به گزارش خبرنگار سرویس اقتصاد پایگاه تخصصی فقه حکومتی وسائل حجت الاسلام محسن ملکی ابرده در جلسات سی و یکم و سی و دوم درس گفتار بانکداری اسلامی که در تاریخ 15 آبان ماه و 1 آذر 1396 برگزار شد روایات ثابت کننده محوریت قیمت در نقدین را مورد بررسی قرار داد.
مدرس حوزه علمیه مشهد در ابتدا خاطر نشان کرد: تمام آن چه که در بحث ثانی یعنی نقد و پول تا اینجا گفتیم مقدمه بود برای ملتزم شدن به این که ملاک در تعلق عقد قرضی به مال قیمت کالا است و محوری که معاملات بر گرد آن محور می چرخند قیمت می باشند
وی در ادامه افزود: با توجه به این روایات، نقدی که در روایات از آن تعبیر به "صرف" شده است یا تعبیر به ورق یا تعبیر به ثمن عبارت است از مال قیمی مبادلی و اصل در معاملات هم مال قیمی مبادلی است.
استاد ملکی در پایان گفت: قیمت شاکله اصلی پول های رایج است که در معاملات محور داد و ستد قرار می گیرند و سه شان اساسی دارند 1. اقتضاء مبادله دارند 2. در جهت محاسبه به بهترین شکل عمل می کنند 3. در ثروت اندوزی موضوعیت دارند و هر چیز که این سه خصلت را داشته باشد قویترین مال مبادلی است.
تقریر این دروس در ادامه می آید:
تمام آن چه که در بحث ثانی یعنی نقد و پول تا اینجا گفتیم و تحلیل کردیم قرض را در باب نقود همه اینها مقدمه بود برای ملتزم شدن به این که ملاک در تعلق عقد قرضی به مال قیمت کالا است و محوری که معاملات بر گرد آن محور می چرخند قیمت می باشند و عنصری اصلی در مالیت اشیاء است برای این که این مدعا را تقویت کنیم دوباره به قرآن و سنت مراجعه می کنیم از آیاتی که امکان دارد اصاله القیمه را از آن استخراج کرد آیه 19 از سوره کهف است اصحاب کهف وقتی بیدار شدند قال بعضهم لبعض منهم فابعثوا احدکم بورقکم هذه الی المدینه فلینظر ایها ازکی طعاما
داستان اصحاب کهف یا به قولی در قرن دوم و سوم میلادی بوده و به قولی هم قبل از میلاد و علی کل حال این جریان حکایت می کند که اصاله المالیه با پایه قیمت تاریخی بس طولانی دارد به جهت این که کلمه ورق عنوانی در طول تاریخ حکایت کننده از مالیت قیمیه که غالبا از فضه برای این عنوان استفاده می شده است و کلمه فضه گاهی در نقره خالص به کار برده می شده است که عنوان ورق را نداشته است و هر گاه نقره بودنش اصل اولیه نبود بلکه سه محور مبادله و سنجش و ادخار یعنی ذخیره ثروت برای آن اهمیت داشته است تعبیر به ورق می شده است که گاهی ناخالص هم بوده است.
و از روایات هم به صورت فراوان این نکته استفاده می شود.
مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ أَبِی عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ جَمِیعاً عَنْ صَفْوَانَ بْنِ یَحْیَى عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَشْتَرِی مِنَ الرَّجُلِ الدِّرْهَمَ بِالدَّنَانِیرِ فَیَزِنُهَا وَ یَنْقُدُهَا وَ یَحْسُبُ ثَمَنَهَا کَمْ هُوَ دِینَاراً ثُمَّ یَقُولُ أَرْسِلْ غُلَامَکَ مَعِی حَتَّى أُعْطِیَهُ الدَّنَانِیرَ فَقَالَ مَا أُحِبُّ أَنْ یُفَارِقَهُ حَتَّى یَأْخُذَ الدَّنَانِیرَ فَقُلْتُ إِنَّمَا هُمْ فِی دَارٍ وَاحِدَةٍ وَ أَمْکِنَتُهُمْ قَرِیبَةٌ بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَ هَذَا یَشُقُّ عَلَیْهِمْ فَقَالَ إِذَا فَرَغَ مِنْ وَزْنِهَا وَ انْتِقَادِهَا فَلْیَأْمُرِ الْغُلَامَ الَّذِی یُرْسِلُهُ أَنْ یَکُونَ هُوَ الَّذِی یُبَایِعُهُ وَ یَدْفَعُ إِلَیْهِ الْوَرِقَ وَ یَقْبِضُ مِنْهُ الدَّنَانِیرَ حَیْثُ یَدْفَعُ إِلَیْهِ الْوَرِقَ.1
حدیث در این مقام است که در نقدین باید تقابض در مجلس صورت گیرد.
همچنین شهادت به اصاله القیمه می دهد روایاتی که اطلاق کلمه "صرف" به قیمت شده است مثل روایت عمار ساباطی
عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَى السَّابَاطِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَا بَأْسَ أَنْ یَبِیعَ الرَّجُلُ الدَّنَانِیرَ بِأَکْثَرَ مِنْ صَرْفِ یَوْمِهِ نَسِیئَةً.
کلمه صرف در اینجا به معنای قیمت است.
با توجه به این روایات، نقدی که در روایات از آن تعبیر به "صرف" شده است یا تعبیر به ورق یا تعبیر به ثمن عبارت است از مال قیمی مبادلی و اصل در معاملات هم مال قیمی مبادلی است و تایید می کند این مدعا را تعریف شیخ در مکاسب بیع را به مبادله عین بمال
از این کلمات مشخص می گردد که ملکیت و سلطنت در نظام اقتصادی مبادلی تغییر و تحولش به وسیله مال است و عنصر اصلی در مالیت مال قیمت می باشد لذا ادعا می کنیم که مغیر اصلی برای ملکیت و سلطنت و نقل دهنده این دو، قیمت می باشد و این قیمت شاکله اصلی پول های رایج است که در معاملات محور داد و ستد قرار می گیرند و سه شان اساسی دارند 1. اقتضاء مبادله دارند 2. در جهت محاسبه به بهترین شکل عمل می کنند 3. در ثروت اندوزی موضوعیت دارند و هر چیز که این سه خصلت را داشته باشد قویترین مال مبادلی است و مالیتش به جهت قوت قیمتش می باشد و بر طبق این مبنا قیمت در باب اموال موضوعیت دارد و عین و مثلیت طریقیت دارند لذا نتیجه می گیریم که قرض در بانک عبارت است از تملیک مالیت معینه به واسطه مقرض للمقترض و واجب است بر بانک بعد از اتمام اجل یا مدت این مالیت را به مقرض برگرداند.
پی نوشت:
1. وسائل الشیعة، ج18، ص: 167.
323/907/ع