به گزارش سرویس مسائل مستحدثه پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، حجت الاسلام والمسـلمین غرویان، اولیـن جلسـه درس خـارج فقـه اصـلاح ژنـتـیـــک (فقه تراریختگی) خود را در حالی در ساعت 7 صبح روز شنبه در مدرسه آیت الله گلپایگانی در تاریخ 15/8/1395 با حضور فضلای حوزوی برگزار کرد که به بررسی اهمیت فقه های نو و چیستی علم بیوتکنولوژی در تعریف متخصصین ژنتیک پرداخت.
حجة الإسلام غرویان ابتدا به بیان اهمیت بحث فقه های نو پرداخت و گفت: اهمیت فقه های نو به حدی است که هم امام راحل و هم مقام معظم رهبر بارها به جایگاه خاص این مسائل مستحدثه اشاره کرده اند
عضو شورای راهبردی دانشگاه آزاد کل کشور سپس به تبیین معنی فقه نو پرداخت و افزود:
منظوراز فقه های نو فقه موضوعات نو می باشد، و إلا شاکله فقه همان است و از منابع قرآن و سنت و عقل و اجماع خواهد بود.
عضو گروه فلسفه و هیات علمی جامعة المصطفی العالمیة سپس اصطلاحات بحث ژنتیک را مطرح کرد و بیان داشت:
تراریختگی و زیست فناوری یا بیوتکنولوژِی_ تغییر ژنتیکی_ دستکاری ژنتیک_ مهندسی ژنتیک، اینها کلماتی است که در این زمینه به کار رفته است.
وی در مقام اول این بحث، شش سوال عمده از متدولوژی این علم را به شرح ذیل مطرح کرد:
1- چیستی این علم
2-یعنی تعریف تغییر ژنتیک چیست
3_تاریخ این علم
4_ فوائد علم بیوتکنولوژی
5_ مضرات علم اصلاح ژنتیک
6_ چیستی فقه بیوتکنولوژی
این استاد سطوح عالی حوزه و دانشگاه در مقام بیان چیستی علم بیوتکنولوژی گفت:
محصولات تراریخته فرآورده های دانش و فن آوری پیشرفته ای بنام مهندسی ژنتیک می‌باشد.
وی در پایان به بیان تعریف از متخصصین ژنتیک به ترتیب؛
1_دکتر بهزاد قره یازی
2_دکتر سمیرا کهک
3_دکتر محمد رضا زمانی رئیس پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری
4_دکتر داوود حیاط غیب
5_دکتر حسین عسکری
پرداخت.
و در بیان تعریف دکتر بهزاد قره یازی گفت: علم بیوتکنولوژی در حقیقت دستکاری درژن دستگاه طبیعی گیاه و حیوان هست و ما در طبیعت به نحو طبیعی و اورگانیک میوه جات و سبزی جات و حیواناتی داریم و خلقــــت اولیه اینها به این شکلی است که هستند و دستکاری که بشر در این ژن ها قرار می دهــد علم بیوتــکنولوژی نام دارد که تکنولوژی همان فناوری است و بیو به معنی زیست است اشاره به زیست حیوانات و گیاهان دارد.
مشروح بیانات استاد غرویان در جلسه اول درس خارج فقه اصلاح ژنتیک:
فقه اصلاح ژنتیک
اهمیت فقه های نو
روز های شنبه مباحثی در باب فقه مسائل جدید مطرح خواهیم کرد که با عنوان مسائل مستحدثه مطرح است و کمتر در حوزه مطرح می شود، مقام معظم رهبری هم تاکید دارند که در حوزه مباحث جدید فقهی مطرح بشود و خود حضرت امام هم تاکید داشتند که با تشکیل حکومت باید مسائل جدید که کاربردی است و به کارحکومت می آید، در حوزه مطرح بشود، رئیس حوزه علمیه آیت الله اعرافی هم همین را مطرح کرده اند
معنی فقه نو
منظوراز فقه های نو فقه موضوعات نو می باشد، و إلا شاکله فقه همان است و از منابع قرآن و سنت و عقل و اجماع خواهد بود.
یکی از موضوعاتی که الان در جامعه و بین متخصصین مطرح شده است و مقداری جنبه سیاسی پیدا کرده است و مخالف و موافق دارد، فقه اصلاح ژنتیک است که اصطلاحا بهش تراریختگی می گویند.
اصطلاحات بحث ژنتیک
ژنتیک، مُدی فیکِیشین است که معادلش را در فارسی تراریختگی می گویند و چند اصطلاح مرتبط نیز هست مثل؛ زیست فناوری یا بیوتکنولوژِی_ تغییر ژنتیکی_ دستکاری ژنتیک_ مهندسی ژنتیک، اینها کلماتی است که در این زمینه به کار رفته است.
درس اول را درقالب طرح شش سوال می خواهم مطرح کنم
الدرس الاول: ألأسئلة الاصلیة
السوال الاول : ما هو علم بیوتکنولوژی(زیست فناوری)
سوال اول این است که این علم چه علمی است، هر علمی تعریفی دارد و اگر نتوانیم جنس و فصل برای این علم بگوییم بمنزلة الجنس و الفصل می توانیم بیان کنیم.
الثانی: ما هو التغییر الزنتیکی
یعنی تعریف تغییر ژنتیک چیست و همان اصطلاح دستکاری ژنتیکی به چه معنی است
و ما هو المراد من الاصلاح الزنتیکی و در این زمینه اختلاف نظر هست که آیا هر تغییر ژنتیکی را می توان اصلاح نام نهاد و یا تغییر می تواند اعم از اصلاح و افساد ژنتیکی است.
الثالث: ما هو التاریخ هذا العلم
تاریخ این علم و تاریخچه این مباحث از کجاست و از کی آغاز شده است
الرابع: ما هی الفوائد هذا العلم
این علم چه فوائدی دارد و به چه ردی می خورد و اینجا است که از منظر فقه شیعی باید بحث کنیم
الخامس: ما هی المضار هذا العلم
اینجا هم باید از منظر قواعد فقهی این معنی را بررسی کنیم که قاعده لا ضررولا ضرار فی الاسلام، ببینیم آیا به ما اجازه می دهد این اندازه از ضرر را تحمل کنیم یا نه.
السادس: ما هو المراد من فقه بیوتکنولوزی
سوال اصلی این است که فقه بیوتکنولوژی چیست و ابعاد فقهی این مساله باید مورد بررسی قرار بگیرد.
چیستی علم بیوتکنولوژی
در پاسخ به سوال نخست بگوییم چند تعریف برای این علم بیان کرده اند:
1_محصولات تراریخته فرآورده های دانش و فن آوری پیشرفته ای بنام مهندسی ژنتیک است.
ژن ها آن ذرات ریز موجودات جان دار است که می گویند ساخت اولیه موجودات جاندار چه گیاهان و چه حیوانات و چه انسان از این ژن هاست وبرای مثال پژوهشگاه ملی ژنتیک و زیست فناوری حدود سالهای 60 در ایران بنیان گذاری شد و مهندسی ژنتیک پیشرفته ترین تجلی علم بیوتکنولوژی است.
تعریف متخصصین ژنتیک از این علم
دکتر بهزاد قره یازی می گوید: با مهندسی ژنتیک ما کاری را انجام میدهیم که اجداد و نیاکان ما از ده ها هزار سال قبل انجام داده اند هندوانه هایی که امروزه میخوریم و لذت میبریم هندوانه هایی است که اصلاح شده اند
علم بیوتکنولوژی در حقیقت دستکاری درژن دستگاه طبیعی گیاه و حیوان هست و ما در طبیعت به نحو طبیعی و اورگانیک میوه جات و سبزی جات و حیواناتی داریم و خلقــــت اولیه اینها به این شکلی است که هستند و دستکاری که بشر در این ژن ها قرار می دهــد علم بیوتــکنولوژی نام دارد که تکنولوژی همان فناوری است و بیو به معنی زیست است اشاره به زیست حیوانات و گیاهان دارد.
دکتر سمیرا کهک در این‌باره می گوید:
«مهندسی ژنتیک، فناوری است که بوسیله آن می توان صفات مطلوب را در گیاه زراعی یا باغی مورد نظر افزایش داد و یا اینکه صفات نا مطلوب را در گیاه مورد نظر کاهش داد»
مثلا گیاه پر محصولی زراعی داریم که به یک آفت حساس است و در نتیجه حمله آن آفت خسارت زیادی را متحمل می شود مثل لوبیا و نخود و برنج و ذرت در این جا ما دو راه حل می توانیم داشته باشیم یا اینکه کل مزرعه را چندین بار با سموم شیمیایی آفت کش سمپاشی کنیم و یا اینکه با مهندسی ژنتیک صفت مقاومت مقابل آفت را به گیاه منتقل کنیم.
مهندسی ژنتیک این است که یک ماده ای را به ژن های برنج مثلا تزریق کنند که وقتی فلان حشره بروی گیاه و بوته برنج قرار می گیرد آن ژن سبب شود که این حشره کشته شود و نتواند سم خود را وارد گیاه کند.
یعنی نقص ساختاری این گیاه را با نوعی تصرف در ساختار آن جبران می کنیم.
دکتر محمد رضا زمانی رئیس پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری و ازمتخصصین بیولوژی مولکولی یا زیست فناوری نیز می گوید:
بیوتکنولوژی یا زیست فناوری به معنی به کار گیری موجودات زنده و یا اجزاء آنها برای تولید یا اصلاح یک فرآورده است و زیست فناوری سابقه طولانی دارد یعنی از حدود ده هزار سال پیش مردم بذر گیاهانی را که محصولات بهتری دارند را برای کاشتن در سال بعد ذخیره می کردند.
دکتر داوود حیاط غیب از متخصصین عرصه بیوتکنولوژی می گوید:
محصولات تراریخته حاصل علم فناوری مدرن و مهندسی ژنتیک می باشند و این اجازه را به دانشمندان می دهند که یک ژن را از گونه انتخاب و به گونه دیگر انتقال دهند برای نمونه ژنی را از یک باکتری می گیرند که این ژن یک پروتئینی را ایجاد میکند که برای حشرات سمی است و اگر آن را بخورند میمیرند و سپس آن را به گیاهانی مانند ذرت و سویا و یا پنبه و یا هر گونه دیگر منتقل می کنند و به این ترتیب حشراتی که آفت هستند، اگر بخوهند از این گیاه بخورند، میمیرند.
نوع دیگری ازعلف های هرز در مزرعه وجود دارد، برای همین ژنی را به گیاه منتقل می کنند تا بتواند علف کش را تحمل کند.
دکتر حسین عسکری درباره مهندسی ژنتیک می گوید:
ما با کمک مهندسی ژنتیک، ژنی را با هرهدف ارتقاء دهنده،به موجود دیگر انتقال می دهیم، به این فرآیند مهندسی ژنتیک می گویند وبه آن موجودی که ژن را دریافت می کند، تراریخت می گویند؛ یعنی ریخت دیگری از والدش را به دست می آورد.