پای بندی بانوان به حجاب، آنان را در رسیدن به مدارج عالی معنوی کمک می کند و از سقوط به پرتگاه هایی که در سر راه آنان قرار دارد مانع می شود. نگاه تک بعدی به حجاب سبب میشود که آنرا یا شخصی یا اجتماعی بدانیم اما یک نگاه عام فراگیر میتواند حجاب را به عنوان یک پدیده شخصی و حافظ شئون فردی کمالات انسانی بلکه به عنوان یک پدیده اجتماعی هم برای حفظ کرامت نوع انسانها و عفت عمومی جامعه مورد توجه قرار داد. به منظور دستیابی به بخشی از پرسش ها در مورد حجاب با حجت الاسلام والمسلمین سید محمد واعظ موسوی استاد درس خارج حوزه علمیه قم به گفتوگو نشستیم که در ادامه مشروح آن، تقدیم خوانندگان محترم می شود:
وسائل – حجاب، مسئله شخصی یا اجتماعی است؟
حفظ حجاب به معنای حفظ کرامت انسانی به عنوان حفظ شایستگیهای یک انسان برخوردار از لیاقتهای فردی یک نیاز شخصی است و میتوان به عنوان نیاز شخصی به آن نگاه کرد، اما برای حفظ عفت عمومی جامعه و برخوردار کردن افراد موجود در جامعه از شانیت های بالای انسانی و اسلامی میتوان آن را به عنوان یک جنبه اجتماعی نیز مورد توجه قرار داد.
نگاه تک بعدی به حجاب سبب میشود که آنرا یا شخصی یا اجتماعی بدانیم اما یک نگاه عام فراگیر میتواند حجاب را به عنوان یک پدیده شخصی و حافظ شئون فردی کمالات انسانی بلکه به عنوان یک پدیده اجتماعی هم برای حفظ کرامت نوع انسانها و عفت عمومی جامعه مورد توجه قرار داد.
وسائل - آیا حکومت میتواند زنان را ملزم به رعایت حجاب نماید؟
حتی اگر به عنوان یک پدیده شخصی هم به حجاب نگاه شود، فرد نمیتواند مدعی شود که چون یک مسئله شخصی است حکومت و یا افراد جامعه حق دخالت در مسئله شخصی من را ندارند. چون بسیاری از امور شخصی هستند که چون فرد به عنوان جزئی از افراد جامعه مورد توجه قرار میگیرد از موارد امربهمعروف و نهی از منکر محسوب می شود.
به طور مثال مگر کسی میتواند به داعیه اینکه بازی با جان شخص خودم است بگوید کمربند ایمنی را نمیبندم، چون شرب خمر موجب زوال عقل خودم میشود به کسی ارتباط ندارد و ... اما با توجه جنبه اجتماعی آن مسلماً جامعه نمیتواند نسبت به چنین مطلب اجتماعی بیتوجه باشد و افرادی به بهانه اینکه مسئلهای شخصی است خودشان را از زیر بار مسئولیت خطیر و سنگین حفظ عفت عمومی و کرامت انسانی جامعه در امان بدانند و به کسی اجازه امربهمعروف و نهی از منکر ندهند.
وسائل - بعضیها معتقدند اجبار بر حجاب اقتدار حکومت را زیر سؤال میبرد نظر شما در این مورد چیست؟
مسئله حجاب همانند بسیاری دیگر از مسائل اعتقادی دیگر بعد فرهنگی پر رنگی دارد، ما به عنوان یک حکومت دینی اولاً باید ازنظر ساختار فرهنگی و تبلیغ مباحث فرهنگی اجتماعی در مرحلهای قرار بگیریم که افراد را نسبت به این مسائل اقناع کنیم و شبهه ای در آنها نسبت به رعایت حجاب و حفظ شئون اسلامی و کرامتهای فردی وجود نداشته باشد.
اما حتی در صورت عدم اقناع نیز به بهانه اینکه ممکن است کسانی به خاطر سرپیچی از خواستههای نظام تبعیت نکردن از موازین نظام اقتدار نظام را زیر سؤال میبرد نمیتوانیم این وظیفه اجتماعی را از دوش حکومت و نظام برداریم. حتی اگر قرار باشد عدهای به خاطر عناد و لجاجت با قانون اساسی و افراد حاکم در جامعه از تذکرات سرپیچی کنند، دلیل بر ترک این وظیفه اجتماعی نمیشود. اینکه در جامعهای برخی از افراد اهل نماز و روزه سایر واجبات نباشند، تکلیف را از گردن دیگر افراد جامعه و نهادهای اجتماعی بر نمیدارد.
بنابراین حکومت اولاً باید با به کار بستن تمام توان فرهنگی و تبلیغی خود بتواند حجاب را در جامعه نهادینه کند، ثانیاً اگر کمبودی در این زمینه وجود داشت یا عدهای به خاطر لجاجت قبول نکردند، بتواند با وضع قوانین منسجم در قانون اجرا را به قوه مجریه بسپارد و با کسانی که تخلف میکنند برخورد قضائی صورت بگیرد تا همانند سایر قوانین اجتماعی و فردی دیگر جای خود را در جامعه پیدا کند.
وسائل - شیوهی برخورد حکومتی معصوم مانند پیامبر اکرم صلیالله علیه و آله و سلم، امیرالمؤمنین و امام حسن مجتبی علیهما السلام که امر حکومت را در اختیار داشتند با مقولهی بدحجابی یا بیحجابی بانوان چگونه بوده است؟
آنچه روشن است حکومت به معنای واقعی کلمه زمینه اجرایی شدن را پیدا نکرد، اما نسبت به توصیههایی که در قرآن کریم و روایات نسبت به حفظ حجاب و دعوت به موازین عفاف و اعتقادات دینی واردشده است نشاندهنده این است که کارهای فرهنگی بسیار عمیق، دامنهدار و وسیعی صورت گرفته است و در آیات و روایات نسبت به محاسن و معایب بدحجاب مخصوصاً نسبت به انسانهای معتقد و زنان مؤمن توصیه هایی شده است.
آیات و روایت حجاب مختص زنان نیست و در خصوص مردان نیز همانند سوره مبارکه نور آیات متعددی در خصوص محدودیتهایی که از نظر برخوردهای شخصی و مراعات حجاب در مورد زنان است در مورد مردان هم وجود دارد لذا به نظر میرسد ائمه معصومین (ع) به عنوان قدمهای بزرگی که جامعهای را که با آداب اسلامی آشنایی کمتری داشتهاند و شئون اسلامی را خیلی رعایت نمیکردند فعالیتهایشان را انجام دادند تا بتوانند جامعه بدوی را به عنوان جامعه متمدن اسلامی تبدیل کنند تا با حفظ حرمتها حریمها ی هر کسی آنگونه که اسلام میخواهد زندگی آبرومند همراه با آرامش و رفاه فراهم کند.
وضعیت امروز جامعه با وضعیت صدر اسلام که تعدادی از افراد هنوز مشمول لطف الهی قرار نگرفته بودند و از آزادی و حریت برخوردار نبودند، فرق میکند و در مسائل مختلفی بین افراد آزاد و غیرآزاد تفاوتهایی به چشم میخورد که نباید در طرح مباحث اعتقادی و کلامی این تفاوتها نادیده گرفته شود.
وسائل - گستره حکم حکومتی الزام در مسئله حجاب تا کجاست؟
همانند بسیاری از مسائل اجتماعی حکومت باید با تمام توان وارد شود. نهادهای فرهنگی و اعتقادی و تبلیغی باید وظیفه خود را تمام و کمال انجام دهند.
وسائل – راهکار پیشنهادی شما برای بهبود وضعیت حجاب چیست؟
وضعیت جامعه به گونهای است که همه چیز با هم ارتباط داده میشود و بسیاری از کسانی که حجاب را رعایت نمیکنند به دلیل غفلتی است که مباحث حجاب دارند هرچند برخیها به دلیل لجاجتی است که نسبت به نوع افراد و حاکمیت یا نظام ممکن است در آنها وجود داشته باشد و اعتقادی به حجاب نداشته باشند لذا باید توجه داشت که در این زمینه نمیشود تصمیم واحدی برای همه افراد و جامعه اتخاذ کرد.
باید توجه کرد که اولاً وضع فرهنگی عفاف و حجاب در جامعه وضع مطلوبی نیست و کار فرهنگی شایستهای انجام نگرفته است هرچند نهادها و سازمانهای مختلفی متولی این کارشدهاند، اما عملاً کار شایسته و فاخری در این زمینه صورت نگرفته است.
ثانیاً دست اندر کارانی که خودشان باید پرچمدار این مسئله باشند گاهی از اطلاعات کافی و دانش لازم در این زمینه برخوردار نیستند و گاهی شرایط امربهمعروف و نهی از منکر آنگونه که باید و شاید مراعات نمیشود و به جای آنکه تأثیرگذار مناسب را داشته باشد، موجبات لجاجت و عناد را در افراد فراهم میکند.
به همین دلیل است که در نظام اسلامی پس از گذشت 40 سال هنوز به یکدست آورد مشخص قابلاعتنایی در این زمینه دست پیدا نشده است.
به نظر میرسد که اولاً باید از شعار و صرف ایجاد نهاد و ارگان در این زمینه دست برداشت و افراد با حرکتی جهادی و انقلابی نمادهای راستین حجاب باشند و در این زمینه وارد عرصه فعالیت شوند و نظام و حکومت از همه امکانات در این زمینه استفاده کند.
نقش رسانههای عمومی همانند صداوسیما و سایر مسئولین فرهنگی و تبلیغی در این زمینه باید پررنگ باشد و بهصرف شعار اکتفا نشود. اگر امام خمینی صداوسیما را به عنوان یک دانشگاه عمومی میدانستند، در برنامههایی که از صداوسیما پخش میشود نه صرفاً آنهم به حالت اجبار حجاب رعایت شود باید روانشناسی کاملی صورت بگیرد و اینگونه نباشد که افراد با حجاب افرادی عقب افتاده با وضعیت فرهنگی و مالی بسیار پایین نشان دهیم و در مقابل افراد تحصیلکرده که دارای جایگاههای خاص اجتماعی هستند را افراد بد حجاب یا شل حجاب قرار دهیم. اینها عملاً تأثیر خودش را در جامعه و بین جوانان و نوجوانان میگذارد.
باید با تمام امکانات به روز و استفاده از مباحث مختلف روانشناختی، اجتماعی، علمی و دینی به تبلیغ این مطلب پرداخت و به مقابله با بدحجابی و تخریبهایی که از داخل و خارج بر مسئله حجاب صورت میگیرد کاملاً توجه نمود.
مصاحبه از محرم آتش افروز