به گزارش خبرنگار وسائل، آیت الله مقتدایی، در هشتمین جلسه درس خارج فقه ولایت فقیه که در روز شنبه 15 مهرماه سال 96 در مدرسه مبارکه دارالشفاء برگزار شد، به ضرورت پاسخگویی حوزه ها به شبهات روز اشاره کرد و گفت: بحث ولایت فقیه از مباحث مهم روز است لذا لازم است هرچه بیشتر انسان به جوانب این بحث مسلط شود و بتواند شبهاتی که در این زمینه هست پاسخ دهد.
وی در ادامه افزود: در عصر غیبت که امام زمان (عج) بالفعل نمی تواند تصدی امور مردم را بر عهده داشته باشد، طبق ادله قطعیه باید فقیهی جامع الشرائط این وظیفه را بر عهده بگیرد.
تقریر درس
آیت الله مقتدایی در جلسه گذشته با اشاره به بحث انفال گفت: در هر عصری زمین های موات داریم که در زمان حضور امام اداره این موارد به عهده امام است و در عصر غیبت نیز باید کسی باشد و حاکمی و حکومتی نیاز است که آن را اداره کند.
عظمت سیدالشهداء علیه السلام
ایام عزا و مصیبت، ماه محرم الحرام که ایام حزن و اندوه اهل بیت علیهم السلام است و دهه عاشورا که انسان ها و ملائکه آسمان ها برای سرور و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و یاران ایشان عزادار هستند.
مرحوم شیخ شوشتری نقل می کند در روز عاشورا بیش از حدود 4000 ملک بر حضرت سیدالشهدا علیه السلام نازل شدند و عرض کردند ما همان ملائکه ای هستیم که خداوند متعال ما را در جنگ بدر به مدد جد شما پیامبر گرامی اسلام فرستاد و به ایشان کمک کردیم. همچنین در مواقع دیگر خداوند به وسیله لشکر ما به مسلمین کمک کرد و الان نیز خداوند متعال ما را فرستاده است تا به شما کمک کنیم ولی نیاز به اجازه شما داریم. حضرت به آنان اجازه نداد و فرمود: وعده من با شما روز عاشورا باشد. (مشخص است که روز عاشورا نبوده است)
می فرماید آنان ظهر عاشورا دوباره آمدند ولی امام علیه السلام به شهادت رسیده بود. ولی این 4000 ملک دیگر بالا نرفتند و همان جا مانند افراد غم زده باقی ماندند و حال عزا به خود گرفتند و از زائرین سید الشهداء علیه السلام استقبال می کنند و اگر بمیرند در تشییع آنان شرکت می کنند.
مرحوم مفید نیز از گروه اجنه که به یاری سیدالشهدا علیه السلام آمده بودند یاد می کند که حضرت خودشان شهادت را پذیرفته بودند و با علم به شهادت خود و یاران و اسارت خاندانشان به این مسیر قدم گذاشتند تا این جماعت کثیری از مردم به واسطه احساسات و عواطف شوری پیدا کنند و همواره در مقابل مخالفت با اسلام بایستند و الحمدلله هر چه پیش می رود شور و نشاط مردم بیشتر می شود و سال به سال نیز بهتر می شود.
امسال دهه عاشورا نه تنها در شهر مقدس قم بلکه در تمامی شهرها و کشورها شور و گستردگی بیشتری مشاهده شد. در بین جمعیت بیشتر جوان ها سبب شور و نشاط در مجالس بودند و با لباس مشکی عزای حضرت حضور داشتند. امیدوارم خداوند متعال این عزاداری ها را از همه امت اسلامی قبول فرماید و توفیق دهد علاوه بر عزاداری ها به دنبال فراگیری اهداف ایشان باشیم و به حفظ دین اهتمام بیشتری داشته باشیم. خداوند ان شاء الله عزاداری های شما را نیز قبول کند و توفیق ما را خالصانه در این زمینه بیشتر کند.
مروری بر مباحث ولایت فقیه
بحث ولایت فقیه از مباحث مهم روز است و هرچه بیشتر انسان به جوانب این بحث مسلط شود و بتواند شبهاتی که در این زمینه هست پاسخ دهد، بسیار لازم است. در این فضای مجازی شبهات زیادی نسبت به دین، امام حسین علیه السلام و ولایت فقیه مطرح می شود و از وظایف مهم ما پاسخ به شبهات است و باید برای مردم اصل ولایت فقیه و شرائط آن تبیین شود و مردم نفوذ کلمه ایشان را بدانند.
روش ما از ابتدا نیز همین بود که به صورت طولانی مطرح نکنیم و به متن ولایت فقیه بپردازیم و امید است با همین روش ادامه دهیم. ما از ابتدا به معنای ولایت و اقسام آن پرداختیم.
ذاتاً این ولایت و زمامداری مربوط به خداست که افراد را خلق کرده است و بعد از این مرحله باید ربوبیت بندگان را داشته باشد و می تواند این ولایت را به دیگران (پیامبران) تفویض کند. به پیامبر ما نیز همین اجازه را صادر کرده است و در عید غدیر خم این ولایت در اختیار امیرمومنان علیه السلام و امامان بعدی قرار گرفت.
تشکیل حکومت دینی وظیفه فقیه جامع الشرایط
در عصر غیبت که ایشان بالفعل نمی تواند تصدی امور مردم را بر عهده داشته باشد وظیفه ما طبق ادله قطعیه این است که فقیهی جامع الشرائط این وظیفه را بر عهده بگیرد. کاری که امام زمان باید انجام دهد و همان ولایتی که به ایشان رسیده است همان وظیفه و ولایت در اختیار فقیه جامع الشرائط است و طبق بیان امام راحل، ولایت فقیه همان ولایت الله است.
بحث تا اینجا رسید بیان شد که اگر حکومتی تشکیل شده باشد ولی فقیه زمام و تصدی امور را بر عهده می گیرد و اگر حکومتی نیست اولین کاری که باید صورت گیرد تشکیل حکومت است که در عصر رسول خدا صلی الله علیه و آله در مدینه این حکومت را تشکیل دادند. حکومت اسلامی دیگر نبود تا این که حضرت امام (ره) این حکومت را در عصر ما به پشتوانه ملت تشکیل دادند و در این امر موفق شدند.
وجود حکومت عادله در هر عصری برای اجرای احکام الهی و امور مردم بالضرورة واجب است. شارع مقدس راضی نیست که احکام الهی بر زمین بماند و انجام نشود. بسیاری از احکام الهی متوقف بر حکومت عادله و فقیه عادل مقتدری است که آن را اجرایی کند.
پس به این مطلب رسیدیم که وجود حکومت عادله در هر عصری بالضرورة واجب است و اگر نیست باید تشکیل شود کما این که در عصر ما تشکیل شده است و زمانی که تشکیل شد دشمنان تصور می کردند شش ماه بیشتر دوام ندارد و طرح های زیادی برای سقوط آن اجرایی کردند. صدام ملعون را تحریک کردند تا جنگ تحمیلی را شروع کند و در ابتدای جنگ وعده داد که ابتدا خوزستان را فتح می کنم و تا یک ماه دیگر با خبرنگاران در هتل های تهران وعده گذاشت و به لطف الهی موفق نشد و مردم شجاع و صبور ایران در مقابل او ایستادگی و مقاومت کردند.
الان نیز حدود سی و نه سال از انقلاب می گذرد و این نظام ولی فقیه مانند خورشید بر سطح جهان با اقتدار کامل می درخشد و امیدواریم تا ظهور امام زمان (عج) این نظام مستقر و برقرار باشد و با اقتدار کامل پیش رود.
سوال: چرا در مورد شبهات، حوزه یا قوای سه گانه هیچ اقدامی انجام نمی دهند؟
پاسخ: برخی اشکالات وجود دارد و بر اساس همین موارد، مقام معظم رهبری در همین اجلاس اخیر مجلس خبرگان پیشنهاد دادند که هیأتی اندیشه ورز تشکیل شود و به چند مطلب مثال زدند.
1- آیا در این چند سال جمهوری اسلامی احکام اسلامی پیشرفت داشته است یا خیر؟
2- علاقه مردم به این نظام روز به روز تقویت شده است یا خیر؟
3- اگر مسئولین وظیفه شان را درست انجام نداده اند بررسی شود.
باید حکومتی باشد که در برابر متجاوزان به حقوق مردم ایستادگی کند و مردم در امنیت و آسایش باشند و احکام الهی اجرا شود.
مرحوم امام (ره) در کتاب البیع مساله ولی فقیه را مطرح می کنند و در اولین مساله به همین ضرورت حکومت اسلامی اشاره می کنند. در کتاب دراسات نیز ایشان به همین مبحث اشاره می کند و با عنوان «مایستدل به لضرورة الحکومة فی جمیع الاعصار» مطرح می کند و ده دلیل برای این مساله مطرح می کند. بحث ما نیز در بیان همین ادله است تا به ظهور حضرت بقیه الله ارواحنا له الفداء برسد.
دلیل اول بر ضرورت تشکیل حکومت دینی
اولین دلیلی که بحث شد این بود که از خود احکام بر می آید که باید قوه نافذه ای برای اجرای احکام باشد و الا قابل اجرا نیست که در مورد قصاص و حدود مثال زدیم. اگر قدرت و حکومتی نباشد مردم نمی توانند به خودی خود قصاص و حدود را اجرا کنند. باید حکومت با دستگاه قضائی و نیروهایی که دارد اجرای حکم نماید. پس اگر قوانین اسلام را بررسی کنیم تعدادی از آن منوط به حکومت اسلامی است تا اجرا شود.
دلیل دوم: اجرای تام و تمام احکام عبادی منوط به وجود حکومت دینی
برخی از احکام نیز عبادی است و مربوط به انسان و خداست مانند نماز که همین بخش نیز مخلوط به امور اجتماعی است. با این که نماز ارتباط بین انسان و خداست اما اصل تشریع آن در جماعت است. قبل از این که پیامبر به رسالت مبعوث شود و رسالتش را اعلام کند، در مسجد الحرام نماز می خواند و حضرت علی علیه السلام و حضرت خدیجه سلام الله علیها به او اقتدا می کردند. به گونه ای به نماز جماعت تاکید کردند که قومی حاضر نمی شدند و پیامبر اهتمام به آتش زدن خانه آنان داشت.
بخشی از نماز نیز نماز جمعه است که امیر باید خطبه بخواند و مصالح مردم را بیان کند و در خطبه ها امر و نهی کند و به تقوا دعوت کند، پس مشوب با این مسائل اجتماعی است.
در مورد روزه نیز به همین صورت بیان شد که عبادتی بین انسان و خداست و از ریا دور است. همین روزه با شرائط خاص خودش در برخی موارد نیاز به ولایت امر دارد. اگر یوم الشک بود و مشخص نبود آخر یا اول ماه است امام می تواند با شهادت دو نفر، به عید حکم نماید. در این باره روایتی از تقیه نیز نقل کردیم که امام بر یکی از خلفای بنی عباس وارد شدند و بخاطر تقیه از دستور حاکم تبعیت کردند و افطار کردند. اصل حکم درست است و به دست امیر است اما در آن مورد تقیه بود.
در مورد زکات نیز بیان شد که پیامبر افرادی را برای جمع آوری زکات مشخص کرد که همان عاملین بودند. اگر عاملین در قرآن آمده است باید حاکمی باشد که برای منصب تعیین کند. این مساله حقی است که پیامبر می گرفتند و بعد در اختیار امامان و در عصر ما نیز در اختیار ولایت فقیه است تا عاملین زکات را مشخص کند.
در مورد خمس نیز بیان شد که سه سهم مربوط به امام و سه سهم مربوط به سادات فقیر است. سهمی که مربوط به سادات است باید ابتدا به دست امام برسد و بعد ایشان معیشت سادات را تامین کند. طبق آیه شریفه همسران پیامبر، مادران امت هستند و بعد پیامبر نیز فرمود من پدر امت هستم و طبق وظیفه ای که ایشان دارند، باید مردم را تأمین کند و اگر مدیون یا فقیر باشد این سه سهم در اختیارشان هست که مشکلات مردم را برطرف کند و به روایت آن اشاره کردیم که حضرت فرمود خمس حق ما اهلبیت است. در روایت دیگری نیز بیان شد که سهمی از خمس مربوط به سادات است و امام باید این حق را تقسیم کند. (لی منه الخمس)
بنابراین از این احکام عبادی استفاده می شود بخشی از احکام مربوط به حکومت است و باید به دست حاکم اجرا شود.
یکی دیگر از موارد نیز انفال بود که بیان شد. یکی از سوره های قرآن به نام انفال است. «یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَیْنِکُمْ وَ أَطیعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنین» نفل به معنای زیاده است و به نمازهای مستحبی نوافل می گوییم زیرا علاوه بر نمازهای واجب می توانیم آن نمازها را اقامه کنیم.
هدف از جنگ، غلبه بر کفار و غارت اموالشان بود. برخی از اموال کفار، خانه و زندگی شان بود که مختلف بود. مواردی نیز اضافه بود که لشکر آن موارد را تصرف می کرد ولی در ملک آنان نبود و به همین علت که کفار مالک جنگل و صحرا و غیره در سرزمینشان نبودند بدان انفال می گفتند که طبق آیه قرآن حق خدا و رسول است و در زمان امام به ایشان می رسد. در عصر غیبت نیز متصدی انفال ولی فقیه است./926/ف
مقرر: محسن جوادی صدر