به گزارش وسائل، انقلاب اسلامی در مراحل سه‌گانه خود، یعنی ایجاد، استقرار و توسعه با محوریت فقه حرکت کرده است. در مرحله ایجاد با استفاده از فقه سنتی، در مرحله استقرار با استفاده از فقه پویا و هم‌اکنون و در مرحله توسعه از کشور و دولت اسلامی به «تمدن اسلامی» نیازمند فقه حکومتی است.
اثر حاضر جستارگونه ای است در راستای تبیین ظرفیتها و توانمندی‌های فقه شیعی در عرصه حکومت و تمدن‌سازی، جریان شناسی فکری فقه شیعه و فواید آن، درآمدی بر فقه حکومتی از دیدگاه رهبر معظم انقلاب، «مناسبات فقه و حکومت» و «مناسبات فقه و تمدن»، از جمله بخش های این اثر است که با بررسی زوایای مختلف فقه شیعی، به دنبال تبیین فقه مطلوب و آرمانی (فقه حکومتی) با رویکرد تمدنی است.
مروری بر بخشهای پنج گانه کتاب
کتاب «جستارهایی در فقه حکومتی» از پنج بخش تشکیل شده است: ۱ کلیات و مفاهیم، ۲ جریان شناسی فکری فقه شیعه، ۳ درآمدی بر فقه حکومتی، ۴ مناسبات فقه و حکومت و ۵ مناسبات فقه و تمدن.
بخش اول، با عنوان «کلیات و مفاهیم» مروری است بر بخشهای گوناگون و نیز بیانگر کلیات و تعریف مفاهیم مشترک بخشهای کتاب، از قبیل: فقه، فقه حکومتی، رسالت فقه و… است.
بخش دوم، با عنوان «جریان شناسی فکری فقه شیعه» به بررسی جریانهای گوناگون فقه شیعه در طول تاریخ و تبیین شاخصه های فکری آنان و نیز بیان برخی تفاوتهای آنها با یکدیگر می پردازد.
بخش سوم، با عنوان «درآمدی بر فقه حکومتی» به بررسی دیدگاههای آیت‌الله العظمی خامنه‌ای درباره فقه حکومتی پرداخته است. بنا به آنچه در این بخش آمده، «فقه حکومتی» عنوانی است که معظم له برای فقه آرمانی و جامعه ساز مکتب اهل بیت(ع) برگزیده است.
کاربرد این واژه در مقابل «فقه فردی» بوده و مراد از آن، نگرشی کلی و حاکم بر تمام ابواب فقه است. رهبر معظم انقلاب با تأکید بر ضرورت این نوع نگرش در فقه، خواستار تأسیس فقهی نوین هستند.
بخش چهارم، با عنوان «مناسبات فقه و حکومت» به بررسی تفصیلی مناسبات فقه و حکومت پرداخته است.
بخش پنجم، با عنوان «درآمدی بر ظرفیتهای تمدن سازی فقه» به بررسی مناسبات فقه و تمدن پرداخته است. درباره فقه و نسبت آن با تمدن، دیدگاههای گوناگونی وجود دارد. برخی هیچ نسبتی میان این دو نمی بینند. گروه دیگری قائل به نسبتی حداقلی بین فقه و تمدن بوده و گروهی نیز فقه را شرط اساسی تمدن سازی قلمداد می کنند. سنجش نسبت فقه و تمدن با دو نگاه قابل بحث و بررسی است: در یک نگاه، فقه موجود مورد مطالعه قرار می‌گیرد و نسبت آن با تمدن، سنجیده می شود، اما در نگاه دیگر، فقه مطلوب مطمح نظر بوده و با نگاه به آن، نسبت فقه و تمدن مورد بررسی قرار می گیرد. نویسنده در این نوشتار، نگاه اول را افق دیدگاه خود قرار داده، به بررسی نسبت فقه موجود با مقوله تمدن و تمدن سازی پرداخته است./102/ف