی اقتصادی، چیست؟ وی برای پاسخگویی به این سوال ابتدا به عملکرد بازارها میپردازد که برای این کار نیاز است توضیح دهد که بازارهای رقابتی چگونه باید فعالیت کنند و چه مزایایی دارند که در الگوی بازارهای رقابتی نویسنده بیان میکند" در مدل بازار رقابتی، نقش پذیرفته شده دولت تنها برای افزایش رقابت است تا به بازارها کمک کند کارا عمل کنند. اگر در بازار خاصی هیچ کدام از موارد مذکور شکستهای بازار وجود نداشته باشد آنگاه هیچ دلیلی وجود ندارد که دولت در آن بخش از اقتصاد دخالت کند." [1]نگاه به اقتصاد بازار در ادامه به ایمان مسیحی و رفتار مسیحی میپردازد و میگوید" آموزه‌های مسیحی ارزش خاصی به انتخابهایی میدهند که عدالت را برای فقرا افزایش میدهد و نیازهای اقتصادی انان را برطرف میسازد." [2] اخرین مبحث فصل اول نقش کلیسا است که مولف نظرش درباره بازار بازار و ایمان این است که" بازار یک نهاد شگفت آور است؛ این نهاد معاش و فرصت اقتصادی را برای مردم بسیار زیادی فراهم کرده است با اینحال ایمان ما درسهایی به ما می آموزد که بازار نمی آموزد: این که اوقاتی وجود دارد که نوع دوستی مهمتر از نفع شخصی است، و این که چه زمانی ما به عنوان یک جامعه باید به صورت موثرتری به رنج انسانی که توسط خروجیهای بازار ایجاد شده است واکنش نشان دهیم." [3]
بازارها و اخلاقیات نوشته ویلیام مک گرن فصل دوم کتاب حاضر را از آن خود نموده که در آن مباحثی چون برتری هنگ کنگ، گناهان سرمایه و حفاظهای ایمنی توضیح داده میشود.
خانوم ربکا بلنک در فصل سوم به جوابی به آقای مک گرن (مولف دیگر این کتاب) پرداخته و در آن به نقاط تفاهم و اختلاف راجع به پرسش بازارها چگونه و چه موقع به صورت کارا فعالیت کرده و فصل مشترک مناسب بین فعالیت جامعه و اقتصاد چه میتواند باشد و راههای مناسب انطباق ایمان و رفتار افراد مسیحی با زندگی اقتصادی کدامند؟ میپردازد. از دیگر مباحثی که خانوم بلنک به تبیین ان در این فصل پرداخته احاطه شدن بازارهاست که در آن میخوانیم" باید در مقابل تغییرات در اقتصاد و در ساختارهای اقتصادی مقاومت کرد. مشکلات مشاهده شده در بازار واقعامشکلات خود بازار نیستند؛ باید فرهنگی را که فساد سیاسی یا نژاد پرستی را میپذیرد تغییر داد. وقتی این رفتارها و حالات تغییر کند آنگاه فساد و تبعیض در بازار ناپدید میشود." [4]
در راستای فصل سوم، فصل چهارم نیز را آقای ویلیام مک گرن نوشته تا پاسخ خانوم بلنک باشد.
کتاب اخلاق و بازار که چاپ اول آن در سال ۱۳۸۹و توسط دانشگاه امام صادق علیه السلام انجام شده ،در فصل پنجم به موضوع ایجاد یک اقتصاد اخلاقی میپردازد و با مساله تعادل فصل را آغاز میکند که در آن آورده شده" چالش این است که در بازار زندگی کنیم ولی کاملا در تصرف بازار در نیاییم. افراد مختلف، مناسبترین تعادل را در جایگاههای متفاوتی از این طیف می یابند. بیشتر ما که روزانه خود را در میان جهانی از تجارت و مصرف گرایی مییابیم، باید راههابی برای تصدیق و استفاده از بسیاری از چیزهای خوبی که اقتصاد بازار میتواند کسب کند بیابیم و در عین حال جوامع خود را سازمان دهی و پرورش دهیم تا با انسان فراتر از موجودات اقتصادی محض، رفتار کنند." [5]
این فصل پس از مواجهه با شکست دولت با سخن آخر به پایان میرسد که در آن مولف به سه نکته اساسی اشاره میکند که یکی از این نکات این است" دولت با تضمین یک چارچوب حقوقی مشترک، افشای کامل اطلاعات و قوانین ضد فساد، نقش مهمی در کمک به فعالیت بازارها به صورت کاراتر ایفا میکند. ولی دولت همچنین در ترویج ارزشها و اولویتهای مشترک نیز نقش دارد. این امر خصوصا در کشورهای متنوع از لحاظ دین و فرهنگ که در آن نمیتوان همه شهروندان را در یک چارچوب اخلاقی و دینی مشترک فرض کرد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است." [6]
فضیلتهای سازنده در اقتصاد عنوان فصل آخر کتاب «اخلاق و بازار» است که آقای علی سعیدی برای ترجمه آن همت گماشته و آقای سید احسان خاندوزی ویراستاری علمی آن را بر عهده داشته است.اثر حاضر که در تیراژ۱۵۰۰نسخه چاپ گشته؛ اکنون با قیمت ۷۱۰۰تومان در بازار موجود میباشد.
پی‌نوشت:
[1] کتاب «اخلاق و بازار»، ربکا بلنک و آقای ویلیام مک گرن ، ترجمه آقای علی سعیدی ،ص43
[2] همان،ص56
[3] همان،ص ۹۸
[4] همان،ص ۱۶۴
[5] همان،ص 193
[6] همان، ص215
323/603/ع