vasael.ir

کد خبر: ۳۷۰۳
تاریخ انتشار: ۲۵ آبان ۱۳۹۵ - ۱۲:۴۸ - 15 November 2016
فقه الاداره/ استاد قوامی/ جلسه 3

عدالت اجتماعی در گرو محوریت مسجد است

پایگاه اطلاع رسانی وسائل ـ حجت‌الاسلام والمسلمین قوامی، عدالت اجتماعی و اقامه قسط در جامعه را مستلزم محوریت مسجد خواند و گفت: در بینش و اعتقاد ما آمده است که خداوند متعال، رسول می‌فرستد، امام را نصب می‌کند، بعد از امامت، مسجد و بعد از مسجد، امارت را نشان می‌دهد، این مبنا است و ما بر این مبنا این بنا را دنبال می‌کنیم، از این‌ جهت در قرآن می‌فرماید «امر ربی بالقسط» یعنی عدالت اجتماعی بدون مسجد امکان‌پذیر نیست.

به گزارش سرویس جامعه پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت الاسلام والمسلمین سید صمصام الدین قوامی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم و امام جمعه پردیسان قم، سه شنبه 95/06/16 در سومین جلسه درس خارج فقه‌الاداره بخش فقه التنظیم(فقه سازمان وسازماندهی) به پردازش نظریه و نظام سازماندهی در اسلام و ادامه مبانی بینشی طرح پرداخت و اظهار داشت: رسول خدا و امت ایشان مسجد محور هستند که لازمه اقامه قسط در جامعه است.

الأعراف : 29 «قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْطِ وَ أَقیمُوا وُجُوهَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَ ادْعُوهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدِّینَ کَما بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ».

بگو: «پروردگارم امر به عدالت کرده است؛ و توجّه خویش را در هر مسجد (و به هنگام عبادت) به سوى او کنید! و او را بخوانید، در حالى که دین (خود) را براى او خالص گردانید! (و بدانید) همان گونه که در آغاز شما را آفرید، (بار دیگر در رستاخیز) بازمى‏گردید! (29)

اینجا یک بحث قسط است، عدالت اجتماعی ارتباط پیدا کرده با مسجد، فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری را هم اضافه کنید که مسجد محل اقامه حق و اقامه عدل و پیش نمازی صرف نیست، خدمات اجتماعی دارد.

«امر ربی بالقسط» و اقامه وجوه ربط داده شد به اقامه وجه همان جهات است، رویکرد ارتباطی‌ست بین اقامه قسط و اقامه وجوه و معنویای هم دارد «وَ ادْعُوهُ مُخْلِصینَ»؛ پس مأموریت پیامبر قسط است، امر ربی، رب مدیر است.

فرق قسط با عدالت در این است که عدالت حالت ایجابی دارد، یعنی حق همه را به نحو شایسته‌اش بدهید، اما قسط حالت سلبی دارد؛ از این آیه شاید شما درک دیگری داشته باشید، آنچه در این زمینه ما را کمک می‌کند «أَقیمُوا وُجُوهَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ» این تفسیر دارد آن هم یک تفسیر مسجد محور برای اقامه قسط.

البقرة : 150 «وَ مِنْ حَیثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ حَیثُ ما کُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُ لِئَلاَّ یکُونَ لِلنَّاسِ عَلَیکُمْ حُجَّةٌ إِلاَّ الَّذینَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنی‏ وَ لِأُتِمَّ نِعْمَتی‏ عَلَیکُمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ».

و از هر جا خارج شدى، روى خود را به جانب مسجد الحرام کن! و هر جا بودید، روى خود را به سوى آن کنید! تا مردم، جز ظالمان (که دست از لجاجت برنمى‏دارند،) دلیلى بر ضدّ شما نداشته باشند؛ (زیرا از نشانه‏ هاى پیامبر، که در کتب آسمانى پیشین آمده، این است که او به سوى دو قبله، نماز مى‏خواند.) از آنها نترسید! و (تنها) از من بترسید! (این تغییر قبله، به خاطر آن بود که) نعمت خود را بر شما تمام کنم، شاید هدایت شوید! (150)[1]*[2]*[3]*.[4]

تمرکز روی مسجد چقدر مهم است که نعمت تمام است، مثل امامت می‌ماند، امام که بدون مسجد نمی‌شود، بدون محور نمی‌شود و اینکه می‌فرماید نعمت تمام شد، این آیه چقدر گویا است؛ البته به شرطی که روی آن، تفنن، تمرکز و تدبر شود.

صاحب کفایه می‌گوید: شطر و شرطا یعنی همان سمت و سو.

آیت الله مکارم شطر را «جانب» معنا کرده‌اند.

قبله به چه معنا است؟ به معنای استقبال.

5-مبنای بعدی (مبنای اعتقادی ما) انسان کامل، امام امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) امامت و امارت را با هم داشت (در کوفه) این واضح است و نیاز به دلیل ندارد.

المائدة : 67 «یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیکَ مِنْ رَبِّکَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا یهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرینَ».

اى پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، کاملًا (به مردم) برسان! و اگر نکنى، رسالت او را انجام نداده‏اى! خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم، نگاه مى‏دارد؛ و خداوند، جمعیت کافران (لجوج) را هدایت نمى‏کند.(67)

بحث امامت و امارت که پیش می آید، بحث لجاجت نیز پیش می‌آید، لجاجت در قبله هم بود، لجاجت در امامت هم هست.

خداوند می‌فرماید «نترس، نگران نباش تو در عاصمه ما هستی»، همه می‌دانیم آیه فوق در خصوص امیر شدن حضرت علی(علیه‌السلام) است (من کنت مولی فهذا علی مولاه).

المائدة : 3 «حُرِّمَتْ عَلَیکُمُ الْمَیتَةُ وَ الدَّمُ وَ لَحْمُ الْخِنْزیرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَیرِ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُتَرَدِّیةُ وَ النَّطیحَةُ وَ ما أَکَلَ السَّبُعُ إِلاَّ ما ذَکَّیتُمْ وَ ما ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَ أَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلامِ ذلِکُمْ فِسْقٌ الْیوْمَ یئِسَ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ دینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ الْیوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی‏ وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً فَمَنِ اضْطُرَّ فی‏ مَخْمَصَةٍ غَیرَ مُتَجانِفٍ لِإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحیمٌ». [5]

گوشت مردار، و خون، و گوشت خوک، و حیواناتى که به غیر نام خدا ذبح شوند، و حیوانات خفه شده، و به زجر کشته شده، و آنها که بر اثر پرت‏شدن از بلندى بمیرند، و آنها که به ضرب شاخ حیوان دیگرى مرده باشند، و باقیمانده صید حیوان درنده- مگر آنکه (بموقع به آن حیوان برسید، و) آن را سرببرید- و حیواناتى که روى بتها (یا در برابر آنها) ذبح مى‏شوند، (همه) بر شما حرام شده است.

و (همچنین) قسمت کردن گوشت حیوان به وسیله چوبه‏هاى تیر مخصوص بخت آزمایى؛ تمام این اعمال، فسق و گناه است- امروز، کافران از (زوال) آیین شما، مأیوس شدند؛ بنا بر این، از آنها نترسید! و از (مخالفت) من بترسید! امروز، دین شما را کامل کردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم- امّا آنها که در حال گرسنگى، دستشان به غذاى دیگرى نرسد، و متمایل به گناه نباشند، (مانعى ندارد که از گوشتهاى ممنوع بخورند؛) خداوند، آمرزنده و مهربان است. (3)

اى پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، کاملًا (به مردم) برسان! و اگر نکنى، رسالت او را انجام نداده‏اى! خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم، نگاه مى‏دارد؛ و خداوند، جمعیت کافران (لجوج) را هدایت نمى‏کند. (67)

دوباره بحث ترس است، جاهای مهم ترس است.

ما پنج درصد غذای حلال جهان را در دست بگیریم دیگر نیاز به صدور نفت نداریم، صنعت حلال سالی دو و پانصد میلیارد دلار گردش دارد و سهم ما در این میان بسیار ناچیز است.

انصاب چوبی بود که روی آن نصب می شد و روی آن گوشت آویزان می‌شد بعد از گوشت‌ها یک دفعه بحث امامت برای حفظ آیه امامت است، آیت الله فاضل می‌فرمودند همیشه ناراحت بودم {این خط قرمز (امامت) بین چند خط درباره حلال و حرام بودن (گوشت‌ها) آمده است} رفتم حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) ضریح را گرفتم که چرا این آیه اینجاست که ایراد گرفته می‌شود بحث ولایت امیرمؤمنان(ع) به عنوان یک موضوع سیاسی در این میان چرا آمده است، پس ربطی به مولی امیرالمومنین(ع) ندارد و گفتم تا جواب ندهید نمی‌روم، همانجا جواب آمد که اگر این آیه اینجا نبود حذف شده بود.

پس از این آیه و آیه قبل استفاده شد که مولی امیرالمومنین(علیه السلام) امامت و امارت دارد؛ «اَلْیوْمَ أکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الإِسْلامَ دیناً»، فرق وَلایت و وِلایت این است که وَلایت سیاسی است و وِلایت محبتی است.

مبنای سیزدهم این است که امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) امارت و امامت زمین را از حضرت ابراهیم(علیه‌ السلام) و پیامبراکرم(صلی‌الله علیه و آله) به ارث می‌برند؛ «و نرید أن نمن على الذین استضعفوا فى الأرض و نجعلهم أئمّة و نجعلهم الوارثین» ما می‌خواهیم بر مستضعفان زمین منت نهیم، در اینجا منظور از زمین، کشور ایران، عراق، غرب آسیا و... نیست، بلکه منظور پنج قاره است که خداوند مستضعفان جهان را امام و وارث آنجا قرار خواهد داد.

اجر پیامبران «اجرهم غیرممنون» و بی‌منت است، اما خداوند در دو جا بر مؤمنین منت گذاشته است؛ 1- برای نخستین محمد(صلی‌الله علیه و آله) و خاتم‌الانبیاء که فرمود «لَقَد مَنَّ اللَّهُ عَلَى المُؤمِنینَ إِذ بَعَثَ فیهِم رَسولًا مِن أَنفُسِهِم» و 2- برای محمد آخر(علیه‌السلام) خاتم الاوصیاء، از محمد تا محمد، اسلام ناب محمدی است و این نعمت سنگین و کامل بوده است.

در نهج البلاغه آمده است که پیامبران «کونوا قوما مستضعفین»، به این معنا که مستکبر نیستند، نه این که ضعیف باشند؛ یعنی ظالمان و مستکبران حق آنها را خورده‌اند و زمانی به حقشان می‌رسند، غصب شده هستند و در نهایت به حقشان خواهند رسید.

امارت و امامت به امام زمان(عجل‌الله تعالی فرجه) خواهد رسید، چنان که از مسجد(مسجدالحرام) ظهور می‌کند، در مسجد(کوفه) مقیم می‌شود و مرکز استانداری، فرمانداری و کشورداری‌اش این مسجد است، مسجد (سهله) وزارت اقتصاد ایشان می‌شود.

سال اول در این درس به صورت آکادمیک بحث کردیم، در سال دوم اجتهادی بحث کردیم و نظر اعلام کردیم، امسال به نظریه‌ می‌پردازیم؛ نظریه از مبانی بینشی و ارزشی تشکیل می‌شود.

در بینش و اعتقاد ما آمده است که خداوند متعال، رسول می‌فرستد، امام را نصب می‌کند، بعد از امامت، مسجد و بعد از مسجد، امارت را نشان می‌دهد، این مبنا است و ما بر این مبنا این بنا را دنبال می‌کنیم، از این‌ جهت در قرآن می‌فرماید «امر ربی بالقسط» یعنی عدالت اجتماعی بدون مسجد امکان‌پذیر نیست.

در زمینه این آیه در مطالعات و مباحثات خودتان بیشتر دقت و تأمل داشته باشید که چه ارتباطی میان اقامه قسط و اقامه وجوه به سمت مسجد وجود دارد؟

________________________________________

[1] ابن‏عباس، عبدالله بن عباس، غریب القرآن فى شعر العرب، 1جلد، مؤسسة الکتب الثقافیة - لبنان - بیروت، چاپ: 1، 1413 ه.ق.

[2] ( 3) تفسیر" در المنثور" جلد 6 صفحه 222- این روایت را مفسران دیگر مانند" آلوسى" در" روح المعانى" و" قرطبى" در تفسیرش نقل کرده‏اند. در تفسیر" در المنثور" آمده است که اولین کسى که نشسته، خطبه نماز جمعه خواند، معاویه بود

[3] ( 1)" مجمع البیان" جلد 10 صفحه 286. اما اولین جمعه‏اى که رسول خدا ص با اصحابش تشکیل دادند، هنگامى بود که به مدینه هجرت کرد، وارد مدینه شد، و آن روز روز دوشنبه دوازدهم ربیع الاول هنگام ظهر بود، حضرت، چهار روز در" قبا" ماندند و مسجد قبا را بنیان نهادند، سپس روز جمعه به سوى مدینه حرکت کرد (فاصله میان قبا و مدینه بسیار کم است و امروز قبا یکى از محله‏هاى داخل مدینه است) و به هنگام نماز جمعه به محله" بنى سالم" رسید، و مراسم نماز جمعه را در آنجا برپا داشت، و این اولین جمعه‏اى بود که رسول خدا ص در اسلام بجا آورد، خطبه‏اى هم در این نماز جمعه خواند که اولین خطبه حضرت در مدینه بود

[4] این آیات اطلاق دارد و رویکرد به مسجد را در عبادت و غیر عبادت را دلالت میکند

[5] فُرَاتٌ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِی بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ مَخْلَدٍ الْجُعْفِی [مُعَنْعَناً] عَنْ طَاوُسٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَمِعْتُ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِی ع یقُولُ‏ نَزَلَ جَبْرَئِیلُ [ع‏] عَلَى النَّبِی ص بِعَرَفَاتٍ یوْمَ الْجُمُعَةِ فَقَالَ یا مُحَمَّدُ إِنَّ اللَّهَ یقْرِئُکَ السَّلَامَ وَ یقُولُ [لَکَ‏] قُلْ لِأُمَّتِکَ‏ الْیوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتِی‏ بِوَلَایةِ عَلِی بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع فَذَکَرَ کَلَاماً فِیهِ طُولٌ فَقَالَ بَعْضُ الْمُنَافِقِینَ لِبَعْضٍ مَا تَرَوْنَ عَینَیهِ تَدُورَانِ یعْنُونَ النَّبِی کَأَنَّهُ مَجْنُونٌ وَ قَدِ افْتَتَنَ بِابْنِ عَمِّهِ مَا بَالُهُ رَفَعَ بِضَبْعِهِ لَوْ قَدَرَ أَنْ یجْعَلَهُ مِثْلَ کِسْرَى وَ قَیصَرَ لَفَعَلَ فَقَالَ النَّبِی ص [وَ بَارَکَ‏] بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏ یعْلِمُ [فعلم‏] النَّاسَ أَنَّ الْقُرْآنَ قَدْ نَزَلَ عَلَیهِ فَأَنْصَتُوا فَقَرَأَ ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یسْطُرُونَ ما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّکَ بِمَجْنُونٍ‏ یعْنِی مَنْ قَالَ مِنَ الْمُنَافِقِینَ‏ وَ إِنَّ لَکَ لَأَجْراً غَیرَ مَمْنُونٍ‏ بِتَبْلِیغِکَ مَا بَلَّغْتَ فِی عَلِی‏ وَ إِنَّکَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظِیمٍ. فَسَتُبْصِرُ وَ یبْصِرُونَ بِأَیکُمُ الْمَفْتُونُ‏ قَالَ وَ هَکَذَا نَزَلَتْ وَ ذَکَرَ الْحَدِیثَ.

[6]تفسیر فرات الکوفی 313

[7] لقواعد التفضیل ج‏1 556

/102/825/م

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۰ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۱:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۱
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۳۵
غروب آفتاب
۱۹:۲۵:۴۱
اذان مغرب
۱۹:۴۲:۳۹