به گزارش سرویس اقتصاد پایگاه تخصصی وسائل رهبر معظم انقلاب سال ۱۳۹۷ را سال حمایت از کالای ایرانی نام نهادند و همه‌ی نهادها و ارگان‌ها و سازمان‌ها و دولت و مردم را به استفاده از کالای ایرانی موظف و ترغیب و تشویق نمودند. اکثر تلقی‌های عوام و خواص، متوجه مردم در نقش مصرف کننده و دولت در نقش تسهیل‌کننده و هموار کننده و بزرگترین مصرف‌کننده و مدیر امور اجرایی کشور است. البته که قسمت عمده‌ی فرمایشات رهبر معظم انقلاب در رابطه با این موارد از حمایت از کالای ایرانی است اما این وظیفه‌ی همگانی وجه های دیگری نیز دارد که هم در نقش‌های مذکور و هم در نقش‌های دیگر در پیکره‌ی جامعه می‌توانند در تحقق بخشیدن به این امر مهم، سهم تعیین کننده و تاثیر‌گذاری داشته باشند که در بیانات معظم له نیز بوده و در اینجا نیز به برخی از آنها می پردازیم:
۱.نقش کارآفرینان و کارگران
یکی از وجه‌های مهم این استراتژی، خود کارآفرین و کارگر ایرانی است. آن فعال و کارگر و مبتکر ایرانی که کالای ایرانی را تولید می‌کند باید واقعا احساس کند که این کالا را برای خود و خانواده‌ی خود و ملت خود تولید می‌کند فلذا برای تولید آن سنگ‌تمام بگذارد و سعی کند در بهترین کیفیتی که می‌تواند آن کالا را به بازار عرضه کند. در همین خصوص وظیفه‌ی همگانی درون سازمانی که چه با سیاست‌های درون سازمانی و یا برون‌سازمانی و چه با روابط حسنه و دوستانه می‌تواند انجام پذیرد؛ این است که کارگران مانند یک یل واحد و با کمک و راهنمایی‌ها و با امر به معروف‌‌های دلسوزانه به هم، با کمک یکدیگر به یک محصول تمام عیار و با کیفیت ایرانی دست‌یابند و همچنین بازخورد خانواده و دوستان خویش را به کارفرما و همکاران اطلاع دهند تا هر روز اقدامی شایسته در جهت با کیفیت تر کردن کالاهای شرکت برداشته شود.
در همین وجه یک نقش مهم دیگری نیز وجود دارد و آن نقش کارفرما است. هر چقدر کارآفرین از گیر و بند مالیات و تسهیلات بانکی به دور باشد و هرچقدر به وی آموزشی بیشتر ارائه شود و مورد حمایت مادی و معنوی بیشتری از سوی دولت قرار بگیرد مسلما می‌تواند با مدیریت هرچه بهتر و کارایی بالاتر، کالایی با کیفیت‌تر به بازار عرضه کند. اما اگر در کنار فشارهای مختلف از جوانب بانک، مالیات بیشتر شده و در ضمن بازارهای موازی مثل ارز و سکه و یا حتی سودهای بانکی افزایش یابد، هر آن وی با وسایس انسانی و نفسانی برای خروج از این کار و بحران مواجه شده و پیشنهاد زندگی‌ای بدون دغدغه با سپرده‌گذاری در بانک یا با دلالی و خرید و فروش ارز و سکه وی را برای خروج از کار تولیدی مسمم تر می‌کند.
رهبر معظم انقلاب در این زمینه در دیدار با کارگران فرمودند:
« مشکلاتی را مطرح میکردند که این مشکلات، هم مال کارآفرین است، هم مال کارگر است؛ مشکل بیمه، مشکل کمبود امکانات، مشکل نقدینگی، مشکل موانع مالیاتی، مشکل از ناحیه‌ی بانک، مشکل از ناحیه‌ی وزارت اقتصاد، مشکل از جاهای مختلف؛ این مشکلات باید برطرف بشود، باید به‌طور جازم و کامل اقدام بشود برای رفع این مشکلات. وقتی مشکلات برطرف شد، وقتی کالای ایرانی مورد حمایت قرار گرفت، وقتی قدر کار کارگر ایرانی دانسته شد، آن‌وقت دیگر ما شاهد این نخواهیم بود که یک کارخانه‌ای بگوید «من با یک‌سوّم ظرفیّت دارم کار میکنم».۱
۲. شبکه‌های توزیع
وجه دیگری که در این زمینه وجود دارد، اقدامات شبکه‌های توزیع است. اگر شبکه‌های توزیع بخواهند فقط به فکر جیب خود و پورسانتی که از فروش محصولات خارجی می‌گیرند باشند مسلم بدانید که کالاهای داخلی با بضاعتی که دارند در میدانی که در آن به سابقه‌ی خوش‌نامی و به اصطلاح برند بودن و جیبی پر پول نیاز است، شکست خواهند خورد. اما راه‌حل چه خواهد بود؟ اولین و مهمترین نکته در این رابطه؛ این است که از کالای داخلی و ایرانی در فروشگاهها و مراکز فروش، به طرق مختلف حمایت شود. یکی از راهها می‌تواند ارائه تسهیلات و دستورالعمل‌ها و نظارت‌های سازمان‌های متبوع در رابطه با عرضه شدن کالاهای ایرانی در فروشگاهها و مراکز فروش باشد. راه دیگر کمک مردم است که با تذکر لسانی و کتبی - البته خواص نیز می‌توانند تاثیرگذارتر باشند-در این خصوص، میشود یک نظارت همگانی موثر در عرضه کالای ایرانی به وجود آورد. راهکار سوم نیز اقدام اقدام دوجانبه‌ی فروشندگان و تولیدکنندگان در ارتباط گیری با هم و دادن فرصت به عرضه‌ی کالای ایرانی در سبد کیفیت خود و گرفتن بازخورد از مشتریان و فروشندگان برای رفع عیوب کالا است.
رهبری در دیدار کارگران در سال ۱۳۹۵ در این رابطه فرمودند:
«من اطّلاع پیدا کردم که در تهران -حالا شاید در شهرستان‌ها هم هست- بعضی از فروشگاهها مقیّد شده‌اند که جز تولید داخلی را نفروشند؛ تابلو هم زده‌اند؛ عکسش را گرفتند برای من آوردند و من دیدم. تابلو زده‌اند، تابلوی بزرگ، که در این فروشگاه فقط تولید داخلی فروش میرود. بارک‌الله! آفرین بر این انسان باغیرت، بر این انسان مصلح! هرچه در این فروشگاه هست، تولید داخلی است. نقطه‌ی مقابلش، فروشگاه‌هایی هستند که وقتی انسان وارد میشود، هرچه چشم میگرداند، تولید خارجی است. متأسّفانه بعضی از این فروشگاهها که فروشگاه‌های بزرگ هم هستند، مربوط به خود دستگاه‌های حکومتی‌اند! چرا این کار را میکنند؟ این کار باید زشت شمرده بشود. شما میخواهی کارگر داخلی را بیکار کنی، کارگر بیگانه را بهره‌مند و برخوردار کنی برای پُز دادن!»۲
راه دیگری نیز وجود دارد که نشان از ضعف در شفافیت و عدم اطلاع رسانی و تبلیغات و روابط عمومی شرکت‌ها وکارآفرینان و تولید کنندگان است و آن عبارت است از تبلیغات و ارائه محصولات چهره به چهره با مراکز فروش است. حتی همین روابط و تبلیغات چهره به چهره از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی با مردم و مصرف‌کننده می‌تواند گام بلندی در تبلیغ کالای هدف باشد. متاسفانه این شفافیت اطلاعات در کشور ما کمتر وجود دارد و ممکن است تولیدکننده‌ای در کنار تولیدکننده‌ی هم زنجیره‌ی خود باشد ولی هم او مواد اولیه‌اش را از خارج وارد می‌کند و هم تولید کننده‌ی همسایه‌اش!
و اگر این روند اتفاق بیفتد، نتیجه این خواهد شد که ما به جای افزایش ارزش افزوده حتی با وارد کردن محصولات اولیه مواجه با وارد شدن انواع محصولات اولیه‌ای هستیم که در یک زنجیره به کار می‌روند و ظرفیت‌های کارخانه ها را به یک سوم کاهش می دهند و یا از افزایش ظرفیت آنها به خاطر عدم شفافیت و عدم وجود شبکه‌ی اطلاعات کالاها جلوگیری میشود.
امروزه دوران جدیدی شروع شده است که در اکثر کالاهای دارای ارزش افزوده می‌تواند دست توزیع کننده را از فرآیند تولید تا مصرف قطع کند و یا حداقل کمرنگ سازد و آن عبارت است از تبلیغات در فضای سایبر و اعطای خدمات و تبلیغات شفاف و روشن و صادقانه با مردم و مصرف کننده از طریق سایت است. اما برای برخی از کالاها این فضاها شاید جوابگو وکافی نباشد و بحث تعامل و حمایت های مادی و معنوی و پدید آمدن فضایی شفاف و متصل شدن به سایر کارآفرینان و تولیدکنندگان، می‌تواند آنها را در تبلیغات و تجارب و پیشبرد اهداف یاری نماید.
۳. نقش هدایت و حمایت دولت از کالای ایرانی
وجه دیگری که در این موضوع حضورش بیش از همه واجب است، نقش حمایت‌گری و هدایت دولت است. دولت باید مانند پدری مهربان تولید را از صفر تا دوران بلوغش همراهی کند و وقتی که به ثمر نشست به همراه تولید کننده از ثمره‌ی آن بهره‌مند گردد. این حمایت نمی‌تواند فقط به صورت ابلاغی و فرمایشی کارساز باشد بلکه باید به صورت تحقیقات آماری و با ریزبینی و دقت خاصی در تمام سیر حرکت تولید صورت گیرد. اگر قوانین و آیین‌نامه ها طوری تدوین شوند که هر کس به بازار تولید محصول با فکر و دانش جدید روی بیاورد بیشترین سود را داشته باشد، دیگر بازارها و واسطه‌های مختلف دلالی که در کشور وجود دارد برچیده خواهند شد و تولید به مدد الهی رونق خواهد گرفت و در نتیجه‌ی آن اقتصاد کشور سرآمد کشورهای منطقه و حتی جهان خواهد شد.
یکی از مهمترین مقولات حمایت دولت، برگزاری کلاس‌های آموزشی در زمینه‌های مختلف تجارت و تولید و من جمله بحث برندسازی و اصول بازریابی است. دعوت از کارشناسان در این زمینه برای تدریس و مشاوره، به دانش‌بنیان شدن تولید و تجارت بسیار کمک می‌کند و علاوه بر آن در خلاقیت و تفکر در پیدا کردن و تلاش کردن برای یافتن روش‌های نوین و ابداعی تولید بسیار موثر است.
البته این حمایت‌ها ابتدا با اصلاح قوانین کار و گمرک و هر آنچه که به فضای کسب وکار مرتبط است، شروع خواهد شد و سپس با ثبات اقتصادی و امنیت اقتصادی و شفافیت اقتصادی و برخورد جدی با قاچاق و جلوگیری از واردات غیر ضرور، و همچنین تزریق روحیه‌ی کار و پشتکار به جامعه و درنظرگرفتن مجازات شدید برای مجرمان اقتصادی، روز به روز به نقطه‌ی هدف خود خواهد رسید.
۴. نقش مردم و مصرف کنندگان
وجه چهارم حمایت از کالای ایرانی، مردم و مصرف کنندگان هستند. در اینجا نیز پای دولت در یک طرف ماجرا قرار دارد، چرا که بزرگترین مصرف‌کننده‌ی فعلی دولت است. اما این سیاست باید طوری باشد که هم از طرفی از کالاهای ایرانی حمایت شود و هم دولت در برند کردن و به بلوغ رسیدن تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی مانند کوهی پشتیبان آنها باشد و البته که سعی شود با نظارت‌های دلسوزانه و سخت‌گیرانه، بهترین کالاها از این همکاری به بازار عرضه شود. در این بین، یک وظیفه‌ی مهم هم برای مسئولین و پشت میز نشینان و کارمندان وجود دارد و آن عبارت است از تلاش و همت در استفاده و فرهنگ سازی و تبلیغ چهره به چهره برای استفاده از کالای وطنی است در حالی که شاید اصلا برای آنها در قبال تولیدکننده ارتباط خاصی وجود نداشته باشد و آنها در هر صورت حقوق خود را از دولت دریافت میکنند ولی این فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر که یک واجب شرعی است و جز‌ء فروع دین است، خیلی می‌تواند در فضای هدایت اداره یا سازمان تأثیرگذار باشد و یک جامعه را به استفاده از کالای داخلی سوق دهد و باعث افزایش اشتغال و رشد و تولید و در نهایت پیشرفت و خودکفایی و استقلال شود.
نمونه های زیادی از حرکت‌ها و جنبش‌های مردمی در جهت حمایت از کالای داخلی در ایران و جهان در تاریخ داریم. به عنوان مثال تاسیس شرکت اسلامیه یکی از کارهای بزرگ علما به همراهی مردم در جهت ایجاد یک کارآفرینی عظیم با مشارکت حداکثری مردم بود، اما چون حکومت وابسته به انگلیس بود؛ انگلیسی‌ها با زور و زر و تزویر پایه‌های این حرکت تاریخی را از بین بردند و البسه‌ی انگلیسی جای تولیدات شرکت اسلامیه را گرفت. نمونه‌ی دیگر نیز مردم کره‌جنوبی هستند که با وطن پرستی خاصی در زمانی که حتی خود آنها نیز تلویزیون نداشتند تلویزیون رنگی برای به دیگر کشورها صادر میکردند و اکنون یکی از بزرگترین صادرکننده‌ها در این زمینه هستند و در کالاهای دیگر هم به همین شکل از تولید داخل خود حمایت کردند و الا مثل خیلی از کشورهای وابسته و تحت نظر امریکا مثل کشورهای جنوب غرب آسیا، از لحاظ اقتصادی وضعیت خوبی نداشتند.
رهبر معظم انقلاب درباره‌ی این مورد می‌فرمایند :
«یک نکته‌ی دیگری که این بیشتر به مردم مربوط میشود، مصرف محصولات داخلی است که من بارها در سخنرانی‌های اوّل سال و غیر آن تکرار کردم، الان هم به شما عرض میکنم: محصولات داخلی را مردم مصرف کنند؛ نروند دنبال این نشانه‌ها. حالا مُد شده است بگویند «بِرَند» است، بِرَند فلان؛ بِرَند چیست! بروید سراغ مصرف تولیدات داخلی. آن چیزهایی که مشابه داخلی دارد، متعصّبانه و با تعصّبِ تمام، ملّت ایران، خارجیِ آن را مصرف نکنند. این را من فقط برای یک عدّه‌ی خاص نمیگویم؛ خب بله، وقتی ما میگوییم، یک عدّه متدیّنین فوراً گوش میکنند حرف را، پیغام هم میدهند فلان چیز راکه خارجی است بخریم؟ فلان چیز را نخریم؟ من فقط برای متدیّنین و افرادی که برای حرف ما حجّیّت شرعی قائلند، این را نمیگویم؛ من این حرف را برای هرکسی میگویم که به ایران علاقه‌مند است، به آینده‌ی کشور علاقه‌مند است، به فکر بچّه‌های خودش است که بنا است فردا در این کشور زندگی کنند. شما مصنوعات خارجی را که مصرف میکنید، در واقع کمک میکنید به اینکه حجم آن بنگاه خارجی، آن کارگر خارجی، آن سرمایه‌دار خارجی، مدام بیشتر بشود و تولید داخلی ضربه بخورد، شکست بخورد. این را به همه‌ی مردم، بخصوص آن‌کسانی‌که مصارف زیادی دارند[میگویم]؛ دولتی‌ها هم همین‌جور؛ دولتی‌ها هم در مصارف دولتی، در اشیاء مصرفی‌ای که در ساختمانها، در چیزهای گوناگون مصرف میکنند، حتماً ملاحظه کنند تولید داخلی را.»۳
۵. ایجاد سامانه‌ای برای مدیریت یکپارچه کالا
نکته‌ای دیگر که می‌توان آن را در وجه‌های مکعب حمایت از کالای ایرانی قرار داد، بحث مدیریت یکپارچه و وجود سامانه‌ای برای اطلاع مدیران از تمام فعالیت‌های تولیدی که در منطقه‌ی مورد مدیریت وی صورت می‌گیرد، است. البته در صورت عدم وجود چنین سامانه‌ای و یا فرآیند ساخت و تکمیل این چنین سامانه‌ای؛ زحمت رصد منطقه بر دوش مدیریت و نیروی انسانی و کارمندان می‌افتد. رهبر معظم انقلاب نیز روی این نکته تاکید داشته و در این رابطه اینگونه بیان داشته‌اند :
«مسئولین باید حواسشان باشد. بنده به رئیس‌جمهور محترم گفتم به مدیرانتان تذکّر بدهید تا مدیریّت همراه با شفّافیّت انجام بدهند، مدیریّت همراه با نظارت انجام بدهند. مدیر باید نظارت کند، باید کار را دنبال بکند. به صرف اینکه ما گفتیم فلان کار بشود، طرف مقابل هم گفت چشم، که کار تحقّق پیدا نمیکند. »۴
این مسئله وقتی مهم میشود که دو کارخانه یا مجتمع تولیدی در یک منطقه در کنار هم مشغول به تولید هستند و می‌توانند تشکیل یک زنجیره‌ی تولیدی ارزان دهند که برای هر دو طرف و در کل برای کشور و کالای ایرانی مفید باشد اما به خاطر عدم اطلاع آنها از همدیگر و عدم مدیریت فعال، هیچ شخصی در این بین پیدا نمی‌شود که این مسئله را با هر دو فعال اقتصادی مطرح بسازد و از طرفی ارزش افزوده‌ی یک فرآورده ایرانی را بالا برده و از طرفی دیگر از وابستگی و مشکلات واردات فرآورده‌ی مجتمع تولیدی دیگر جلوگیری به عمل آید. اما با وجود یک مدیر فعال و دلسوز و تیزبین میشود با یک پیشنهاد و امر به معروف دلسوزانه؛ حلقه‌های وصلی بین مجتمع‌های تولیدی برقرار کرد و هم از هزینه‌های واردات و هم از هزینه‌های حمل و نقل کاست و هم زنجیره‌های تولید داخلی را رونق داد.
۶. نقش رسانه ها
وجه آخر و یکی از مهم ترین وجه‌ها در این جهاد اقتصادی، نقش بی بدیل رسانه در تبلیغ و شناساندن کالای ایرانی به بهترین شکل به مردم است. در این امر به معروف همگانی همه‌ی انواع رسانه ها از رسانه‌های تصویری و شنیداری گرفته تا نوشتاری و حتی رسانه‌های شفاهی و سخنرانی باید به کمک هم بیایند و گوشه‌ای از این تلاش همگانی در راستای عملی کردن منویات رهبر معظم انقلاب و رسیدن به استقلال و پیشرفت و رشد در همه‌ی حوزه‌ها گرفته شود و این امر یعنی امر آگاه سازی و اطلاع رسانی و تبلیغ و دادن روحیه‌ی تعصب نسبت به مصرف کالای ملی را به نحو صحیحی به سرانجام برسانند.
متاسفانه گویا هنوز رسانه‌های صوتی-تصویری و جراید و صاحبان منبر، به مهم بودن جنگ اقتصادی واقف نیستند. اغلب اساتید اقتصادی هم کماکان در گیر و دار دانشگاه و همان فرمول های اقتصاد بازار هستند و هنوز روی همان اصول مانور میدهند و به اتفاقات سال‌های گذشته که در جنگ‌های ارزی برای کشورهای مختلف روی داده، توجهی ندارند. هنوز نمی‌خواهند از روی اقتصاد متعارف دست بردارند و باورشان بشود که باید ساختار جدیدی برای مبارزه با جنگ ارزی که از آن به عنوان جنگ نیمه سخت در جهان یاد میشود پرداخت. به نظر می رسد این جنگ، آخرین جنگی است که استکبار جهانی می تواند بر کشور ما تحمیل کند و البته که این جنگ بسیار خطرناک تر از دو جنگ سخت و نرم است و نمونه های آن را در سال های قبل در جدال ایالات متحده با چین و کشورهای شرق آسیا شاهد بوده‌ایم. لذا برای آمادگی همه جانبه‌ی مردم و آگاهی آنها از این جنگ ابتدا آگاهی لازم خود اهل رسانه از این یورش نیمه سخت لازم است و در مرحله‌ی دوم نیز تبلیغ و گفتمان سازی در رابطه با حمایت از کالای داخلی به عنوان تنها راه پیروزی و سعادت ملت در برابر این جنگ اقتصادی و نیمه سخت است.
نکته‌ی پایانی که مهمترین نکته در تحقق بخشیدن به حمایت از کالای ایرانی و امر به معروف در این زمینه است، اهتمام ویژه‌ی صاحبان تریبون و رسانه‌ها در وظیفه و رسالت آگاه‌سازی مردم در این رابطه و جنگ اقتصادی؛ که بر دوش آنها است، طبق این فرمایش گوهربار رهبر معظم انقلاب است :
« ما تکیه میکنیم روی تولید داخلی. بنده این‌همه تکیه کرده‌ام بر روی مصرف تولیدات داخلی. الان هم دارم به شما میگویم، به مردم عزیز کشورمان میگویم، بروید سراغ مصرف تولید داخلی، کارگر ایرانی را ترویج کنید، کار ایرانی را ترویج کنید. متأسّفانه واقعیّت قضیّه این‌جور نیست. در بخشهای مختلف -فرض کنید در وسائل زندگی منزل- کارخانه‌های داخلی مشغول کارند، جنس مرغوب و خوب و برابر با جنس خارجی، گاهی هم بهتر از جنس خارجی، تولید میکنند امّا بازار که شما میروید، می‌بینید همه‌اش جنس خارجی است؛ چرا؟ اینها از کجا می‌آید؟ تأکید بنده بر روی اینکه جلوگیری از واردات محصولاتی که مشابه داخلی دارد، به‌خاطر این است؛ راه این است. »5
منابع:
۱.بیانات در دیدار کارگران به مناسبت هفته کارگر با معظم له،10/2/97
۲.بیانات در دیدار کارگران به مناسبت هفته کارگر با معظم له، ۸/۲/۹۵
۳.بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی، به مناسبت سالگرد قیام بیست‌ونهم بهمن سال ۱۳۵۶، ۲۹/۱۱/۹۳
۴.بیانات در دیدار مردم آذربایجان شرقی، به مناسبت سالگرد قیام بیست‌ونهم بهمن سال ۱۳۵۶، ۲۷/۱۱/۹۵
۵.بیانات در دیدار اقشار مختلف مردم، ۱۱/۵/۹۵
323/ع