به گزارش خبرنگار پایگاه تخصصی وسائل فقر و ثروت از موضوعاتی است که همواره بحث های مختلفی پیرامون آن مطرح شده و هر کس براساس برداشت و دیدگاه خاص خود آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. گروهی کسب درآمد و ثروت را از هر طریق مجاز دانسته و برای مصرف آن نیز هیچگونه محدودیتی قائل نیستند و گروهی دیگر حدّ و مرزهایی را براساس برداشت شخصی خود برای کسب ثروت و مصرف آن مطرح می نمایند. در این کتاب سعی شده است با استفاده از آیات قرآن کریم، روایات و سیره ائمه معصومین علیهم السلام و فقه نورانی اسلام و برخی از متفکّرین و اندیشمندان اسلامی موضوع «فقر و ثروت» از زوایای مختلف مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
اولین مبحث این کتاب با عنوان تعریف فقر و ثروت است که مولف کتاب تعریف فقر را عینا از رساله حضرت امام خمینی(رحمه الله) استخراج نموده و برای تبیین تعریف ثروت از کتاب نظری به اقتصاد اسلامی شهید بزرگوار مطهری کمک گرفته است. سپس به سراغ مال و مالیت در نظر عرف و شرع رفته و با توجه به نظر مرحوم حکیم می‌نویسد"مالیّت، اعتبار عقلایی است که از چیزی که برای غرضی که موجب پیدا شدن رغبت مردم در آن است به طوری که از همدیگر سبقت بگیرند و روی آن رقابت داشته باشند و بر آن منازعه نمایند، وضع شده باشد، نشأت گرفته باشد.[1] و تنها به این نظر بسنده ننموده و نظر مرحوم محقق خویی را نیز در ادامه آورده است. سپس شناخت ابعاد مختلف فقر و ثروت و تأثیر مستقیم آن در شکل گیری شخصیّت افراد چنین توضیح داده می‌شود"اگر انسان ها بدانند که خداوند هرگز سرنوشت آنها را با فقر و فلاکت رقم نزده است بلکه همواره از طریق انبیاء و رُسُل و در همه کتاب های آسمانی سفارش به کار و تلاش و کسب درآمد مجاز و حرکت در جهت رشد و ترقّی آن ها داشته است و زمین و آسمان و مراتع و دریاها و معادن و سایر منابع زمینی و دریایی و آسمانی را برای رفاه و آرامش و برخورداری عادلانه همه انسان ها خلق نموده است، همه روابط فردی و اجتماعی به نحو دیگری تفسیر خواهد شد و هیچ ملّتی اجازه نخواهد داد اموال و ثروت هایی که حقّ خدادادی آنها است توسط دیگران به غارت برده شود.[2] پس از آن نیز با توجه به کلام نورانی قرآن رزق طیب توضیح داده می‌شود. از مباحث مهم دیگری که در این کتاب توضیح داده شده گرفتار تنگی معاش شدن است که درباره آن سید امین می‌نویسد"اصولاً تنگی زندگی به خاطر عدم اطمینان به آینده و ترس از نابود شدن امکانات موجود و وابستگی بیش از حد به جهان مادّه است و آن کس که ایمان به خدا دارد و دل به ذات پاک او بسته است، از همه این نگرانی ها در امان است." [3]در ادامه نیز ایشان توضیح میدهند که اسلام خواستار ثروتی است که" مایه فساد در زمین و فراموش کردن ارزش های انسانی و گرفتار شدن در مسابقه جنون آمیز «تکاثر» نگردد و انسان را به «خود برتر بینی» و «تحقیر دیگران» نکشاند. وسیله ای باشد برای استفاده همگان برای پر کردن خلأهای موجود اقتصادی، برای مرهم نهادن بر زخم های جانکاه محرومان و برای رسیدن به نیازها و مشکلات مستضعفان. علاقه به چنین ثروتی با چنین اهداف مقدّسی علاقه به دنیا نیست، علاقه به آخرت است".[4] و همین مطلب است که فاسد بودن دو گروه را در اسلام نشان میدهد که مولف آنها را اینگونه معرفی میکند"گروهی از مسلمان نماهای بی خبر از تعلیمات اسلام که اسلام را حامی مستکبران معرّفی می کنند و گروهی از دشمنان مغرض که می خواهند چهره اسلام را دگرگون نشان داده و آن را ضد ثروت و طرفدار فقر نشان دهند." [6]از دیگر مباحثی که دکتر سید امین در این اثر خود به تبیین آن پرداخته انفاق، فقر وثروت از دیدگاه روایات، فقر و ثروت در سیره ائمه معصومین(علیهمالسلام) است و در نهایت این کتاب که توسط انتشارات بیان جوان در 3000 نسخه منتشر گردیده ؛ با مبحث فقر و ثروت از دیدگاه شهید آیه الله مطهری به پایان میرسد که البته این قسمت از کتاب نوشته این شهید بزرگوار در کتاب نظری به اقتصاد اسلامی است که در شروع آن میخوانیم"در اسلام مال و ثروت هیچوقت تحقیر نشده است، نه تولیدش، نه مبادله اش، نه مصرف کردنش، بلکه همه اینها تأکید و توصیه شده است و برای آنها شرایط و موازین مقرر شده است و هرگز ثروت از نظر اسلام دور افکندنی نیست بلکه دور افکندنش (اسراف، تبذیر تضییع مال) حرام قطعی است."[7] سپس انسان و ثروت را به کشتی و ثروت شده که در آن میخوانیم"تشبیه ثروت و انسان به دریا و کشتی از آن نظر که در یک وضع او را غرق می کند و در خود محو می کند و شخصیّت او را محو می سازد و در صورت دیگر نه تنها ضربه به شخصیّت او نمی زند، وسیله ای منحصر است برای رسیدن به مقصد و تکمیل شخصیّت خود را، فوق العاده تشبیه خوبی است."[8]پس از آن نیز، شهید مطهری به سوالاتی همچون آیا ممکن است تنها طبیعت و سرمایه، تولید ثروت کند و کار هیچ گونه دخالتی نداشته باشد؟ پاسخ میگوید. در نهایت این کتاب 243 صفحه ای با ارائه مطلب یادداشتهای نظری به نظام اقتصادی اسلام به پایان میرسد. نسخه اینترنتی این کتاب که زیر نظر دکتر بیستونی نوشته شده و اولین چاپ خود را در سال 1386 تجربه نموده؛ نیز برای علاقه مندان موجود می‌باشد.
پی‌نوشت
[1] کتاب « فقر و ثروت از دیدگاه اسلام و حدیث» ، سید مهدی امین ،ص20
[2] همان،ص24
[3] همان،ص 47
[4] همان،ص 50
[5] همان، ص164
[6] همان، ص51
[7] همان، ص196
[8] همان، ص198
323/ع