vasael.ir

کد خبر: ۸۷۵۲
تاریخ انتشار: ۰۴ تير ۱۳۹۷ - ۱۰:۰۴ - 25 June 2018
استاد رفعتی / جلسه 38

فقه رسانه | القای "ما نمی توانیم" یکی از جنگ های روانی دشمن است

وسائل ـ حجت الاسلام والمسلمین رفعتی نائینی گفت: امروز رسانه ای القا کند که ایرانی نمی تواند کالای مرغوب تولید کند و فقط خارجی ها موفق هستند خطای بزرگی انجام داده است و شرائط تحریم ایران را نادیده گرفته است. دشمن فهمیده که اگر از لحاظ اقتصادی مردم را تضعیف کند دیگر افراد جامعه دین و فرهنگ خود را محافظت نخواهند کرد.

به گزارش خبرنگار  وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، در جلسه سی و هشتم درس خارج فقه رسانه که در روز شنبه مورخه 1 اردیبهشت سال 97 در موسسه فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار گردید، به بررسی موارد و مصادیق دیگری در مکروهات پیام رسانه پرداخت.

استاد سطوح عالی حوزه در ابتدای درس خارج فقه رسانه اظهار داشت: یکی دیگر از مکروهات پیام رسانه که از معضلات اجتماعی ماست بحث تنبلی است که جامعه گرفتار آن شده است و رسانه از مقصرین در این مساله است. رسانه مشوق تنبلی و بی حالی است. در روایات به صورت فراوان داریم که از کسلی و بی رمقی دوری کنید و در ادعیه نیز سفارش ویژه به دوری از کسالت و تنبلی شده است.

ایشان در ادامه گفت: از پیام های مکروه رسانه می توان به اهمال کاری اشاره کرد که بسیاری از افراد عمرشان را با تسویف به فنا می دهند. ممکن است شخص، کار دیگری را انجام داده است ولی خود تسویف فی نفسه مکروه است. کار امروز را به فردا انداختن ولو اینکه انجام دهد همان تسویف است حتی گاهی افراد کارشان را در دقائق آخر انجام می دهند که اهمال کاری است.

استاد رفعتی نائینی در پایان یکی دیگر از موارد مکروه در پیام رسانه اشاره کرد و گفت: از پیامهای مکروه رسانه این است که افراد را به بی اعتمادی نسبت به خود تشویق کند. جمله و شعار ما می توانیم، ضد بی اعتمادی است. امروزه بسیاری از رسانه ها برنامه هایی می سازند که بی اعتمادی ایجاد می کند و مردم تصور می کنند که افراد خارج نشین موفق هستند و ما نمی توانیم.

خلاصه درس گذشته

مصداق دیگری از مکروهات که این نیز در بحث رسانه مصادیق زیادی دارد اتلاف وقت است. بسیاری از برنامه های رسانه به دنبال وقت گذرانی هستند. دو واژه در این مصداق هست؛ اتلاف به معنای از بین بردن است. انسان  چگونه می تواند وقت را از بین ببرد. اگر حیوانی را خفه کنند می گویند تلف شد یا شیشه اگر بشکند اتلاف شده است. عمر شامل هزاران ساعت است که اتلاف آن عدم استفاده درست است. گاهی از عمر استفاده حرام می شود که کار حرامی صورت گرفته است ولی اتلاف عمر نیست بلکه ارتکاب محرمات است.

اتلاف از بین بردن بی فائده و بی هدف است و اگر شخص از وقت خود در کار تحصیل یا عبادت استفاده کند، اتلاف نیست. اتلاف یعنی اینکه هیچ سود و فائده ای از این گذران نداشته باشد. یکی از مصادیق این است که انسان بیکار و بی برنامه بنشیند. اینکه به شبکه های اجتماعی بدون ضرر و خاصیت نگاه کند. اگر ضرر باشد که کار حرامی صورت گرفته است.

گاهی شخص در لهو التذاذ می برد ولی در این مصداق امروز، شاید هیچ لذتی وجود نداشته باشد و فقط برای گذراندن وقت این کار را انجام دهد و مخاطب رسانه باشد. برخی گفته اند که این کار نیز حرام است زیرا عمر ارزش والایی دارد و نمی توان آن را اتلاف کرد و مانند از بین بردن مال خود شخص است که از اسراف بالاتر است و تبذیر است و انسان حتی حق از بین بردن اموال خویش را ندارد و اگر سرمایه ملی یا بیت المال باشد شخص ضامن است. آنان عمر و زمان را با مال مقایسه می کنند و می گویند نظیر اتلاف مال، اتلاف عمر نیز حرام است. در قیامت نیز از عمر انسان سوال صورت می گیرد که عمرت را در چه راهی تلف کرده ای؟!

ادله ای که برای حرمت اتلاف وقت بیان می شود هیچ یک فقهی نیست بلکه اخلاقی و اجتماعی است. این ادله به انسان توجه می دهد که از فرصت و عمر به نحو شایسته ای استفاده کند. شخص متوجه شود که نظیر محافظت از اموالش باید از عمرش نیز به درستی محافظت نماید و الا فقها برای زمان انسان حی، پول معین نمی کنند. به همین جهت اگر انسان حر (مانند طلبه یا دانشجو) بازداشت و حبس شود، بعد از آزادی نمی تواند پول ساعاتی که در حبس بوده را از شخص مطالبه کند و آن شخص که این انسان حر را حبس کرده است، ضامن نیست هرچند کار حرامی انجام گرفته است. پس مشخص شد که زمان مقابل پول نیست.  از روایات و آیات همین «خسران» استفاده می شود که اتلاف وقت از دست سرمایه عمر بدون گرفتن سود است.

اگر برنامه هیچ آموزش و ارتقایی برای بیننده ندارد تولید این برنامه از طرف تولید کننده آن مکروه است. برنامه هایی که لذت بخش هم نیستند و برای اینکه رسانه را با این برنامه پر کنند تولید می شود از مصادیق آن است. اتلاف وقت در برنامه های رسانه ها فراوان است و شخص با گذراندن یک ساعت وقت در شبکه های اجتماعی به میزان پنج دقیقه هم مطالب سودمند به دست نمی آورد و آن زمان به اتلاف گذشته است.

اگر اکثر مطالب یک کتاب هم ثمره ای نداشته باشد و فقط میزان کمی اطلاعات سودمند به مخاطب بدهد، به همان میزان فائده دارد و نوشتن درصد بالایی از این کتاب مکروه بوده است زیرا کتاب هم رسانه است. اگر سخنران نیز از نیم ساعت، صرفاً 10 دقیقه مطالب مفید بگوید و سایر زمان را به حرفهای بیهوده بگذراند، اتلاف وقت مردم صورت گرفته است. گاهی سخنرانان خاطرات بیهوده ای مطرح می کنند که سودی به حال مردم ندارد.

ما در زندگی اتلاف وقت زیادی داریم ولی در رسانه نیز این مساله زیاد شده است. امروزه سایت های فضای مجازی به دنبال کار حرفه ای نیستند و صرفاً می خواهند مخاطبان بیشتری جذب کنند. برخی نویسنده ها که داستان سرایی می کنند گاهی هدف دارند و می خواهند پیامشان را منتقل کنند و امروزه اگر شخص منبری داستان نگوید این نقص منبر محسوب می شود. قرآن کریم نیز از همین شیوه بیان داستان واقعی استفاده می کند تا پیامش را به مخاطب برساند.

تقریر کامل درس

بررسی موارد و مصادیق مکروه در پیام رسانه

بحث در مکروهات پیام رسانه است. به طور کلی آنچه که در شرع مقدس اسلام مکروه است، اگر رسانه در برنامه هایش مروج یا مشوق آن مکروه باشد، این پیام مکروه است.

دو مورد کلی از این مکروهاتی که به شدت کراهت دارد و برخی قائل به حرمت آن بودند بیان کردیم.

1ـ رسانه به دنبال ترویج لهویات باشد.

2ـ رسانه در برنامه هایش به دنبال اتلاف وقت باشد.

از این گونه موارد زیاد داریم. عدد مکروهات در شرع مقدس بیش از محرمات است. خداوند متعال بسیاری از موارد که مفسده دارد را مکروه دانسته است اما حرام قرار نداده است و فرموده که اجتناب کنید. به خاطر لطف و تسهیل خداوند است که دین داری ما را دچار عسر و حرج نکند.

در مستحبات نیز به قدری موکد داریم که ممکن بود واجب شود زیرا مصلحت اقوایی در آن وجود دارد.

سنت الهی در این آیه شریفه بیان شده است: (یُریدُ اللَّهُ أَنْ یُخَفِّفَ عَنْکُمْ وَ خُلِقَ الْإِنْسانُ ضَعیفا) سوره نساء آیه 28

خداوند می خواهد شما در راحتی باشید و تصور نکنید به دنبال سخت گیری است. علاوه بر آیات روایات نیز وجود دارد که اگر بر شما سخت نمی شد برخی امور واجب می شد. رسول خدا صلی الله علیه و آله با علم تشریعی می داند که جای وجوب دارد اما به خاطر سختی آن بر مردم مستحب شده است.

بنابراین در بخش مکروهات پیام رسانه، اگر بخواهیم موارد را ذکر کنیم بیش از محرمات رسانه است و در بخش دیگر آن نیز، مستحبات بیش از موارد وجوب است.

البته باید دانست که ما فقط مواردی که کاربرد رسانه ای دارد در این قسم مطرح می کنیم مانند لهو و اتلاف وقت که بیان شد.

عنوان کلی ما هر چه مشوق مکروهات باشد و ما الان مصادیق را بیان می کنیم.

بی نظمی در پیام رسانه

سومین مورد مساله بی نظمی است که بسیاری از رسانه ها مشوق آن هستند. پیام رسانه به جوان، بی نظمی را القا می کند در حالی که داشتن نظم در زندگی بسیار مورد تاکید است و در کنار موارد واجبی نظیر تقوای الهی آمده است.

اگر نگوییم نظم داشتن واجب است اما تالی تلو واجب است: «اوصیکم بتقوی الله و نظم أمرکم».

ما مواردی داریم که مختص فقه است و برخی موارد مختص اخلاق است و برخی موارد مشترک بین فقه و اخلاق است و بین فقه و اخلاق عموم و خصوص من وجه وجود دارد.

بی نظمی مکروه است و نظم داشتن مستحب موکد است. در سفارش مولی امیرالمومنین علیه السلام در کنار یکدیگر ذکر شده است.

عوامل رسانه اگر کارشان منظم نباشد برنامه به هم می ریزد اما به این معنا نیست هر چه که تولید می شود القای نظم و نظام داشته باشد بلکه مواردی تهیه می شود که برعکس به نوجوان یا جوان القای بی نظمی دارد و این پیام برنامه است.

نکته دوم

اگر در مصادیق برنامه ها دقت شود می توان فهمید که شخصیت جوان را که نشان می دهند بی نظمی او را به نمایش می گذارند. گاهی همین مساله برای خنداندن استفاده می شود. البته مواردی نیز برای خلاقیت استفاده می شود که با این مساله متفاوت است.

تنبلی

چهارمین مورد که از معضلات اجتماعی ماست بحث تنبلی است که جامعه ما گرفتار آن شده است و رسانه از مقصرین در این مساله است. رسانه مشوق تنبلی و بی حالی است. در روایات به صورت فراوان داریم که از کسلی و بی رمقی دوری کنید. در ادعیه نیز سفارش ویژه به دوری از کسالت و تنبلی شده است: «أعوذ بک من الکسل...»

«کسل» همین بی برنامگی و تنبلی است.

امام باقر علیه السلام فرمودند: «من از کسی که در امور دنیوی خود، تنبلی داشته باشد بیزارم

این بیزاری در حد حرمت نیست. اگر از تنفر امام باقر علیه السلام، استفاده حرمت شود یکی از محرمات خواهد شد.

پیام برخی از رسانه ها ایجاد تنبلی است و جامعه و فرد تنبل به جایی نخواهد رسید و جامعه تنبل همواره لطمه خواهد خورد.

رسانه باید مشوق زیرکی و چابکی باشد نه اینکه خمودی را ترویج کند. خداوند تلاشگران را دوست دارد و از افراد تنبل بیزار است.

سوال: به نظر می رسد بیشتر این تنبلی از پیامدهای رسانه باشد.

پاسخ: به خاطر این است که رسانه مشوق آن مطلب بوده است.

اهمال کاری (تسویف)

در دعای ابی حمزه ثمالی آمده است: «و قد أفنیت عمری بالتسویف»

بسیاری از افراد عمرشان را با تسویف به فنا می دهند. ممکن است شخص، کار دیگری را انجام داده است ولی خود تسویف فی نفسه مکروه است. کار امروز را به فردا انداختن ولو اینکه انجام دهد همان تسویف است. گاهی افراد کارشان را در دقائق آخر انجام می دهند که اهمال کاری است.

کتبی که روایات اخلاقی را ذکر کرده اند ملاحظه کنید که چگونه تنبلی و اهمال کاری را نکوهش کرده اند. در میزان الحکمه نیز همین عناوین وجود دارد.

این نیز از کارکردهای مکروه رسانه است که به کج کارکردهای رسانه نیز گاهی تعبیر شده است.

در سفارشات پیامبر نیز آمده است که امروز مالک وقت خود هستی و در اختیار توست ولی معلوم نیست که فردا نیز در اختیار تو باشد.

عدم اعتماد به خود

از پیامهای مکروه رسانه این است که افراد را به بی اعتمادی نسبت به خود تشویق کند. جمله و شعار ما می توانیم، ضد بی اعتمادی است.

امروزه بسیاری از رسانه ها برنامه هایی می سازند که بی اعتمادی ایجاد می کند و مردم تصور می کنند که افراد خارج نشین موفق هستند و ما نمی توانیم.

یکی از جنگ های روانی دشمن همین القای «ما نمی توانیم» است. نظیر شخصیتی که در برنامه کودک گالیله همین سخن را تکرار می کرد!

در جنگ زمانی که فرمانده می داند که در محاصره است نباید به افراد القای ترس داشته باشد بلکه باید به آنان روحیه دهد.

در صحنه کربلا به همین صورت است و همواره تصور پیروزی داشتند و قدرت فکری بالای فرمانده میدان می تواند به افراد کمک کند.

زمانی که رسانه القای بی اعتمادی در مردم داشته باشد این جامعه دیگر پیشرفت نخواهد کرد و در بسیاری موارد نیز حرام است.

به طور مثال اگر امروز رسانه ای القا کند که ایرانی نمی تواند کالای مرغوب تولید کند و فقط خارجی ها موفق هستند خطای بزرگی انجام داده است و شرائط تحریم ایران را نادیده گرفته است. دشمن امروزه فهمیده است که از جنگ نظامی نمی تواند پیروز شود ولی می خواهد از جنگ نظامی به ایران لطمات زیادی وارد سازد یا فرهنگ مردم ایران را نابود کند. دشمن فهمیده که اگر از لحاظ اقتصادی مردم را تضعیف کند دیگر افراد جامعه دین و فرهنگ خود را محافظت نخواهند کرد. «کاد الفقر أن یکون کفرا»

اگر در فضای جنگی نباشیم این برنامه مکروه است والا جزء پیامهای حرام است و این در مصادیق دیگری که ذکر کردیم نیز جاری است.

عناوین دیگری نیز وجود دارد که در جلسه آتی بیان خواهیم کرد./926/ص

تقریر: محسن جوادی صدر

 

 

 

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۰ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۱:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۱
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۳۵
غروب آفتاب
۱۹:۲۵:۴۱
اذان مغرب
۱۹:۴۲:۳۹