vasael.ir

کد خبر: ۷۶۸۱
تاریخ انتشار: ۲۴ بهمن ۱۳۹۶ - ۱۳:۰۱ - 13 February 2018
درس خارج فقه رسانه استاد رفعتی / جلسه 16

نمایش ناهنجاریها بدون تقبیح آن در رسانه ها اشاعه ناهنجاری است

پایگاه اطلاع رسانی وسائل ـ حجت الاسلام والمسلمین رفعتی نائینی در شانزدهمین جلسه درس خارج فقه رسانه گفت: اگر عمل قبیح در رسانه نمایش داده شود و هیچ تقبیحی صورت نگیرد مصداق حرام است.

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، در جلسه شانزدهم درس خارج فقه رسانه که در روز دوشنبه مورخه 27 آذر سال 96 در موسسه فقهی ائمه اطهار علیهم السلام برگزار گردید، به بررسی حرمت پیام مقارن با فحش و ناسزا در رسانه پرداخت و گفت: مساله هجر در مباحث فقهی مکاسب محرمه توسط فقهایی نظیر شیخ انصاری مطرح شده است با این که مصادیق اندکی برای آن وجود دارد و ممکن است شخصی پولی بگیرد تا به دیگران فحاشی کند اما جایگاه این بحث بیشتر در فقه رسانه است که در اقسام رسانه بالاخص شبکه های اجتماعی مساله هجر و ناسزاگویی بیشتر مشاهده می شود.
سخنگوی مدیریت حوزه های عملیه در ادامه گفت: در رابطه با مساله هجر نیز باید دسته بندی صورت گیرد و دانسته شود که برخی از الفاظ که در رسانه بیان می شود مصداق تعزیر است و برخی الفاظ فحشی که در برخی رسانه ها صورت می گیرد علاوه بر تعزیر، حد قذف نیز دارد.
این استاد درس خارج ابراز داشت: برخی رسانه ها درصدد فرهنگ سازی در جامعه هستند و با تولید برنامه هایی می خواهند فحاشی یا سایر  محرمات را به هنجارهای درست تبدیل کنند و بیننده نیز این پیام را دریافت می کند که اشکالی ندارد اما اگر صرف اشاعه فحشاء بخواهند حرام های جامعه را ترویج دهند کار حرامی است و مخصوصاً در رسانه ملی باید دقت بیشتری صورت گیرد.
رفعتی در پایان گفت: برخی تصور می کنند که این مسائل مربوط به رسانه دینی است در صورتی که هر فرد مسلمان باید این موارد را مدنظر داشته باشد و از طرفی ما مدعی نیستیم که رسانه ملی ما نیز رسانه دینی است بلکه فقط سعی دارند برنامه هایی که تولید می شود خارج از چارچوب مقررات دینی یا ضد دین نباشد در صورتی که رسانه دینی به دنبال ترویج فرهنگ و تمدن دینی است که در گذشته بدان اشاره شده است.


تقریر کامل درس
بررسی حرمت پیام های رسانه ای مقارن با فحش و  ناسزاگویی
بحث در پیام رسانه ای بود که مقارن با فعل حرام است. در این بخش گاهی چنین اتفاق می افتد که پیام و محتوای رسانه درست است اما همراه با فعل محرمی صورت می گیرد. مصادیق این بخش را مورد بررسی قرار دادیم و مباحثی مطرح شد:
1ـ هجو مومن
2ـ مدح من لا یستحق المدح
3ـ تشهیر
4ـ اسراف، تبذیر و تجمل گرایی نیز دیروز مطرح شد.
یکی دیگر از مسائلی که نسبت به مسائل قبلی (حداقل در رسانه ملی) کمتر است اما در شبکه های اجتماعی و رسانه های متداول در بین مردم رائج است، «هجر» است که معادل فارسی آن فحش و ناسزاگویی است. هجر از محرماتی است که ممکن است مقارن با پیام صحیح و درست رسانه باشد. هجر به نفسه باید بررسی شود که از محرمات است یا خیر؟ اگر قائل به حرمت شدیم جزء همین محرمات رسانه بررسی می شود. ممکن است به تفصیل شویم همان طور که در هجو به تفصیل قائل بودیم یعنی فقها می فرمودند هجو مومن حرام است اما مسخره کردن کافر حرام نیست.


بعد از هجر، مساله لعن نیز پیش می آید که آیا غیر مسلمان یا مسلمان حرام است؟
در رابطه با هجر، بحث فقهی در مکاسب محرمه توسط فقهایی نظیر شیخ انصاری بیان شده است که در فقه رسانه مصادیق بیشتری دارد.
در اخلاق نیز باید بحث شود که آیا مجاز هستیم؟ این مساله از ناهنجاریهای اجتماعی است که در محاورات انسان های لات جزء ادبیاتشان آمده است و هنجار شده است و از این قضیه ناراحت نیستند. در برخی محله های همین شهر نیز بچه ها به راحتی به یکدیگر ناسزا می گویند و مشکلی هم پیش نمی آید.
در گذشته پول می دادند تا به شخصی فحش دهند و به همین خاطر مرحوم شیخ در مکاسب بحث کرده اند. در اسلام فحش رذیله است.
در رسانه ملی ما این کاربرد کم هست اما ممکن است در برخی فیلم ها دیالوگشان فحش باشد.
زمانی که شیخ اعظم این مساله را در مکاسب که کاربرد کمی دارد مطرح می کند به طریق اولی باید در فقه رسانه مطرح شود ولو این که مصداقش از موارد قبلی کمتر است. هجر عنوان مستقلی است که در اخلاق و فقه مکاسب بحث می شود اما مصداق کمی در فقه مکاسب دارد.
در روایات گاهی به سب و گاهی به هجر تعبیر شده است. سب معمولاً موارد مجاز است که در مورد کفار است.
در روایات عنوان هجای مومن نداشتیم اما تعییر و تحقیر داشتیم که هجر نیز از روایات اخذ شده است.


امروزه بحث ما رسانه ملی نیست و در رابطه با رسانه ای سخن می گوییم که در اختیار مسلمان قرار می گیرد که تمامی برنامه ها نظیر برنامه های ورزشی را نیز شامل می شود. اگر فعلی حرام باشد تمام مسائل مربوط به آن حرام است.
اگر در برنامه رسانه ای تکه کلامی برای شخصی دست کنند که فحش به همراه داشته باشد مصداق سخن ماست. البته فحش ها نیز دسته بندی می شود که بحث خواهیم کرد و فحش هایی که نام حیوانات در آن وجود دارد پایین ترین درجه است و گاهی به درجه تعزیر می رسد و گاهی حد قذف هم دارد.
الان بحث ما در مورد مجازات نیست و بحث حقوقی مطرح نیست بلکه بحث ما در مورد انتشار این موارد در رسانه است. اگر دیالوگ افراد فحش باشد مصداق «تشیع فاحشه» است.
البته گاهی پیامد این کار حرام است که در بخش سوم بررسی می شود اما الان بحث ما در پیام مقارن با فعل حرام است.
اگر برنامه ای بخواهد کار زشت دیگران را محکوم کند نه تنها بازتاب منفی ندارد بلکه کار درستی است. برنامه ای نظیر اخراجی ها می خواهد نشان دهد که این بددهنی مربوط به زمانی است که هنوز متحول نشده است اما زمانی که متحول می شود دست از فحاشی بر می دارد و این نتیجه گیری درستی است و حتی بیننده فیلم ابتدا می خندد سپس گریه می کند. پیامد این فیلم این است که برخی از این افراد ره صد ساله را یک شبه رفتند و فعل حرام را باید بد نشان دهد.
بازنمایی صحنه ای که بخواهد نشان دهد این کار حرام است اشکال ندارد و قصد انشاء نیست اما اگر به طرف مقابل فحش دهد حرام است.  گاهی در مناظرات و میزگردها در رسانه های خارجی فحش صورت می گیرد.


آنچه به نمایش می گذارند اگر به قصد تقبیح باشد اشکالی ندارد مانند این که منبری می گوید اگر این کلمه از دهان شما نسبت به برادر دینی خارج شود حرام است. اما اگر عمل قبیح در رسانه نمایش داده شود و هیچ تقبیحی صورت نگیرد مصداق حرام است.
در روایات بیان شده است که فحاش وارد بهشت نمی شود.
به صورت کلی نمایش ناهنجاریها اگر بدون تقبیح صورت گیرد، اشاعه ناهنجاری است. هر گناهی بدون رد و تقبیح اگر پخش شود حرام است. نگوییم این گناه در جامعه هست، بحث در این است که رسانه مجاز به پخش نیست. این مساله مربوط به رسانه دینی نیست بلکه هر رسانه ای مجازی باید بدین صورت باشد. خروجی رسانه دینی باید خروج مسائل دینی باشد و تعریف آن بیان شد.
رسانه ملی ما با رسانه دینی متفاوت است و مقام معظم رهبری در جلسه جامعه مدرسین این گونه فرموند: « ما باید تلاش کنیم تا خروجی رسانه ملی ما ضد دین نباشد و با داعیه های دین مخالف نباشد.»
این رسانه ملی است که مسئولین آن مسلمان هستند و باید احکام و فقه را رعایت کنند. یکی از خروجی هایی که ضد دین است یعنی ضد جواز است. این تصویر اشتباهی است که به مردم داده ایم که هر چه از رسانه ملی پخش شد تصور می کنند که رسانه دینی و حلال است.


مقام معظم رهبری نیز در مورد موسیقی فرمودند که ممکن است موسیقی حرام از رسانه پخش شود و شنیدن آن حرام است که همین نظر امام (ره) نیز بوده است.
در تعریف رسانه دینی بیان شد که کارکردش باید در راستای ترویج فرهنگ دینی و ساختن جامعه دینی باشد و یا تمدن ساز باشد. بایدها و نبایدهای رسانه دینی را بیان کردیم و در نبایدها بیان شد که مربوط به تمامی رسانه های مسلمان است.
هر رسانه ای که می خواهد التزام به دستورات اسلام داشته باشد نباید این کارها را انجام دهد و سه بخش تقسیم شد.
بیان شد که یا خود پیام حرام است و مسلمان حق ندارد پیام الحادی را پخش کند. دومین قسم همین مواردی بود که پیام مقترن با حرام باشد و سومین دسته هم مربوط به پیامدهای حرام است.
دومین قسم را بر اولی مقدم کردیم زیرا مورد اول واضح بود و نیاز به بررسی مسائل نداشت. این اتحادیه شبکه های اسلامی که آمده است دینی نیست بلکه عواملش مسلمان هستند.
به خاطر همین مشکلاتی که امروز در شبکه های خانگی، شبکه های اجتماعی و غیره وجود دارد اعلام کرده ایم که بحث ما ناظر به صدا و سیما نیست. تمام این گروههای رسانه ای که در شبکه های مختلف مجازی است به نوعی رسانه است و بحث در مورد تک تک این موارد صادق است.


باید مشخص شود که فحش چیست؟ ثانیاً در چه مواردی فحش حرام است یا خیر؟ پیامدها نیز در بخش سوم بررسی می شود.
هجمه رسانه ای با فحش متفاوت است که در پیامدها باید بررسی شود. اگر ما رسانه شناس باشیم متوجه می شویم که بسیاری از موارد جایز در آینده پیامدهای منفی زیادی دارد. آیه شریفه 108 سوره انفال می فرماید: (وَلا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللّه‏ِ فَیَسُبُّوا اللّه‏َ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ کَذلِکَ زَیَّنّا لِکُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلی رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَیُنَبِّئُهُمْ بِما کانُوا یَعْمَلُونَ)
تبعات بخش سوم است و نباید با بخش دوم مباحث ما مخلوط شود. قرآن کریم تبعات فحش به مشرکین را بیان می کند که ممکن است او نیز به خدا فحش دهد که این آیه مربوط به بخش سوم است.
این مساله از پروتکل های سیاسی و اجتماعی است که باید ادبیات به گونه ای باشد که طرف مقابل اگر چه دشمن است فحشی صورت نگیرد.
ناگفته نماند که گاهی دشمنان به دنبال سوء استفاده هستند و اگر ما نیز سخنی نگوییم آنان کار خود را انجام می دهند./926/ص

   تقریر: محسن جوادی صدر   

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۰۹ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۳:۱۱
طلوع افتاب
۰۶:۵۸:۱۴
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۵۳
غروب آفتاب
۱۹:۲۴:۵۴
اذان مغرب
۱۹:۴۱:۵۲