به گزارش خبرنگار سرویس اقتصاد پایگاه اطلاع رسانی فقه حکومتی وسائل حجت الاسلام محسن غرویان در جلسات بیست و سوم و بیست و چهارم درس گفتار ربا که در تاریخ 1 و 2 آبان ماه 1396 شد مناسبات حاکم بر بازار را مورد بررسی قرار داد.
حجةالاسلام غرویان در ابتدا ضمن اشاره به قواعد و فرمول های بازار گفت: تقاضا در قیمت تاثیر دارد و بالعکس ، یعنی قیمت هم در تقاضا تاثیر دارد ، یعنی افزایش قیمت موجب کاهش تقاضا می شود و همچنین افزایش تقاضا باعث افزایش قیمت می شود. که یک اقتصاددان این ها را بر اساس فرمول می سنجد و ارزیابی می کند.
مدرس سطح عالی حوزه علمیه قم در ادامه رفتار تولید کنندگان در تولید کردن به را به سه عامل وابسته دانست و افزود: قیمت کالا ، هزینه های تولید و پیش بینی تولید کنندگان در مورد رکود یا رونق بالا.
وی در پایان با ضمن بیان تقسیم بندی بازار از نظر اقتصاددان ها گفت: ما دو نوع بازار داریم ، 1- بازار رقابتی 2- بازار انحصاری که این دو نوع بازار در هر دو طرف تولید کننده و مصرف کننده وجود دارد یعنی در مجموع چهار بازار داریم .رقابت خریداران به نفع فروشنده تمام می شود، به این خاطر که رقابت مصرف کنندگان موجب افزایش قیمت می شود اما بر عکسش هم هست ، یعنی اگر مصرف کننده منحصر باشد ، این به ضرر فروشنده است ،زیرا در این بازار فروشنده کسی را ندارد که جنسش را به او بفروشد و به همین خاطر قیمت را پایین می آورد.
تقریر این دروس در ادامه می آید
بازار دو طرف تولید کننده و مصرف کننده دارد
تولید کننده، باید انگیزه برای تولید داشته باشد و مصرف کننده نیز باید قیمت و سلیقه و قیمت سایر کالاها را لحاظ کند تا تصمیم گیری کند برای خرید کالا.
بین قیمت کالا و تقاضا رابطه معکوس است، ولی بین قیمت کالا و عرضه چه نسبتی وجود دارد؟ که این مربوط می شود به تولید کننده، زیرا تولید کننده است که عرضه می کند و مصرف کننده فقط تقاضا دارد.
حرف اول را قیمت می زند، چه نزد تولید کننده و چه نزد مصرف کننده ، بحث است که قیمت را چه کسی و چه چیزی تعیین می کند؟ که این را فقهای ما نیز بحث کرده اند. برخی گفته اند که خدا قیمت را تعیین می کند ، البته در دنیا به این خاطر که به خدا کاری ندارند اصلا این بحث برایشان مطرح نیست.
ما باید قواعد و فرمول های تعیین کننده در قیمت را که درون بازار وجود دارد شناسایی کنیم
تقاضا در قیمت تاثیر دارد و بالعکس ، یعنی قیمت هم در تقاضا تاثیر دارد ، یعنی افزایش قیمت موجب کاهش تقاضا می شود و همچنین افزایش تقاضا باعث افزایش قیمت می شود. که یک اقتصاددان این ها را بر اساس فرمول می سنجد و ارزیابی می کند.
فقط یک عامل تاثیر ندارد بلکه عوامل دیگری هم دخیل است، نکته اینکه افزایش قیمت بعضی کالاها موجب تغییر در قیمت سایر کالاها می شود.
برخی گفته اند که افزایش قیمت یک کالا باعث صرفه جویی می شود، مثلا به همسرتان می گویید که برنج قیمتش رفته است بالا و از این به بعد هر روز برنج درست نکن ، بلکه هر یک روز در میان برنج درست کن.
به همین خاطر است که شورای پول و اعتبار برای اینکه صرفه جویی را در جامعه پیاده کند بعضی مواقع قیمت برخی کالاها را بالا می برند.
در مکتب مارکسیسم، اقتصاد مبناست، و آنها می گویند که اخلاق جامعه را نیز با اقتصاد باید حل کرد، البته ما این حرف را قبول نداریم، آنها می گویند که وقتی قیمت یک چیز را ببرید بالا صرفه جویی و گذشت در جامعه زیاد می شود.
چند نکته در رفتار تولید کنندگان
رفتار تولید کنندگان در تولید کردن به سه عامل بستگی دارد :
1- قیمت کالا
2- هزینه های تولید
3- پیش بینی تولید کنندگان در مورد رکود یا رونق بالا
نکته مهم : بین قیمت و عرضه یک کالا رابطه مستقیم است. یعنی هرچه قیمت یک کالا بالاتر باشد ، تولید کننده سود بیشتری می برد و بیشتر تولید می کند. اما در اینجا یک مساله پیش می آید و آن اینکه تولید کننده در این صورت انگیزه پیدا می کند که تولید را بالا ببرد ولی از آنطرف «تولید کننده» نیز در جامعه زیاد می شود و در اینصورت اگر عرضه زیاد شود تعادل بازار از دست خارج می شود و در اینصورت عرضه بیشتر از تقاضا می شود و در اینصورت قیمت پایین می آید. یعنی همان افزایش قیمت موجب کاهش قیمت نیز می شود.
تعادل در دانش اقتصاد : در بازار یک کالای خاص باید بین رفتار تولید کنندگان و مصرف کنندگان هماهنگی وجود داشته باشد ، یعنی تولید کنندگان همان میزان تولید کنند که مصرف کنندگان نیاز دارند، که عامل این تعادل قیمت کالاست. یعنی اگر تولید کننده قیمت کالا را خیلی بالا بزند ، تقاضا کم می شود. الان در دنیا با کارهای روانی می آیند و نیازسازی می کنند برای اینکه بیشتر بفروشد، و این یک ترفند برای فروش بیشتر است.
به محل تلاقی نمودار عرضه و تقاضا، نقطه تعادلی و به قیمتی که در آن بین میزان عرضه و تقاضا تعادل ایجاد شده است ، قیمت تعادلی می گویند.
مساله تشویق به تولید در روایات :
یکی از مسائلی که در روایات ما آمده است ، آثار تجارت است، مثلا در روایات داریم که وقتی می خواهید چیزی را بخرید خیلی در بازار نمانید و سریع عبور کنید زیرا بازار مرتع شیطان است. زیرا بازار فضای حقه بازی و کلاه برداری دارد و لذا بازاری متدین کار بسیار سختی دارد.
امام صادق ع : التجارة تزید فی العقل. حضرت فرمودند که اگر زیاد تجارت کنید موجب زیادت عقل می شود.
این روایت به این معناست که کسی که تجارت می کند، حساب و کتاب دستش می آید. و انسان را حسابگر می کند.
روایت دیگر ، شخصی به نام «مصادف» خدمت موسی ابن جعفر ع می رود ، حضرت به او دو کلمه می فرماید : اغد الی عزک یعنی السوق ، اغدوا یعنی صبح کن ، و بعد به دنبال عزتت برو، که او می پرسد کجا بروم؟ حضرت می فرماید : بازار
امام صادق ع : نعم العون الدنیا علی طلب الاخره ، یعنی اگر آخرت می خواهی یکی از بهترین کمک‌ها، دنیاست.
اگر در جامعه و یا بازار اقتصادی مازاد عرضه و یا مازاد تقاضا اصلاح بشود قیمت تعادلی ایجاد می شود، مازاد تقاضا و یا مازاد عرضه به این معناست که مثلا اگر در یک زمستان بیش از نیاز چتر تولید شود این جا مشکل بوجود می آید و یا اگر در تابستان چتر تولید شود ، خوب به دلیل اینکه این فصل مناسب باران نیست تولید بی فایده است، و همچنین در جایی که نیاز هست ولی تقاضا کم هست نیز مشکل بوجود می آید مثلا در زمستان چتر کم تولید شود و نیاز مردم و تقاضا جواب داده نشود.
اگر عرضه به تعادل نرسد ، تولید کننده مجبور می شود قیمت را پایین بیاورد، البته تا جایی پایین می آید که مصرف کننده رغبت کند که برود و آن کالا را بخرد ، که این قیمت تا جایی پایین می آید که خریداران به صحنه بیایند، از آنطرف در جایی که عرضه کم است اگر هم قیمت بالا رود به دلیل کمبود کالا مشتری رغبت دارد که برود و بخرد و در این حالت تولید کننده رغبت پیدا می کند که دوباره برود و تولید کند تا بفروشد.
قیمت واقعی همان قیمت تعادلی است ، کارشناسان قیمت ماکسیمم و قیمت مینیموم یک کالا را در شرایطی که عرضه زیاد است و تقاضا کم و همچنین در شرایطی که عرضه کم است و تقاضا زیاد را بدست می آورند و میانگین این قیمت ها را می گیرند که این قیمت نهایی می شود قیمت تعادلی در بازار.
بحث رقابت و انحصار را نیز در اقتصاد داریم
اقتصاد دان ها می گویند که ما دو نوع بازار داریم ، 1- بازار رقابتی 2- بازار انحصاری که این دو نوع بازار در هر دو طرف تولید کننده و مصرف کننده وجود دارد یعنی در مجموع چهار بازار داریم
بازار رقابتی تولید کننده ، همان بازار فروش است، بازار فروش وقتی است که چند تولید کننده در بازار یک جنس را بفروشند. حالا اگر بازار فروش رقابتی باشد این به نفع کدام یک از طرفین فروش است؟ این به نفع مصرف کننده است زیرا در این بازار هر فروشنده ای دوست دارد جنس خودش را بفروشد و به همین خاطر قیمت را پایین می آورد تا بتواند بفروشد. یک اثر دیگر هم بازار رقابتی دارد و آن افزایش کیفیت است ، مثلا می گوید که اگر می خواهید ماشین بخرید آپشن های آن را توجه کنید. دلائل اینکه بازار رقابتی به نفع مصرف کننده است 1- کاهش قیمت 2- افزایش کیفیت 3- تنوع کالا 4- هر چه رقابت بیشتر شود ، تبانی فروشندگان برای بالا بردن کالا پایین می آید.
بازار انحصاری : در این حالت یک تولید کننده و فروشنده در بازار وجود دارد ، که این به نفع تولید کننده است و به ضرر مصرف کننده است ، در برخی جاها که انحصار وجود دارد ، دولت خودش می آید و تولید می کند به این خاطر که انحصار را بشکند و قیمت و کیفیت را اصلاح کند. علت ضرر مشتری این است که تولید کننده حصار امنی دارد و به همین خاطر نه قیمت را پایین می آورد و نه کیفیت را بالا می برد. همچنین در این بازار قدرت انتخاب نیز برای مصرف کننده وجود ندارد و همچنین تولید کننده هر وقت بخواهد قیمت را بالا می برد.
رقابت خریداران به نفع فروشنده تمام می شود ، به این خاطر که رقابت مصرف کنندگان موجب افزایش قیمت می شود.
اما بر عکسش هم هست ، یعنی اگر مصرف کننده منحصر باشد ، این به ضرر فروشنده است ،زیرا در این بازار فروشنده کسی را ندارد که جنسش را به او بفروشد و به همین خاطر قیمت را پایین می آورد.
323/905/ع