به گزارش خبرنگار وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، در جلسه بیست و سوم درس خارج فقه رسانه که در روز شنبه مورخه 23 دی سال 96 در موسسه فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار گردید، در ادامه بررسی پیام های حرام رسانه، به بررسی مصادیق نوع سوم پیام محرم رسانه و مدگرایی غربی پرداخت.
استاد رفعتی نائینی در ابتدای درس خارج فقه رسانه اظهار داشت: اصل پوشیدن لباس جدید برای بازیگر و افرادی که نقش اصلی در فیلم ها و سریال ها دارند فی نفسه حرام نیست نظیر اینکه لباس جدیدی مد شده است و یا هنوز مد نشده است و طراحان نه تنها این لباس را به بازیگر هدیه می دهند بلکه پولی نیز پرداخت می کنند تا لباس را بپوشد.
ایشان در ادامه گفت: جاهلیت این نیست که فقط در زمان قبل از اسلام بوده است و جاهلیت مدرن از جاهلیت قدیم بدتر است یعنی اینکه دختران و پسران بدون تأمل و دقت موی سرشان را به شیوه غربی آرایش کنند و لباس های فرهنگی بپوشند و به تعبیر جامعه شناسان سرعت این مدگرایی توسط رسانه ها چندین برابر شده است.
وی در پایان ابراز داشت: امروزه جهاد کبیر یا همان جنگ نرم توسط دشمن توسط همین مدگرایی در حال انجام است و بدون سر و صدا در حال ترویج است و بزرگان دین ما نظیر مقام معظم رهبری بارها گفته اند که با مدگرایی تمدن ایرانی و اسلامی مخالف نیستیم بلکه با مدگرایی غربی که دروازه ورود فرهنگ و تمدن غربی و رواج بی دینی و بی بندباری است، مخالفیم.
خلاصه درس گذشته
بسیاری از فیلم ها و سریال ها، زمانی که می خواستند زن متمول با کلاسی را نشان دهند، مانتویی و با کمترین پوشش حجابی نشان می دادند اما خانمی که کلفت و بیسواد بود و موقعیت اجتماعی نداشت را چادری نشان می دادند و مقید بود که چادرش نیز از سرش نیفتد. برداشت کاربران رسانه، لایه سوم این پیام است و دختری که این فیلم را مشاهده می کند، نتیجه می گیرد که اگر می خواهد در جامعه متشخص باشد باید چادر به سر نداشته باشد و این پیام را او اشتباه برداشت کرده است و کارگردان فی البداهه کار حرامی مرتکب نشده است هر چند که عامداً این کار صورت گرفته است و شامل نوع سوم پیام محرم رسانه خواهد شد. فیلم مارمولک از مصادیق بارز نوع سوم است که کارگردان برای فروش بیشتر حتی حاضر نشد نام این فیلم را تغییر دهد و مصداق عینی دیگر این اثرگذاری مخرب دانشگاه آزاد نیز در برخی شهرهای کوچک بود که فرهنگ مردم را تغییر داد و امروزه نیز رسانه ها با ترویج مدگرایی و تغییر سبک پوشش بین مردم، جامعه را از فرهنگ اصیل ایرانی دور می کنند و به سمت فرهنگ غربی سوق می دهند. از طرفی هم انبوه اخبار اختلاس مفسدان اقتصادی سبب بی اعتمادی در جامعه می شود پس گاهی در عین صحت خبر، پیامد منفی به همراه دارد و ممکن است اگر برد کمتری داشته باشد این پیامد را نداشته باشد اما با انبوه سازی این پیامد منفی نیز حاصل می شود.
تقریر کامل درس
بررسی پیامدهای مدگرایی غربی در رسانه
بحث در قسم سوم محرمات پیام رسانه است و طبق پیشنهاد دوستان مصادیق بیشتر بیان شود تا در عین مباحث فقهی، کاربردی نیز باشد.
یکی دیگر از مصادیقی که در بحث گذشته اشاره شد که باید بدان بپردازیم که از پیامدهای منفی پیام رسانه است، «مدگرایی» است.
اصل پوشیدن لباس جدید برای بازیگر و افرادی که نقش اصلی در فیلم ها و سریال ها دارند فی نفسه حرام نیست. لباس جدید مد شده است و یا هنوز مد نشده است و طراحان نه تنها این لباس را به بازیگر هدیه می دهند بلکه پولی نیز پرداخت می کنند تا لباس را بپوشد.
علاوه براینکه از تهیه کننده و کارگردان پولی دریافت می کند از شخصی که مانکن لباس او شده است نیز پولی دریافت می کند. این مساله را بدانید که بازیگر ورزشی مثل فوتبال، زمانی که آرم کارخانه ای را روی لباسش حک می کند پول این تبلیغ را از کارخانه دریافت می کند. این مساله برای بازیگر و نقش آفرین و به قول امروزی ها هنرمند مشکلی ایجاد نمی کند اما به جهت اینکه رسانه این شخص را به عنوان الگو در جامعه به مخاطبین نشان می دهد، نقش بسزایی دارد که جوانان نیز به لباس او نگاه کرده و تقلید کنند و لباس را بپوشند.
حال سوال این است که اگر لباس را بپوشند آیا حرمتی دارد؟
می خواهیم بدانیم که این مساله از کدام یک از موارد است.
نشان دادن این لباس و پوشیدن توسط هنرمند یا بازیگر هیچ منعی ندارد اما زمانی که این لباس را چند بازیگر در این مقطع زمانی می پوشند و به مخاطب می فهمند که این لباس مد امروز است و مدگرایی را این جوان از بازیگر به دست می آورد.
شاید بگویید چه اشکالی دارد که این مدگرایی ترویج یابد؟
اگر این مد از طراحان داخلی و مسلمان باشد هیچ پیامد منفی ندارد و حرام نیست. اگر این مد از فرهنگ غرب آمده باشد زمینه ورود فرهنگ غرب فراهم شده است. این مدگرایی که نحوه پوشش و آرایشی است که از غرب وارد شده باشد، همان تهی شدن جوان مدگرا از هویت خودش می باشد. از هویت ملی و دینی تهی می شود که اسلام آن را قبول ندارد و حرام است.
در حکم فقهی، در لباس پوشیدن حتی تشبه به لباس کفار نیز حرام است. این مساله فی نفسه مفسده ندارد اما دروازه ورود فرهنگ منحط کفار است که حرام است. پوشیدن لباس مخصوص کفار حرام است.
این مساله به رسانه چه ارتباطی دارد؟ شما از جامعه شناسان این مساله را پی گیری کنید و من قصدم این است که مساله منقح شود که ارتباطش با پیام رسانه فهمیده شود.
جامعه شناسان می گویند که در قدیم مدگرایی بدین صورت نبوده است و اگر چیزی مد می شود چند سال طول می کشید تا وارد جامعه شود و نه اینکه از آن طرف آب وارد شود.
انسان فی نفسه تجدد گراست و هر نویی برای انسان لذت دارد و به تعبیر شعر می گوید:
نو که آمد به بازار کهنه می شود دل آزار
اما جامعه شناسان و اصحاب فرهنگ می گویند از زمانی که رسانه های تصویری آمد سرعت مدگرایی بیشتر شد.
امروزه که شبکه های اجتماعی نیز وارد میدان شده اند به سرعت مدی که در اروپا وارد می شود یک هفته بعد در کشور ما نیز وارد می شود. امروزه موی جوانان اردکی است و فردا تاج خروسی و روز بعد میکروبی و غیره می شود.
امروزه مد آرایش مردان، به یک سال باقی نمی ماند و هر ماه متغیر است.
در رابطه با زنان نیز به همین صورت است و مدگرایی در آنان در امور مختلف نظیر مانتو و غیره وجود دارد.
طبیعتاً زن، زینت و خودنمایی را دوست دارد و در نفسانیت زن هست. این مدگرایی دروازه ای برای تبرج زنان می شود که در اسلام نهی شده است. (ولا تبرج تبرج الجاهلیة)
جاهلیت این نیست که فقط در زمان قبل از اسلام بوده است و جاهلیت مدرن از جاهلیت قدیم بدتر است. اینکه دختران و پسران بدون تأمل و دقت موی سرشان را به شیوه غربی آرایش کنند و لباس های فرهنگی بپوشند.
برخی از مدها به میزانی ناهنجاری را در جامعه زیاد می کنند که اگر روزی به جوانی که دنبال زیبایی است بگویی شلوار پاره پاره بپوشی؟ در پاسخ جواب منفی خواهد داد اما زمانی که مد شود همان شلوار پاره را نیز می پوشد.
اگر روزی این ساپورت مد نباشد هیچ خانمی حاضر نیست این لباس را بپوشد اما زمانی که مد شد با علاقه می خرد و می پوشد.
جامعه شناسان و اصحاب رسانه می گویند عامل سرعت مدگرایی در جامعه همین رسانه ها هستند پس می تواند رسانه پیامد منفی داشته باشد بدون اینکه اصل پیام منفی باشد.
به همین جهت اینکه بتوانیم بفهمیم و به کارگردان بفهمانیم که این مساله پیامد منفی دارد دشوار است و قبول نمی کند ولی چند ماه بعد از پخش آن در جامعه اثر منفی را در جامعه نشان خواهد داد.
جنگ نرم بسیار از جنگ سخت بدتر است و تفاوت های آن را اشاره کرده ام و دیگر نمی خواهم بیان کنم.
زمانی که جنگ نظامی محقق می شود همه متوجه می شوند زیرا سر و صدای فراوانی دارد اما در هجوم فرهنگی شاید بعد از ده سال نیز هیچ شخصی متوجه نشود. در جنگ نظامی سلاح دشمن را مشاهده می کنیم اما سلاح دشمن در جنگ فرهنگی و نرم مشخص نیست و نمی توانیم بفهمیم که این ابزار نظامی جنگ نرم است. این تبرج و تغییر لباس، تغییر هویت و تغییر فرهنگ را به دنبال دارد و نتیجه آن تغییر تمدن و مذهب ماست. این موشکی است که دشمن انداخته است و ما متوجه نیستیم.
ما در مفاهیم قرآنی سه قسم جهاد داریم:
1ـجهاد صغیر؛ همان جنگ نظامی است.
2ـ جهاد کبیر؛ این جهاد فرهنگی است که جنگ نرم است.
3ـ جهاد اکبر؛ این جهاد با هوای نفس و دشمن درونی است.
پیامبر گرامی اسلام زمانی که یارانش از جنگ برگشتند خوش آمد گفتند و فرمودند مرحبا به کسانی که از جهاد اصغر برگشته اند و خودشان را برای جهاد اکبر آماده می کنند که همان جهاد با هوای نفس است.
بین جهاد اصغر و اکبر، جهاد کبیر داریم که در قرآن می فرماید:
(فَلا تُطِعِ الْکافِرینَ وَ جاهِدْهُمْ بِهِ جِهاداً کَبیرا) سوره فرقان آیه 52
خود جهاد کبیر را در این آیه شریفه نام برده است. به تفسیر مراجعه کنید تا بدانید این جهاد کبیر چیست؟ باید ضمیر به را متوجه شوید تا معنی آیه را بفهمید.
به تفسیر مجمع البیان و المیزان مراجعه کنید. می فرمایند طبق سیاق آیات قبل مشخص است که مرجع ضمیر، قرآن است. به وسیله قرآن به جنگ دشمن بروید که نام آن جهاد فرهنگی است. در جهاد کبیر باید قرآن سلاح شما باشد.
حضرت آیت الله خامنه ای (حفظه الله) در تفسیر آیه می فرمایند علاوه بر این تفسیری که مفسران داشته اند می توان گفت که ضمیر به به مصدر «فلا تطع» بر می گردد. عدم تبعیت از دشمن معنای جهاد کبیر است. باید مراقب بود که شبیخون فرهنگی و نقشه دشمن چیست و باید به وسیله قرآن، نقشه دشمن را به هم زد.
(وَ لا یَزالُونَ یُقاتِلُونَکُمْ حَتَّى یَرُدُّوکُمْ عَنْ دینِکُمْ إِنِ اسْتَطاعُوا وَ مَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَیَمُتْ وَ هُوَ کافِرٌ فَأُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُون) سوره بقره آیه 257
قرآن می فرماید دشمن همیشه با شما مبارزه می کند تا دین را از شما بگیرد زیرا دیگر شما از او متابعت می کنید. عدم اطاعت و تبعیت راهکار جنگ نرم است که نقشه دشمن را بخوانید و در پازل دشمن بازی نکرد.
جنگ نرم به همین خاطر است که جهاد کبیر نامیده شده است. باید این مساله را بفهمیم که ابزار حمله فرهنگی دشمن در رسانه چیست؟ یکی از ابزارها و توپها و موشک هایی که در این نبرد فرهنگی و جنگ نرم به سمت ما شلیک می کند همین مدگرایی و تقلید از فرهنگ غرب است.
برخی می گویند چرا همه چیز را با دید منفی نگاه می کنید؟ باید پیام این را در جامعه مشاهده کرد و جوانی که الگو می گیرد خواسته یا ناخواسته پازل دشمن تکمیل می کند.
ما به علت تقاضای دوستان، بحث را از کاربرد فقهی محض به سمت مصادیق کاربردی برده ایم. تک تک این موارد را اگر بخواهیم به صورت مصداقی بیان کنیم مدت زمان بیشتری باید صرف کرد.
سوال: شاید سوالی مطرح شود که در این سالها که مدگرایی مطرح بوده است چرا علما و مراجع واکنشی نشان نداده اند؟
پاسخ: اولاً استفتا نمی کنند و ثانیاً از مواردی که استفتا شده است فرموده اند که با اصل مدگرایی مخالف نیستم در صورتی که مدگرایی از خودی باشد ولی اگر مدگرایی از غرب باشد، با توجه به مفسده آوردن فرهنگ از غرب، جایز نیست.
من دیروز در مصاحبه زنده با شبکه قرآن صراحتاً گفتم که ما حکومت اسلامی تشکیل نداده ایم، بلکه انقلاب اسلامی تشکیل دادیم و استناد سخنم به فرمایش مقام معظم رهبری و امام بود. امام می فرمایند در این مملکت نسیمی از اسلام وزیده است. مقام معظم رهبری نیز می فرمایند ما انقلاب اسلامی انجام داده ایم اما به حکومت اسلامی دست نیافته ایم. تمدن اسلامی هنوز محقق نشده است.
اگر بناست که من مصادیق ذکر کنم این مشکلات هست که رسانه های خودمان این مدگرایی و اختلاط را ترویج کرده اند.
باید شما که اصحاب رسانه هستید این مسائل را بررسی کنید تا مورد بحث قرار دهیم.
برخی لباس هایی که مد می شود در خودشان ترویج فرهنگ شیطان پرستی و حرام است.
در فرمایش رهبری نیز دقت لازم شده است که مدگرایی داخلی هیچ اشکالی ندارد اما با مدگرایی غربی مخالفیم.
باید دقت داشت که این مساله موضوع شناسی شود زیرا دروازه ورود فرهنگ و تمدن غرب است. دشمن از ابتدا نمی گوید دین را کنار بگذارید بلکه گام به گام جلوتر می آید. نقشه دشمن برای نفوذ در امت اسلام این است که قدم به قدم جلو می آید.
در آیه دیگر نیز می فرماید:
(وَ اتَّبِعْ ما یُوحى إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ إِنَّ اللَّهَ کانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبیرا) سوره احزاب آیه 2
یکی از راهکارهای مقابله با مدگرایی غربی این است که بیاییم مدهای اسلامی و ایرانی به جامعه ارائه دهیم.
لازم نیست که فقط به واجبات پرداخته شود و احکام تکلیفی خمسه است و خودتان را به واجبات مقید نکنید./926/ص
تقریر: محسن جوادی صدر