vasael.ir

کد خبر: ۸۴۸۶
تاریخ انتشار: ۰۳ خرداد ۱۳۹۷ - ۱۶:۱۹ - 24 May 2018
آیت الله مقتدایی/ جلسه 11

ولایت فقیه| نیازمندی امت اسلامی به حکومت دینی در تمام اعصار

وسائل- آیت الله مقتدایی با اشاره به روایت نبوی در حجه الوداع گفت: از این روایت و روایات دیگر این مطلب بدست می آید که آنچه مردم بدان نیازمند هستند در شرع بیان شده است و از آنجایی که مهمترین نیاز مردم داشتن حکومت دینی است لذا احکام تشکیل حکومت در منابع دینی وجود دارد.

به گزارش خبرنگار وسائل، آیت الله مقتدایی، در یازدهمین جلسه درس خارج فقه ولایت فقیه که در روز سه شنبه 18 مهرماه سال 96 در مدرسه مبارکه دارالشفاء برگزار شد، به بررسی یکی دیگر از علل وجوب تشکیل حکومت اسلامی پرداخت.

آیت الله مقتدایی در ابتدای درس خارج ولایت فقیه اظهار داشت: طبق روایت نبی مکرم اسلام آن چه موجب قرب مردم به بهشت و بُعدشان از آتش جهنم است امر گردیده است و هر چه که انحرافی و موجب سوق به سمت آتش جهنم باشد مورد نهی شارع قرار گرفته است که از این روایت می توان به عنوان کامل بودن دستورات دینی برای ایجاد حکومت اسلامی استفاده کرد.

وی در ادامه افزود: امت اسلامی برای احقاق حقوقشان و جلوگیری از هجمه دشمن به حکومتی نیازمند هستند تا احتیاجات اولیه آنان را برطرف کند.

این استاد حوزه در ادامه ابراز داشت: نیاز به ولایت در زمان خود پیامبر اسلام تأمین شده است که به عهده خود پیامبر و بعد امیرمومنان علیه السلام و جانشینان به حق ایشان تا شخص امام زمان عجل الله تعالی فرجه است.

استاد مقتدایی در پایان گفت: احکام اسلامی نیازهای مردم را در نظر گرفته و احکام را معین کرده است ولی گاهی شخصی مانند مرحوم امام (ره) شجاعت دارد و به میدان می آید و حکومت اسلامی تشکیل می دهد.

تقریر درس

بررسی ادله تشکیل حکومت اسلامی

در جلسه قبل روایاتی بیان کردیم که جهت تایید کبرای کلی ما به کار می رفت و بعد از بیان صغرای مساله نیازمند تایید این کبری بودیم.

صغری: در هر زمانی امت اسلامی به حکومت عادله ای نیازمند است تا آنان را از تفرقه بازدارد و از ظلم و تعدی جلوگیری کند و در امن و امان به وظایف شرعی خود برسند.

کبری: شریعت اسلام، تمام آن چه را امت اسلامی بدان نیازمند است تامین کرده است و برای آن حکم ذکر کرده است و چیزی را مسکوت نگذاشته است.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در حجة الوداع خطاب به مردم این چنین فرمودند: «عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی خُطْبَتِهِ فِی حَجَّةِ الْوَدَاعِ أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا اللَّهَ مَا مِنْ شَیْ‏ءٍ یُقَرِّبُکُمْ مِنَ الْجَنَّةِ وَ یُبَاعِدُکُمْ مِنَ النَّارِ إِلَّا وَ قَدْ نَهَیْتُکُمْ عَنْهُ وَ أَمَرْتُکُمْ بِهِ.»[1] آن چه موجب قرب شما به بهشت و بُعد شما از آتش جهنم است به شما امر شده است. هر چیزی که انحرافی بود و شما را به سمت آتش سوق دهد مورد نهی شارع قرار گرفته است.

روایت امام صادق(علیه السلام)

عنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ إِنَّ عِنْدَنَا صَحِیفَةً طُولُهَا سَبْعُونَ ذِرَاعاً أَمْلَاهُ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ خَطَّهُ عَلِیٌّ ع بِیَدِهِ وَ إِنَّ فِیهَا لَجَمِیعَ مَا یَحْتَاجُ إِلَیْهِ النَّاسُ حَتَّى أَرَشَ الْخَدْشِ.[2] صحیفه ای که به املای پیامبر صلی الله علیه و آله و خط امیرمومنان علیه السلام است و طول آن هفتاد زراع است نزد ماست و آن چه مردم بدان احتیاج دارند و نیاز هست حکمش را بدانند در این صحیفه مطرح شده است حتی اگر شخصی خراشی به دست دیگری وارد کند میزان دیه آن مشخص شده است.

روایت امام باقر(علیه السلام)

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ أَبِی الْجَارُودِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ علیه السلام یَقُولُ إِنَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ ع لَمَّا حَضَرَهُ الَّذِی حَضَرَهُ دَعَا ابْنَتَهُ الْکُبْرَى فَاطِمَةَ ابْنَةَ الْحُسَیْنِ فَدَفَعَ إِلَیْهَا کِتَاباً مَلْفُوفاً وَ وَصِیَّةً ظَاهِرَةً وَ کَانَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ مَبْطُوناً مَعَهُمْ لَا یَرَوْنَ إِلَّا لِمَا بِهِ فَدَفَعَتْ فَاطِمَةُ الْکِتَابَ إِلَى عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ثُمَّ صَارَ ذَلِکَ الْکِتَابُ وَ اللَّهِ إِلَیْنَا قَالَ قُلْتُ فَمَا فِی ذَلِکَ الْکِتَابِ جَعَلَنِیَ اللَّهُ فِدَاکَ قَالَ فِیهِ وَ اللَّهِ مَا یَحْتَاجُ إِلَیْهِ وُلْدُ آدَمَ مُنْذُ یَوْمِ خَلَقَ آدَمَ إِلَى أَنْ تَفْنَى الدُّنْیَا وَ اللَّهِ إِنَّ فِیهِ الْحُدُودَ حَتَّى إِنَّ فِیهِ أَرْشَ الْخَدْشِ.[3] امام باقر علیه السلام فرمودند: زمانی که برای امام حسین علیه السلام آن وقایع پیش آمد و قصد حرکت از مدینه داشتند، دختر بزرگشان را احضار کردند و کتاب و دفتری که پیچیده در چیزی بود به همراه وصیت نامه به او دادند. امام زین العابدین علیه السلام در آن حالت بیمار بودند و توان گرفتن نامه را نداشتند. بعد از قضایای کربلا، فاطمه آن نامه را به امام سجاد علیه السلام اعطا کردند و الان این کتاب نزد ماست. زیاد بن منذر از امام می پرسد که چنین نامه ای که نزد شماست حاوی چه مطالبی است؟ امام فرمودند: به خدا قسم! حکم آن چه را که فرزندان آدم بدان نیاز دارند، از ابتدای خلقت آدم تا انقراض دنیا در این نامه آمده است. تمام حدودی که باید در هر مکانی اجرا شود حتی أرش خدش در این کتاب آمده است.

نتیجه گیری

از این روایات حکم کلی استفاده می شود که آن چه مردم بدان احتیاج دارند در اسلام بیان شده است و به دست ائمه علیهم السلام رسیده است و آنان نیز برای مردم بیان کرده اند. هفت روایت بیان شد و باید دانست که بیش از این روایات در کتب آمده است.

تقریب استدلال

هر امتی در هر عصری احتیاجات و نیازهایی دارند. طبق روایات فوق، اموری که مردم بدان محتاج هستند در شریعت اسلام مهمل گذاشته نشده است و حکم آن بیان شده است. به طور کلی از زمان حضرت آدم تا انقراض، قضایایی که به وقوع می پیوندد مسکوت نیست و حکم آن مشخص است. بیان این حکم موجب تأمین نیاز آنان می شود و نیازشان برطرف می شود تا سرگردان نباشند.

استظهار ما از بیان حکم، رفع احتیاج و تأمین خواسته مردم است که اگر بدان برسند نیازشان برطرف می شود و حیران نیستند. یکی از مسائلی که مورد احتیاج مردم است صغرای مساله ماست. انسان ها در زندگی برای رفع مشکلات و آرامش، احتیاج به حکومت دارند و باید شخصی زمام امر و تدبیر امور مردم را به دست بگیرد تا در جامعه هرج و مرج و تفرقه به وجود نیاید.

مردم برای جلوگیری از این هرج و مرج و بی برنامگی به حکومت نیازمند هستند. زمانی که کدخدای روستایی می خواست از قریه خارج شود شخصی را به جای خویش می گمارد تا هرج و مرج صورت نگیرد.

پس امت اسلامی برای احقاق حقوقشان و جلوگیری از هجمه دشمن به حکومتی نیازمند هستند تا احتیاجات اولیه آنان را برطرف کند. این روایات بیان می کند آن چه مردم بدان نیاز دارند حکمش بیان شده است. پس مردم به زمامداری نیاز دارند که طبق روایات فوق حکم آن بیان شده است.

دلالت آیه ابلاغ بر زمامداری

در زمان پیامبر گرامی اسلام وقتی رونقی صورت گرفت و پیامبر از مکه به مدینه هجرت کردند، ایشان از طرف خداوند زمام امر مردم را به دست گرفتند و رسالتی بر عهده ایشان قرار داده شد. اواخر عمر مبارک ایشان در حجة الوداع آیه نازل شد: «یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرین‏»[4] امر شد آن چه به تو دستور دادیم به مردم برسان. به اتفاق جمیع علمای شیعه و تعداد کثیری از علمای اهل سنت، این آیه در غدیر خم برای نصب امیرمومنان علیه السلام به خلافت نازل شد. بعد از این که حضرت محمد صلی الله علیه و آله، شخص امیرمومنان علیه السلام را به امر پروردگار در منصب امامت برگزیدند این روایت بیان شد. « ... فَقَالَ مَا تُرِیدُونَ مِنْ عَلِیٍّ مَا تُرِیدُونَ مِنْ عَلِیٍّ مَا تُرِیدُونَ مِنْ عَلِیٍّ إِنَّ عَلِیّاً مِنِّی وَ أَنَا مِنْهُ وَ هُوَ وَلِیُّ کُلِّ مُؤْمِنٍ بَعْدِی.» اگر به کلمه «مولا» در بیان آیه اشکال کنند و آن را به معنای دوست قلمداد کنند در مورد این روایت نمی توانند چیزی بگویند.

حدیث ثقلین نیز در این باره هست که فرمود: «إنی تارکم فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی» پیامبر صلی الله علیه و آله، عترت را کنار قرآن تا قیامت قرار داده است. پس حضرت تکلیف را تا قیامت بیان کرده است. تکلیف جانشینی پیامبر تا روز قیامت مشخص شده است. نیاز به ولایت در زمان خود پیامبر اسلام تأمین شده است. در زمان ایشان به عهده خود پیامبر و بعد امیرمومنان علیه السلام و بعد از ایشان نیز به عترت طاهره تا به شخص امام زمان عجل الله تعالی فرجه برسد.

این مساله تا امام زمان روشن شد که حجت الهی است و اداره امور اسلامی بر عهده اوست. اگر ایشان بین مردم ظاهر باشد که تکلیف مشخص است و مطلوب است. اما اگر امام غائب شود دسترسی به او نخواهد بود و وصول به ایشان نیز غیر ممکن است و اینجا باید وظیفه را دانست. امت اسلامی که نمی توانند بدون سرپرست باشند!

نیازمندی امت اسلامی به حکومت دینی در تمام اعصار

ادله جعل ولایت فقیه برای زمام امور را در این مورد نیز بیان کردیم. بنابراین در هر زمانی امت اسلامی به حکومت نیاز دارند. هر چه امت اسلامی بدان نیاز دارد تأمین شده و حکم آن بیان شده است. یکی از مهم ترین نیازها برای مردم، حکومت اسلامی است. عموم این روایات بیان می کند که همین نیاز برطرف شده است.

در زمان غیبت روایاتی مانند توقیع مبارک بیان شد که فرمود: «وَ أَمَّا الْحَوَادِثُ الْوَاقِعَةُ فَارْجِعُوا فِیهَا إِلَى رُوَاةِ حَدِیثِنَا فَإِنَّهُمْ حُجَّتِی عَلَیْکُمْ وَ أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَیْهِم‏» مردم در زمانی که امام زمان نیست به ولی امر محتاج هستد. اگر امام زمان باشد که نیازهای اجتماعی و شخصی مردم برطرف می شود. حال که حضرت نیست باید ولی امری باشد تا نیازهای مردم را به نحو مشروع برطرف کند. طبق روایاتی که بیان شد نیازهای مردم باید تأمین شده باشد که این مورد نیز تأمین شده است و حکم آن در اسلام بیان شده است.

سوال: اگر تمام نیازهای دینی مردم تأمین شده است و احکام به دست ما رسیده است فلسفه این که این همه احتیاط و اختلاف فتوا وجود دارد چیست؟

پاسخ: بله، درست است که موارد احتیاط در تعارض روایات سبب اختلاف فتوا شده است ولی شارع مقدس هیچ امری را تعطیل نکرده است بلکه برای هر مورد حکم بیان شده است.

مرحوم صاحب جواهر هنگام فوت علما را جمع کرد. همه آمدند ولی شیخ انصاری نیامده بود. ایشان منتظر بود تا مرحوم شیخ نیز بیاید اما خبر دادند که در حرم مشغول توسل و دعا برای شفای صاحب جواهر است. بالاخره شیخ آمدند و صاحب جواهر نگاهی به او کردند و عرضه داشتند بعد از مرگم، شما جانشین من هستی اما احتیاطها را کمتر کن.

نکته اینجاست که اداره کردن کشور با احتیاط زیاد قابل جمع نیست اما در مقام فتوا نمی توان اجبار کرد که این گونه فتوا بده زیرا باید خود فقیه به این نتیجه برسد. اما این که دین احتیاجات مردم را رفع می کند مورد یقین است.

احکام اسلامی نیازها را دیده و حکم را معین کرده است ولی گاهی شخصی مانند مرحوم امام (ره) شجاعت دارد و به میدان می آید. هیچ شخصی به امام اجبار نکرده بود تا به میدان بیاید و از این کشور به آن کشور تبعید شود و از حرف خویش عقب نشینی نکند. شهامتی که مردم را جمع کند و آنان را با سخنان خود جذب کند و اقدام به برپایی نهضت انقلابی کند در دیگران دیده نشد و فقط امام راحل این گونه بودند.

بالاخره باید شرائط نیز فراهم باشد تا بتوان احکام اسلامی را در جامعه اجرا کرد. خود ائمه علیهم السلام که نقصی نداشتند اما به خاطر شرائط بدی که در جامعه حکمفرما بود نمی توانستند این احکام الهی را در جامعه پیاده کنند.

در زمان غیبت نیز گاهی شرائطی فراهم است و شجاعتی موجود است که بتوان این احکام الهی را اجرا کرد و گاهی این شرائط وجود ندارد، پس نقصی در احکام اسلامی نیست. نکته مهم در مقام اجراست که آیا موانعی وجود دارد یا خیر که گاهی این موانع برطرف می شود. پس ما در هر زمانی به حکومت اسلامی محتاج هستیم و این نیز تأمین شده است./926/ف

تقریر: محسن جوادی صدر

پی نوشت:

[1] . (مرآة، شرح کافی ج 6 ص 195)

[2] . (بصائر الدرجات ج 3 روایت 6 از باب 12)

[3] . ( کافی ج 1 ص 301، روایت اول)

[4] . (سوره مبارکه مائده آیه 67)

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۰ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۱:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۱
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۳۵
غروب آفتاب
۱۹:۲۵:۴۱
اذان مغرب
۱۹:۴۲:۳۹