به گزارش خبرنگار سرویس جامعه پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، ششمین نشست تخصصی فقه شهر و شهر نشینی با عنوان فقه شهر، چیستی، ابعاد، ساختار به همت دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.
در این نشست حجت الاسلام علی الهی خراسانی به عنوان ارائه دهنده، حجت الاسلام عبدالحمید واسطی، مدیر موسسه مطالعات راهبردی علوم ومعارف اسلامی به عنوان ناقد و حجت الاسلام علی شفیعی به عنوان دبیر علمی حضور داشتند.
حجت الاسلام واسطی در مقام منتقد مطالبی را بیان کرد که گزارش تفصیلی آن تقدیم خوانندگان می شود.
وی گفت: بنده در مجموعه با مطالبی که حجت‌الاسلام علی الهی خراسانی عرض کردند، همراه هستم و مطالب نادرستی در آنها نیافتم؛ بلکه مفید هم است و دید ایجاد می کند، البته نیازی به بازسازی ساختار و تکمیل محتوا دارد که موارد بازسازی ساختار را در ۱۲ محور می توان بیان کرد.
حجت الاسلام واسطی در ادامه سخنان خود افزود: درست است که با مطلب حجت‌الاسلام الهی خراسانی در خصوص فقه شهر همراه هستیم؛ اما در عین حال با برخی دیدگاه الهی خراسانی و حجت الاسلام شفیعی که در شبکه اجتماعی منشر می کنند، هیچ گونه همراهی و موافقی ندارم.
وی گفت: نقد، منظور از نقد، تقابل نیست؛ بلکه تلاش این است که به سمت حقیقتی تقرب بیشتر پیدا شود.
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام گفت: با توجه به این مقدار مطالبی که بیان کردند و کدهای که در سخنان شان بود نشان می دهد که پشت صحنه تفصیلی دارد، در این محتوا بحث از چیستی، چرایی و چگونگی فقه شهر است و به نکاتی در جهت کار تکمیلی و اصلاحی نیاز است.
وی اظهار کرد: عنوان «چیستی، ابعاد و ساختار» که گفتند با محتوای متن که «چیستی، چرایی و چگونگی» شهر سازی است، سازگاری کمی دارد که باید ویراش شود.
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام بیان کرد: در این مقاله از چیستی فقه شهر صحبت شده، باید در مورد ابعاد فقه شهر و ساختار فقه شهر هم توضیح دهند که مقصود از تمایز این دو چیست و در کدام قسمت نوشته هایشان آمده است.
عنوان مطلب باید به درآمدی بر روش‌شناسی فقه‌های مضاف تغییر کند
حجت‌الاسلام واسطی ضمن اشاره به این نکته که بیشتر مطلب مرقون فرمودند در خصوص چگونگی فقه شهر است که در عنوان نیست و نیاز به ویرایش دارد، یادآور شد: همچنین باید انسجامش با عنوان ایجاد شود.
وی خاطرنشان کرد: در این نوشته چون تطبیق بر مصادیق فقه شهر صورت نگرفته و در حقیقت قواعد کلی برای استنباط فقه‌های مضاف گفته شده؛ بنابراین بهتر است که عنوان تغییر کند و مثلا گفته شود که « در آمدی بر روش‌شناسی فقه‌های مضاف و یا درآمدی بر روش‌شناسی فقه النظریه»، چون محتوا رویکردی روش‌شناسانه دارد که این هم اختصاص به فضای فقه شهر ندارد.
حجت‌الاسلام واسطی با بیان این موضوع که در داخل محتوا، مثال‌ها و جهت‌گیرها به سمت فقه شهری خیلی اجمالی ذکر شده است، تصریح کرد: بنابراین چنانچه عنوان بازنویسی شود بر «درآمدی بر روش‌شناسی فقه‌های مضاف و یا فقه‌های نظریه» خیلی مفید می‌تواند باشد.
یکسری تعاریف در متن نیاز به بازسازی دارند
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام به محور دوم بحث که تعریف مفاهیم و مبادی تصوری بود، اشاره کرد و گفت: یکسری تعاریف در متن نیازی به باز سازی و نیاز به استناد دارند.
وی افزود: تعریف از شهرسازی متفاوت است که باید تعریف مد نظر خود را از شهر در محتوا بیان کنند و نظرات رقیب نیز در این خصوص آورده شود، همچنین روشن کنند، موضوع شهر و شهرسازی چیست؟ این ها متفاوت است و در خصوص فقه شهر مطلب تفصیلی بیان کنند؛ بنابراین باید این مفاهیم در محتوا تدوین مجدد شود.
حجت‌الاسلام واسطی متذکر شد: در فقه پیش فرض گرفته اند، جزء اصول موضوعی در نظر گرفتن و تعریفش را بیان نکرده اند؛ اما چون اشاره داشتند که فقه انحصار به فقه مصطلح ندارد و مربوط فقط به مکلف فرد نیست، بنابراین چون اختلاف زیر ساختاری وجود دارد که باید نظریات رقیب گفته شود و نقد شود.
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی گفت: محور سوم در اصول موضوعه که مبادی تصدیقی است. در مبادی تصدیق، ابعاد زندگی شهری را در هفت محور بیان کردند و توضیح دادند که استقرائی بوده است، به نظر من اینها منطق می خواهد یعنی خود مطلب باید به صورت منظومه شبکه ای دیده شود.
وی با تاکید بر این مطلب که بارش فکری و استقرا میدانی لازم است، خاطرنشان کرد: ولی منطقی برای جمع ابعاد لازم داریم، مثلا بحث نهادها، قوانین، مدیریت شهری در محور های هفتگانه در دیده نمی‌شود.
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام به محور چهارم که روش بحث است، اشاره و بیان کرد: روش بحثی که مرقون فرمودند، تحلیل مفهومی است، لازم و درست است. به دلیل مضاف الیه عنوان که فقه شهری است و قرار است نظریات شارع در خصوص فقه شهر بیان شود، در این بحث فقط سرنخ‌هایی از استنادهای نقدی و استنادهای فقها گفته شده است.
حجت‌الاسلام واسطی ابراز داشت: محور پنجم فرضیه و یا مدعا است که در این بحث سه فرضیه گفته شد، یکی نظریه فقهی در شهر سازی چیست؟ مدعای دوم گفتند که نظریه فقهی با اجتهاد منظومه‌ای بدست می‌آید و مدعای سوم اجتهاد منظومه‌ای دارای مراحله هفتگانه است. در این فرضیه ها باید بازسازی صورت گیرد و دقیق سازی و تبین انجام شود.
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام گفت: محور ششم مساله استدلال است. چون بحث صرفا طرح ایده بوده است؛ لذا استدلال در آن بیان نشده است؛ چرا که چنانچه استدلال خیلی آشکار نباشد، فضای فقه موجود فردی را نمی توانیم یک قدم جلو ببریم.
حجت‌الاسلام واسطی با بیان این که با کلمه سنتی هم موافق نیستم، این کلمه بار سو‌ء معانی دارد، فقه ما همیشه سنتی است، یعنی استناد به سنت دارد، افزود: معنای متوادر این امروز سنتی یعنی کاری در قدیم انجام می‌شده است و اکنون پاسخ گویی نیازها نیست، پیشنهاد می شود که در این گونه موارد فقه فردی گفته شود.
نظرات رقیب در بحث گفته شود
وی با تاکید بر این‌که نقد رقیب باید در بحث گفته شود، بیان کرد: محور هفتم در نقد این بحث شواهد و استنادها است که به شهید رصد، مصطفی زرقا و آقای مبلغی استناد کردند که نیاز است، بیشتر توضیح در این مورد بیشتری بدهند.
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام در خصوص نتایج آثار که محور نهم در نقد بحث فقه شهری است، خاطرنشان کرد: این گونه بررسی می کنیم که آیا مسئله، فرضیه، توصیف و گفته جدیدی مطرح شده و یا تبین، اثر، روش جدید و دستگاه معرفتی جدید می خواهد بیان شود، کل فضای بحث در جهتی حرکت کرده است که دستگاه معرفتی برای فقه‌های مضاف و در قالب روش می خواهیم پیشنهاد بدهیم که نقطه مرکزی در این نوشته در آن روش قرار گرفته و کد اصلی آن هم اجتهاد منظومه‌ای است.
حجت‌الاسلام واسطی ابراز داشت: در بحث چون استناد به منابع نیامده است، بنابراین اعتبارات منابع قابل ارزیابی نیست.
وی محور یازدهم را رعایت سیر منطقی و شماره دوازدهم انسجام بین محورهای بحث برشمرد و خاطرنشان کرد: در بحث فقه شهری ابعاد هفتگانه بیان شد که مرحله سوم و چهارم یک جنس دارد.
شاخص‌های اجتهاد منظومه‌ای در بحث نیامده است
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام ضمن اشاره به این نکته که چیزی که ما نیاز داریم به این فضا نظریه پردازی در مبانی اصولی در دو قسمت است، ابراز داشت: یک قسمت این که به چه استدلالی فعل مکلف را، از مکلف فردی توسعه و تعمیم می‌دهیم به هر چیزی دیگه، دومین قسم بحث اجتهادی منظومه ای است.
حجت‌الاسلام واسطی اظهار کرد: شاخص های اجتهاد منظومه در بحث فقه شهر بیان نشده و در این مورد فقط اشاره به مطلب آقای مبلغی شده است، قسمتی که اینجا آمده است، روش اجتهاد منظومه ای را هم بیان نمی کند و شاخص ها را نیز ارائه نمی دهد.
وی با یادآوری این موضوع که قسمت دوم اجتهاد منظومه‌ای یک کلید اصلی دارد و آن هم منطق جمع دلایلی است، خاطرنشان کرد: این جمع دلایلی با چه منطقی باید صورت بگیرد.
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام گفت: اجتهاد تک گزاره ای نیست و نکته مهم فقه های موجود ما این است اجتهاد تک گزاره‌ای ندارند، همان طور که فرمودند تک مسئله هست، اما تک گزاره نیست.
حجت‌الاسلام واسطی یادآورشد: در فقه‌های مضاف در مقیاس کلان صحبت سر این است که ادله ای را که بیانگر فعل فرآیندهاست، اینها را باید به چه منطقی جمع کرد؟ سوال این است که فرآیند سکونت را با فرآیند آمایش سرزمین با فرآیند طراحی کالبدی با فرآیند حمل و نقل را با چه منطقی باید با هم جمع کرد؟ این منطق در هیچ کجای بحث فقه شهر تببین نشده است که با چه منطقی فرآیند از ادله استخراج می شود و دوم با چه منطقی این فرایندها به نهاد تبدیل می شوند و با چه فرایندی این نهادها تجمیع می شوند و یک سیستم و نظام کلان را تولید می کنند.
وی گفت: و مجهولات اصلی در این نکته است که با چه منطقی این فرآیندها به نهاد تبدیل می شوند و با چه منطقی این نهاد ها تجمیع می شوند و یک سیستم کلان و نظام کلان را تولید می کنند.
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام تاکید کرد: همچنین شاخص های اجتهادی منظومه‌ای در بحث فقه شهر تنقیح نشده است، مقصود از تنقیح بیان فصل ممیزها با موارد مشابه است.
حجت‌الاسلام واسطی به چگونگی موضوع شناسی در مقیاس کلان در بحث فقه شهر اشاره و خاطرنشان کرد: نکته دیگر در این بحث چگونگی تبدیل موضوع به شبکه مسائل است که نقشه کار در آن بیان کردند و به نظر من درست است؛ اما خیلی کلی است.
مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام بیان کرد: اصل مطلب در بحث فقه شهر در مورد چگونگی‌ها است، غیر از اشارات چیز دیگری در چگونگی ها نداریم./629