vasael.ir

کد خبر: ۸۴۹۱
تاریخ انتشار: ۰۶ خرداد ۱۳۹۷ - ۱۴:۳۹ - 27 May 2018
معرفی کتاب؛

معرفی کتاب|مروری بر کتاب «هویت معرفت علمی علوم اجتماعی در ایران»

وسائل - نظام اجتماعی ایران به لحاظ تاریخی و با توجه به محدودیت های قابل تحلیل نتوانسته است متکی بر معرفت فلسفی و پارادایمی معینی، از یک چارچوب نظری علمی دنباله روی کرده و خارج از سلیقه های فردی، گروهی و زندگی روزمره به پایداری علمی برسد.

به گزارش وسائل ؛ دانش علمی در توضیح نظری و عملیاتی واقعیت اجتماعی زمانی معتبر است که آن واقعیت به لحاظ فلسفی و پارادایمیک متکی بر اعتقادهای فلسفی آن دانش علمی تعریف شده باشد و بر اساس مبانی، نظریه پردازی و هویت نظری آن واقعیت توضیح داده شده و با مدل سازی به آن وارد شود و اقدامات لازم را در توسعه دانش از آن و حل مساله در آن دنبال کند.

از این منظر، هرگونه پژوهش علمی در یک واقعیت اجتماعی خاص زمانی معتبر و به حل مساله می انجامد که آن واقعیت از نظریه حاکم بر آن پژوهش برخوردار باشد و گرنه صرفا می تواند به نقادی و بیان آسیب ها و بحران های موجود در آن بپردازد.

نظام اجتماعی ایران به لحاظ تاریخی و با توجه به محدودیت های قابل تحلیل نتوانسته است متکی بر معرفت فلسفی و پارادایمی معینی، از یک چارچوب نظری علمی دنباله روی کرده و خارج از سلیقه های فردی، گروهی و زندگی روزمره به پایداری علمی برسد.

فقدان رویکرد علمی حاکم بر ساختار زندگی اجتماعی کشور، منجر به تسلط عملیاتی دانش عامه – که شبیه به علم است ولی با درجه اعتبار ضعیف – شده است. این شرایط عقلانیت نظام اجتماعی را که دستاورد نظریه های علمی است به حداقل رسانده و خلاقیت زندگی اجتماعی که در غیاب عقلانیت فعال می شود، مقدرات زندگی اجتماعی را تعیین می کند، موجب ناپایداری جامعه و تحول خواهی بیش از اندازه آن بدون عقلانیت یا بدون رعایت محدودیت پارادایمیک، فلسفی یا جهان بینی می شود. در این شرایط آنارشیسم یا بی نظمی نتیجه گریزناگذیر این فرآیند خواهد بود.

اصالت خلاقیت در نظام اجتماعی ایران باعث شده است نوعی بی اطمینانی، اصالت تعارض، ایجاد شرایط غیرقابل پیش بینی و تقویت فرآیند نفع شخصی و گروهی به جای منافع سازمانی و اجتماعی در نظام اجتماعی مسلط شود. شرایط حاصل که پیامد روابط دیالکتیک بین پایداری و تحول به نفع تحول جدید است، توانایی کنترل و برنامه ریزی خطمشی گذاران را به حداقل رسانده است. در این شرایط، اصالت چشم اندازها و راهبردهای صرفا ارزش مدار، فضای برنامه ریزی کشور را ناتوان ساخته است، زیرا می توان چشم اندازها چشم اندازها و راهبردها را خلاقانه عرضه کرد ولی برنامه ریزی فرآیندی عقلانی است که متکی بر چهارچوب نظری علمی حاکم بر جامعه امکان طراحی و اجرا می یابد. ارزیابی های انجام شده روی برنامه های توسعه اقتصادی – اجتماعی کشور پیش و پس از انقلاب گویای این شرایط بحرانی است.

با صرف اظهار نگرانی و ناراحتی از شرایط موجود و حتی نصیحت و پیشنهاد از هر مرجعی در توانمندسازی علمی کشور و استفاده از استعداد های فکری و امکانات داخل کشور به لحاظ قرار داشتن در فرایند تصمیم‌ سازی خلاقانه، توسعه درون ‌زای معرفت علمی را شاهد نخواهیم بود

شرایط علمی موجود در کشور حاکی از آن است که تا زمانی که خط ‌مشی ‌گذران علمی کشور و مجموعه حاکمیتی که دغدغه استقلال ‌خواهی و قدرتمندی کشور را در ابعاد اجتماعی ـ اقتصادی دارند، ضمن خروج از تصمیم‌ سازی صرفاً خلاقانه، در فرایند تعاملی فعال و عقلانی با مراکز علمی اندیشمندان و کارشناسان قرار نگیرند و اقدام به تنظیم چشم ‌اندازهای راهبردی و برنامه ‌ریزی نوین و قابل اجرا نکنند، خبری از تولید دانش کارا و اثربخش نخواهد بود.

کشور نیازمند مدل تحول عقلانی در عرصه دانش علمی است که به رفع بیگانگی و آنارشی علمی کمک کند. لازم است به دور از فضاسازی سیاسی و رسانه ‌ای، تجربه کشور را در حوزه توانمندی ‌های نظامی در عرصه دانش علمی به معنای عام اجرایی کرد. با صرف اظهار نگرانی و ناراحتی از شرایط موجود و حتی نصیحت و پیشنهاد از هر مرجعی در توانمندسازی علمی کشور و استفاده از استعداد های فکری و امکانات داخل کشور به لحاظ قرار داشتن در فرایند تصمیم‌ سازی خلاقانه، توسعه درون ‌زای معرفت علمی را شاهد نخواهیم بود.

 

مجموعه نوشتارهای پیش‌ رو در کتاب هویت معرفت علمی علوم اجتماعی در ایران، ناشی از دغدغه‌ های تولید دانش علمی در کشور است. اساس نگرانی نگارنده متمرکز بر روش‌شناسی علم به ‌عنوان بستر و زمینه تولید دانش علمی است که هویت فلسفی و پارادایمیک دارد. متاسفانه دانش علمی در کشور دچار سه گسست است: فلسفه از پارادایم علم، پارادایم علم از نظریه علم و در نهایت روش‌ شناسی از روش.

مقاله‌ ها و اظهارنظرهای پیش ‌رو تلاش می ‌کند دغدغه‌ های معرفتی در کشور را در این سه گسست گوشزد کند. برآیند این سه گسست در ابهام‌ های پارادایمیک، نظری و تجربی مقاله‌ های نظری و حاصل از تحقیقات تجربی کشور قابل دریافت است. این مقاله‌ها حکایت از مشکلات ساختاری دانش علمی در کشور دارد که هشداری به جامعه نخبگان و اندیشمندان کشور است.

 

این کتاب در ۱۵ بخش گردآوری شده است:

ارزیابی روش شناختی توسعه معرفت علمی علوم انسانی در ایران

ارزیابی پارادایمی برنامه های توسعه اقتصادی – اجتماعی جمهوری اسلامی ایران 

روش شناسی توسعه معرفت علمی علوم انسانی در ایران: بررسی آسیب شناسانه

چالش های هستی شناختی و معرفت شناختی در پارادایم های علوم انسانی

ارزیابی پارادایمی ماهیت انسان

بررسی تطبیقی مسئولیت اجتماعی علم در اسلام و غرب

روش شناسی علوم اجتماعی در اسلام با نگاهی به دیدگاه مسعود العالم چودهاری

فلسفه اسلامی و توسعه معرفت علمی

مقایسه مبنای پارادایمی مردم سالاری دینی و دموکراسی غربی

رویکردی نوین به برساخت اجتماعی فناوری نوین

ارزیابی پارادایمی علوم انسانی در ایران، خلط پارادایمی در پژوهش و برنامه

جهان بینی و علم

معرفی و ارزیابی مدل هایی از توسعه نزد اندیشمندان مسلمان

داوری اخلاقی بر مبنای استثنایی سازی موقعیت: کاوش پدیدار شناختی اخلاق پژوهش

معیارهای اخلاقی در تحقیقات علوم انسانی

در بخشی از بحث «چالش های هستی شناختی و معرفت شناختی در پارادایم های علوم انسانی» آمده است: « جهان بینی و دیدگاه های فلسفی متفاوت در توضیح واقعیت اجتماعی به معرفی سه پارادایم غالب در حوزه علوم انسانی با عنوان اثبات گرایی، تفسیری و انتقادی پرداخته اند. هر کدام از این پارادایم ها با طرح هستی شناسی و معرفت شناسی از واقعیت و دنیای اجتماعی به روش شناسی متفاوتی در معرفت علمی دست یافته اند… اتکا بر جهان بینی دینی (اسلامی) در فرآیند تولید علم می تواند به ظهو علم دینی منجر شود. تدوین علم دینی به منزله طراحی روش شناسی این علم خواهد بود که در رقابت با روش شناسی های موجود به تبیین معتبرتری از واقعیت اجتماعی می پردازد.»

در مقاله مقایسه مبنای پارادایمی مردم سالاری دینی و دموکراسی غربی نیز چنین آمده است: « طراحی مردم سالاری دینی نیز به عنوان سازه ای اجتماعی در یک نظام اجتماعی اسلامی نمی تواند بدون معرفی دقیق و روشن فلسفه اسلامی و به دنبال آن پارادایم اسلامی و متکی بر آن معرفت اسلامی، برای مدل سازی اجرایی نظری و عملی در صحنه اجتماعی دنیا مطرح شود.

اگرچه اسلام از فلسفه غنی، معتبر و ریشه داری برخوردار است ولی تا زمانی که با فعالیت و تلاش اندیشمندان معتقد به ان نتواند در اتفاق نظر اجتماعاتی از فیلسوفان اسلامی ارائه و دوباره توسط اجتماعاتی از اندیشمندان به پارادایم تبدیل شود، از واقعیت های اجتماعی فاصله می گیرد. فاصله گرفتن به این معناست که هر چه نصیحت فلسفی به واقعیت انجام می شود، تغییرات سازمان یافته به نفع آؤمان های فلسفی در واقعیت اجتماعی رخ نمی دهد.»

 

کتاب «هویت معرفت علمی علوم اجتماعی در ایران» نوشته محمدتقی ایمان با شمارگان ۷۰۰ نسخه در ۴۸۶ صفحه به بهای ۲۴ هزار تومان در سال ۱۳۹۶ توسط پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم به چاپ رسیده است.

 

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۰۹ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۳:۱۱
طلوع افتاب
۰۶:۵۸:۱۴
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۵۳
غروب آفتاب
۱۹:۲۴:۵۴
اذان مغرب
۱۹:۴۱:۵۲