vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، آیت‌الله محسن اراکی، استاد سطح عالی حوزه علمیه، در ادامه مباحث دولت اسلامی که در فضای مجازی منتشر شد،گفت: شکل‌گیری قانون و اراده، نیازمند مقدماتی است که نخستین مقدمه باور بشر است، زیرا در هر تصمیمی باید تصوری از سودمندی فعل و تصدیق آن برای انسان حاصل شود، تا دستور و فرمانی از نفس صادر شود که به آن اراده گفته می‌شود و دومین مقدمه، صدور اراده و فرمان است.

وی با بیان اینکه هر کاری علتی برای یک نتیجه است، افزود: کسی که خودش را از ساختمان چندطبقه پایین بیندازد، قبل از آن تصور و تصدیقی حاصل می‌شود و وقتی فرمان صادر شد، فعل انجام خواهد شد؛ نظیر این، در رفتارهای اجتماعی هم وجود دارد. هیچ وقت جامعه‌ای بدون حاکم شکل نمی‌گیرد؛ زیرا وقتی اراده افراد جامعه تابع اراده حاکم می‌شود، جامعه شکل می‎گیرد. اگر در جامعه حاکم وجود داشته باشد و مردم اطاعت نکنند و یا مردم باشند و حاکمی نباشد، جامعه شکل نمی‌گیرد. قانون و فرمان حاکم، نخ تسبیح جامعه است.

استاد سطح عالی حوزه علمیه با طرح این سؤال که یک حاکم و فرمانروا بر چه مبنایی باید براساس یک باور، دستور اجتماعی صادر ‌کند، بیان کرد: دستور خدا و یا هوای نفس، دوگانه‌ای است که مبنای صدور حکم از طرف افراد است؛ قرآن به پیامبر فرموده است که «وَأَنِ احْکُمْ بَیْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَنْ یَفْتِنُوکَ عَنْ بَعْضِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ أَنْ یُصِیبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ کَثِیرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ»(مائده/۴۹) و یا در آیه ۲۶ سوره صاد به داود(ع) فرموده است: «]یَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاکَ خَلِیفَهً فِی الْأَرْضِ فَاحْکُمْ بَیْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَى فَیُضِلَّکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِینَ یَضِلُّونَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ بِمَا نَسُوا یَوْمَ الْحِسَابِ.»

بررسی گزینشگر بودن عقل جمعی

آیت‌الله اراکی افزود: خداوند حق گزینش و دستور دارد؛ زیرا علم و عدل و حق مطلق است؛ در آیه ۶۸ سوره قصص فرموده است: «وَ رَبُّکَ یَخْلُقُ مَا یَشَاءُ وَ یَخْتَارُ مَا کَانَ لَهُمُ الْخِیَرَهُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ تَعَالَى عَمَّا یُشْرِکُونَ؛ و پروردگار تو هر چه را بخواهد مى‌آفریند و برمى‏‌گزیند و آنان اختیارى ندارند، منزه است‏ خدا و از آنچه [با او] شریک مى‏‌گردانند، برتر است.»

استاد سطح عالی حوزه اظهار کرد: عقل حتی اگر عقل جمعی باشد نمی‌تواند گزینشگر باشد، زیرا خطا دارد و از طرفی هر مجموعه‌ای به نحوی می‌اندیشد؛ لذا تضاد زیادی در ادراکات عقلی بشر می‌بینیم. عقل یکسری کلیات برتر را ادراک می‌کند و ما کارکرد عقل را نفی نمی‌کنیم؛ مثلا عقل می‌گوید خدای عالم باید عادل و عاقل و حکیم و … باشد ولی خود عقل قابل اعتنای مطلق نیست.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه اگر مبنای گزینش را فرمان خدا قرار ندهیم، لاجرم هوای نفس منشأ دستور و فرمان است، اظهار کرد: فرعون می‌گفت: «یَا قَوْمِ لَکُمُ الْمُلْکُ الْیَوْمَ ظَاهِرِینَ فِی الْأَرْضِ فَمَنْ یَنْصُرُنَا مِنْ بَأْسِ اللَّهِ إِنْ جَاءَنَا قَالَ فِرْعَوْنُ مَا أُرِیکُمْ إِلَّا مَا أَرَى وَمَا أَهْدِیکُمْ إِلَّا سَبِیلَ الرَّشَادِ»(غافر/۴۰) فرعون که خود را خدای بشر قلمداد می‌کرد به خود حق می‌داد که بگوید آنچه من می‌فهمم و دستور می‌دهم و دستورم عین حق است؛ به شما دستور نمی‌دهم مگر آنچه را خودم بپسندم.

هوای نفس منشأ رفتارهای حاکمان مستکبر

آیت‌الله اراکی با بیان اینکه مستکبران همیشه بر اساس این قاعده، دستور صادر می‌کنند، اظهار کرد: امروز اگر سخنان ترامپ و سایر حاکمان غربی تحلیل شود به همین آیه می‌رسد: «…قَالَ فِرْعَوْنُ مَا أُرِیکُمْ إِلَّا مَا أَرَى وَمَا أَهْدِیکُمْ إِلَّا سَبِیلَ الرَّشَادِ»؛ یعنی آنچه را می‌پسندد براساس آن، فرمان می‌دهد و آن را عین حق می‌داند، ولی وقتی از آنان بپرسی پسند تو  بر چه مبنایی است، خواهد گفت: چون دلم می‌خواهد یعنی همان هوای نفس.

استاد سطح عالی حوزه با بیان اینکه چون کمال، عدل و علم و … برای خدا ذاتی است، لذا ما خدا را فرمان‌روا و دارای این حق می‌دانیم، اظهار کرد: قرآن کریم در آیه ۳۵ یونس فرموده است: «قُلْ هَلْ مِنْ شُرَکَائِکُمْ مَنْ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ قُلِ اللَّهُ یَهْدِی لِلْحَقِّ أَفَمَنْ یَهْدِی إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ یُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا یَهِدِّی إِلَّا أَنْ یُهْدَى فَمَا لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ»؛ همین آیه کوتاه تمامی مسیر و فرایند چرایی تبعیت از خدا را بیان فرموده است. در این آیه فرموده آیا کسی که هدایت به سمت حق می‌کند شایسته پیروی است یا اینکه کسی که خودش نیازمند تبعیت از راهی است که به او نشان داده می‌شود؟. بنابراین حاکم یا بر اساس فرمان الهی و یا هوای نفس گزینش کرده و فرمان می‌دهد و جامعه پیرو از او تبعیت می‌کند.

قانونی برای همه جوامع

استاد سطح عالی حوزه علمیه اظهار کرد: اگر رفتارها مبتنی بر موازین حق و عدل باشد نتایج مناسب و متناسب گرفته می‌شود و اگر متناسب با حق و عدل نباشد، نتایج نادرستی به بار خواهد آورد؛ در آیه ۹۶ سوره اعراف فرموده است: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ؛ و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گراییده بودند قطعا برکاتى از آسمان و زمین برایشان مى‌گشودیم ولى تکذیب کردند پس به [کیفر] دستاوردشان [گریبان] آنان را گرفتیم»؛ برعکس جامعه‌ای که راه کج برود یا کلاً منقرض و یا دچار سختی و عذاب شدید خواهد شد که در چند جای قرآن به آن اشاره شده است.

وی در پایان بیان کرد: مراد از آیه این است که هر شهری براساس یک حاکمیت شکل می‌گیرد و فرمانروا و نظام اجتماعی دارد؛ خداوند فرمود: ما شهرها را رها نمی‌کنیم، مگر اینکه دو حالت دارد یا دچار عذاب سختی می‌شوند که به فرمان خدا بازگردند و یا نابود می‌شوند؛ لذا ممکن است جامعه‌ای نافرمانی خدا را داشته باشد و موقتاً در رفاه هم به سر ببرد؛ یعنی خدا آن قدر به آنها رفاه می‌دهد تا کاملاً از یاد خدا غافل شوند، سپس ناگهانی در نتیجه اعمال زشتشان، مؤاخذه خواهد کرد؛ این یک قانون برای همه جوامع است. جوامع نافرمان از دستورات الهی ناچاراً به بن‌بست می‌رسند؛ یا این بن‌بست آنان را نابود می‌کند و یا دچار سختی می‌شوند تا به فرمان خدا باز گردند./200