به گزارش سرویس سیاست پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل، باهمت پژوهشگاه علوم و اندیشه سیاسی و مرکز همکاری‌های علمی و بین‌المللی میزگرد مسئله شناسی کارآمدی در جمهوری اسلامی ایران در سومین نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد.
رضا عیسی‌نیا در ابتدای این نشست، اظهار داشت: در تدوین قانون یکی از مواردی که باید به آن توجه شود تأمین منافع عمومی است و اینکه چقدر در ارائه خدمات عمومی موفق عمل کرده‌ایم.
وی با بیان برخی معضلات، گفت: حاشیه‌نشینی و بیماری خاموش معضل اساسی است که اگر به آن‌ها توجه نشوند به ضعف کارآمدی مبتلا می‌شود.
این محقق و پژوهشگر، ادامه داد: در سال ۹۴ طبق آمار حدود ۲۴ میلیون حاشیه‌نشینی در ۱۷ استان کشور وجود داشته که این بسیار خطرناک است و بسیاری ناهنجاری‌ها را به دنبال دارد همچنین مسئله فقر نیز مورد دیگری است که می‌تواند در حوزه کارآمدی و ناکارآمدی نظام تأثیر داشته باشد.
وی به تأمین عدالت اشاره و تصریح کرد: انقلاب اسلامی با ماهیت دینی که داشته اما با فساد درگیر است و هم در حوزه قوانین کشور و هم در حوزه نهادسازی مبارزه با فساد انجام می‌شود.
عیسی نیا گفت: در سه قوه نهادهایی مانند نهاد دیوان عدالت اداری، دیوان محاسبات، سازمان حسابرسی وجود دارد اما با همه این قانون‌ها و نهادها هنوز فساد در نظام جمهوری اسلامی ایران که می‌تواند صدمات شدیدی به کارآمدی نظام وارد آورد حل نشده است.
در حال ورود به موج جدید هویت‌سازی در کشور هستیم
وی با بیان اینکه هر دولتی با بحران‌هایی مواجه است و اختصاص به ایران ندارد، افزود: باید تلاش کرد تا نظام به سمت کارآمدی و ثبات بیشتر پیش برود.
این استاد دانشگاه توضیح داد: در گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ سیاسی پروژه‌های مختلف انجام می‌شود که ۱۸ مورد آن در خصوص کارآمدی است.
وی گفت: گروه علوم سیاسی ۴ حوزه مطالعاتی در جهان اسلام، انقلاب اسلامی، روحانیت و جمهوری اسلامی ایران دارد که این ۴ قلمرو با بحث کارآمدی انطباق دارند.
در ادامه علیرضا زهیری اظهار داشت: یکی از موضوعاتی که در حوزه کارآمدی می‌تواند قابل اهمیت باشد اختلالاتی است که در سطح هویت می‌تواند پیش آید.
وی تصریح کرد: اغلب این مسئله در جوامعی که طی فرایند نوسازی قرار دارند اتفاق می‌افتد و در جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به اینکه یک بحران هویت را در دولت پیشین پشت سر گذاشتیم و نوعی ملت سازی را تجربه کردیم مطالعه در مورد این فرایند اهمیت می‌یابد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در جمهوری اسلامی سه موج هویت‌سازی را دنبال کردیم و اکنون در حال گذر از موج سوم به موج چهارم هویت‌سازی هستیم، گفت: در موج اول دوره‌ای از هم‌نوایی میان نیروهای اجتماعی و نظام سیاسی تحت تأثیر شرایط انقلابی پدید آمد و در این موج با مشکل و اختلالی در هویت خیلی مواجه نبودیم.
وی با اشاره به اینکه در موج دوم بعد از جنگ و عبور از دولت اخلاقی به دولت عملگرا پیش رفتیم و موجب تغییر شرایط زیستی و ایجاد اختلالاتی شد، عنوان کرد: در موج دوم مقدمات اختلالات هویتی گذاشته شد و در موج سوم نیز با شکل‌گیری نسل سوم پدیدار شد یعنی کسانی که تجربه حضور در انقلاب و جنگ را نداشتند و فاصله معنایی با پیروان رهبران در دوره اول داشتند.
عوامل تأثیرگذار در هویت‌سازی ایران
زهیری با اینکه مهم‌ترین مسئله این است در فرانید سیاست‌گذاری چه رفتاری داشتیم که این اختلالات پیش آمد، ابراز کرد: سه عامل در فرایند هویت‌سازی در ایران نقش دارد که نظام سیاسی و توانمندی از آن جمله است.
وی گفت: با تغییر دولت‌ها مشهود است که فرایند هویتی نیز دچار چالش می‌شود و با همین مسئله در برنامه پنج‌ساله هم مواجه هستیم.
این محقق افزود: نظام سیاسی خود می‌تواند در تعارض‌هایی که در قرائت از دین، قانون اساسی و بسیاری آموزه‌های دیگر دارد در سیاست‌گذاری و فرایند هویت‌سازی تأثیر گذارد.
وی مناسبت‌های بین نظام سیاسی و نیروهای اجتماعی و تأثیرات محیط خارجی را از دیگر عواملی برشمرد که در فرایند هویت‌سازی تأثیر دارند.
علی‌اکبر معلم هم در این نشست طی سخنانی به موضوع حفظ الگو و کارآمدی پرداخت و اظهار داشت: بین حفظ الگو و کارآمدی نظام رابطه وجود دارد و نظام سیاسی مطلوب از دو جهت یکی منظرها و باورها و دیگری از حیث عملکرد مورد توجه است.
وی با بیان اینکه نظام اگر از حیث باور قوی ولی از نظر عملکرد ضعیف جلوه کند دچار بحران می‌شود، گفت: بین هر نوع حکومت و باورهای مردم رابطه معناداری وجود دارد و نوع حکومت متأثر از باورهای مردم آن جامعه است.
این سخنران افزود: همه عوامل در تبیین باورهای جامعه باید هماهنگ عمل کنند و اگر نظام سیاسی نتواند باورهای خود را حفظ کند دچار بحران مشروعیت می‌شود و این خطری است که حکومت‌ها را تهدید می‌کند.
وی ادامه داد: کارآمدی به دلیل اهمیتی که دارد به عنوان مشروعیت ثانوی تلقی شده و عملکرد نظام در رفع معضلات جامعه اگر امید بخش نباشد زیر سؤال نخواهد رفت و حکومت ادامه خواهد داشت.
معلم توضیح داد: برای اینکه با معضل ناکارآمدی نظام که در میان نسل جدید شیوع دارد عالمانه رفتار کنیم، لازم است پژوهش‌هایی برای اندازه‌گیری میزان تحقق اهداف نظام در توفیق اجرای عدالت، احکام، نهاد و سازمان‌های دولتی مورد تأکید قرار بگیرد.
اهمیت کارآمدی نظام در بین مسئولان
وی عنوان کرد: نسل سوم در بعد نظری و عملی وفادار به باورهایی هستند که نظام را به وجود آورده اما نسبت به عملکرد این‌گونه نیستند لذا نظام باید در این خصوص تلاش بیشتری به خرج دهد تا نسل جدید تصویر روشنی از کارآمدی نظام را به دست آورد.
این پژوهشگر به ایجاد فهم مشترک و اهمیت کارآمدی میان مسئولان اشاره کرد و گفت: باید عزم عمومی ایجاد شود.
وی افزود: توجه به مطالبات سیاسی نسل جدید بسیار مهم است که باید به آن توجه شود.
عبدالمجید مبلغی هم در این نشست به موضوع ارتقاء صداقت در عرصه عمومی و کارآمدی نظام اشاره کرد و اظهار داشت: چرا صرف نظر از تنوع نظام‌های سیاسی که از عصر معاصر از سر گذراندیم سطوحی از ناراستی سیاسی را در نظم‌های سیاسی مشاهده می‌کنیم؟
وی گفت: وقتی صحبت از صداقت می‌شود منظور کارگزاران تنها نیستند بلکه در بخش‌ها و سطوح مختلف صداقت و عدم صداقت دیده می‌شود.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: از زمان صفویه چندین نظم سیاسی در ایران مستقر شده و در همه این نظم‌های سیاسی ما شاهد اتفاق مشترک هستیم که حکومت‌ها موفق به جذب بخشی از جامعه نمی‌شوند.
وی تصریح کرد: همچنان که مشخص و مورد تأیید همه کارگزاران نظام هم هست وجود سطوحی ناراستی در روابط قدرت به وضوح مشاهده می‌شود لذا این سؤال مطرح می‌شود که چرا این ناراستی سیاسی به موقعیت تثبیت یافته در نظام سیاسی ایران بدل شده است؟
مبلغی با بیان اینکه نمی‌شود کلاً به سمت نظریه‌های بی‌علاقه به حوزه اخلاق برویم، گفت: راه میانه‌ای که بنده پیگیر بودم بهره‌گیری از روش شناسی عقلانیت ارتباطی هست که این یک نظریه دو ساحته است و از یک سمت به اخلاق نگاه می‌کند و از سوی دیگر اخلاق را فراتر از مناسبت‌های اجتماعی مورد مطالعه قرار می‌دهد.
وی ادامه داد: استفاده از این نظریه یک افق تازه‌ای را خواهد گشود برای فهم مراتب ناراستی گرایی و به نحوه شکل‌گیری ناراستی کمک می‌کند و راهی به سمت فهم و کمک در مسیر حل مسئله است؛ این نظریه خواستگاه زبان شناختی دارد و در آن خیر جمعی در فضای عمومی بر خیر فردی تسلط دارد.
این محقق، ابراز کرد: عقلانیت ارتباطی، بر این معنا شده است به میزانی که بتوانیم گفتگوها را گسترش دهیم خرد بیشتری در سطح اجتماع فراهم می‌آید و به میزانی که این خردورزی فراگیرتر شود ناراستی که در واقع دنبال کردن علایق شخصی است کاهش پیدا می‌کند.
وی با بیان اینکه عصر جدید ویژگی قابل توجهی دارد و آن گسترش امکان گفتگو است، گفت: انتظار داریم با ورود به عصر جدید فضای گفتگو در کشور افزایش یابد که هم ابرازهای تکنیکی ارتقاء می‌یابد هم اندیشه‌های در صحنه ارتقاء پیدا می‌کند که به نظر می‌رسید با ارتقای این دو زمینه‌ای فراهم شود برای گفتگوی بیشتر و گفتگوی بیشتر نیز منجر به کاهش ناراستی می‌شود.
مبلغی اظهار نمود: اما فرضیه این نیست که در کشور ناراستی کاهش یافته بلکه فرضیه این است ناراستی تداوم پیدا کرده و چرا ورود ما به عصر جدید منجر به افزایش راستی گرایی نشده است؟
وی با بیان اینکه عرصه جدید در سطح تکنیک و ابزار، ایده و نظر همانند شمشیر دو لبه عمل کرده است، گفت: درست است ابزارهای گفتگو ارتقاء یافته اما ابزارهای مونولوگ محور و کاهنده سیستم‌های گفتگو هم افزایش یافته‌اند.
این سخنران ادامه داد: در کشور یک اقتدار رسانه‌ای را می‌بینم که در حوزه دولت شکل گرفته و ابزارهای مؤثر رسانه‌ها کم و بیش به صورت انحصاری در خدمت دولت هستند.
وی افزود: در سطح نظریه هم این اتفاق افتاده و فضای بسط ایده‌های متنوع لزوماً فراهم نیامده و با انقلاب اسلامی تا حدی این شرایط تغییر پیدا کرده یعنی هم تا حدی اقتدار رسانه‌ای کاهش یافته و هم ایده‌های تازه توانسته وارد عرصه شود.
مبلغی با بیان اینکه این تغییر تا حدی موفق بوده اما در یک سطوحی همچنان در صحنه عمل و عرصه واقعیت نتوانسته تحقق پیدا کند، عنوان کرد: در آن جایی که تحقق پیدا نکرده شاهد تداوم سیستماتیک ناراستی گرایی بودیم و درجایی که تحقق پیدا کرده شاهد هستیم در فرهنگ ایرانی در عرصه عمومی فضایی شکل گرفته که در آن ناراستی گرایی کاهش داشته است./102/م