vasael.ir

کد خبر: ۱۶۶۸۲
تاریخ انتشار: ۱۹ خرداد ۱۳۹۹ - ۱۷:۲۴ - 08 June 2020
در نشست علمی بررسی شد؛

زوایای چندگانه فقه سیاسی اسلام در اندیشه امام خمینی (ره)

وسائل ـ حجت الاسلام سید موسی صدر ضمن اشاره به دیدگاه مرحوم امام پیرامون فقه سیاسی اسلام اظهار داشت: در فقه سیاسی اسلام انتخاب دین، فردی اما انتخاب حکومت، یک پدیده اجتماعی است که خواص، لوازم و مختصات آن با پدیده فردی متفاوت است. اگر پس از انتخاب حکومت عده‌ای از آن دست کشیدند آن حکومت ساقط نمی‌شود و تا زمانی که مردم بی دین نشدند حکومت دینی خود را مسؤل اجرای دین می‌داند.
به گزارش خبرنگار وسائل، پنجشنبه ۱۵ خرداد ماه زوایای چندگانه فقه سیاسی اسلام در اندیشه امام خمینی (ره)نشست علمی «بررسی فقه سیاسی اسلام در اندیشه امام خمینی (ره)» با حضور حجت الاسلام میردامادی مدیر گروه فلسفه و کلام دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه مشهد، حجت الاسلام سید موسی صدر استاد و پژوهشگر، حجت الاسلام محمدرضا صالح رئیس نمایندگی جامعه المصطفی العالمیه (س) در خراسان و حجت الاسلام دکتر جواد رقوی معاون پژوهشی نمایندگی جامعه المصطفی العالمیه (س) مشهد، به همت نمایندگی جامعه المصطفی العالمیه (س) مشهد و مدرسه عالی فقه و اصول به صورت آنلاین برگزار شد. آنچه در ادامه می خوانید بخشی از مهم ترین مطالب ارائه شده در این نشست است.

در ابتدای نشست، حجت الاسلام سید موسی صدر به تبیین ویژگی‌های تفکر امام (ره) و مبانی نظریه امام در بحث ولایت فقیه پرداخت و گفت: اگر تاریخ فقه را مطالعه کنید می‌بینید که فقه شیعه در طول تاریخ جنبه فردی داشته و در عرصه اجتماع حضور نداشته است و به همین دلیل، به پدیده‌ها و جریان‌های اجتماعی پرداخته نشده است.
 

امام راحل نخستین فقیهی است که فقه را وارد اجتماع کرده است

از طرفی، تحولات جوامع بشری در عصر حاضر آنقدر زیاد است که مسائل فرد و جامعه از هم جدا شده است و وقتی فقه وارد جامعه می‌شود برجستگی خاصی پیدا می‌کند. امام راحل نخستین فقیهی است که فقه را وارد اجتماع کرده است، دیدگاه ایشان این بود که احکام اجتماعی اسلام بیشتر از احکام عبادی است و حتی احکام عبادی را احکام سیاسی و اجتماعی می‌دانست.

از مواردی که امام (ره) نسبت به آن نظر مثبت داشت حضور زنان در اجتماع است؛ نیمی از جامعه را زنان تشکیل می‌دهند و به همین دلیل نمی‌توان آنان را غایب فرض کرد. امام (ره) برخلاف برخی از فقها، ضرورت این مسئله را به خوبی درک کرد و مشوق حضور زنان در جامعه بود. حضور هنر در جامعه مسئله مهم دیگری است که مورد توجه امام (ره) قرار گرفته است؛ این درحالی است که برخی از فقها با انواع موسیقی، سینما و تئاتر مخالف هستند در حالی که هنر، ضرورت زندگی اجتماعی است.

تفکرات امام (ره) مخصوصا نظریه ولایت فقیه مبتنی بر چند اصل است که شامل مبنای دینی، انسان شناسی و تاریخی است. از جمله ویژگی های بارز شیعه، اعتقاد بر این است که حاکمیت پیامبر (ص) به این خاطر بود که او پیامبر و مجری بود و به تعبیر دیگر، حاکمیت سیاسی پیامبر (ص) بر اساس پیامبر بودن وی تحلیل می‌شود. و امام کسی است که تداوم بخش نبوت و ادامه دهنده راه اوست، بنابراین مطاع بودن و حاکمیت امام برگرفته از جنبه دینی است.
 

نظریه ولایت فقیه، نظریه برجسته و نماد نگاه اجتماعی امام راحل به فقه است

نظریه ولایت فقیه، نظریه برجسته و نماد نگاه اجتماعی امام راحل به فقه است. امام (ره) با نگاه فقهی سیاسی خود، به مدیریت اجتماع در عرصه‌های گوناگون می‌پردازد و از همین روست که نظریه ولایت فقیه امام (ره) با نظریه ولایت فقیه مطرح شده توسط سایر فقها متفاوت بوده و فراتر است.
 
رهبر کبیر انقلاب نصب فقیه از سوی شارع و انتخاب وی توسط مردم را با هم جمع کرد که این ترکیب، خواستگاه پرسش هایی پیرامون اصول و مبانی جمع نصب فقیه توسط شارع و انتخای آن توسط مردم شد. تفکر شیعه، تفکر امامت و امت است، شیعه نصب امیرالمومنین (ع) را از سوی شارع می داند اما از نقش مردم نیز غافل نمی شود. حضرت علی (ع) دلیل پذیرش خلافت امت را حضور حاضران دانست چرا که ایشان می‌دانست که یک پایه این پیشوائی مردم هستند و حضور آنان در عرصه اجتماع و اطاعت از امام (ع)، عنصر دوم است.
 

نصب شارع با حضور مردم مصوب می‌شود

مسئله انتخاب، نشان دهنده رعایت حقوق انسانی است. امام (ره) افزون بر توجه به حق الله که حق شارع است بر حق آزادی و انتخاب مردم نیز تاکید می‌کند. تفکر فقهی امام این بوده است که نصب شارع با حضور مردم مصوب می‌شود و این انتخاب آزاد مردم، باید از درون دینداری بیرون بیاید. از طرفی، مهم است که بدانیم این آزادی انتخاب، در چارچوب‌های خاص دینداری باید صورت بگیرد که این امر بر مبنای انسان شناسی برمی گردد.

در ادامه حجت الاسلام دکتر رقوی با اشاره به این مطلب که امام (ره) اندیشه نظام‌مند داشت مطرح کرد: اگر توحید در باطن کسی نهادینه شود تمام ابعاد شخصیتی او به درستی بروز و ظهور می‌کند، اندیشه امام راحل نیز بر مبنای توحید استوار بود. امام نشان داد که منافاتی بین فقه، سیاست، سنت و عرفان نیست و این موارد قابل جمع هستند و حتی خودشان در رفتار و گفتار این موضوع را نشان دادند.

در ادامه، حجت الاسلام میردامادی به تفسیر و تشریح مبادی تصوری بحث اندیشه سیاسی و فقه سیاسی پرداخت و گفت: سیاست، جریان قدرت در جامعه انسانی است که این جریان قدرت را تدبیر هدایت می‌کند. از طرفی، فقه به معنای مجموعه معارف دینی است نه اینکه در مقابل فلسفه و کلام باشد. فقه سیاسی برگرفته از اندیشه سیاسی است، در واقع، فقه سیاسی فقهی است که منصوب به سیاست و اداره امور جامعه است.

امام راحل معتقد بود که ولی فقیه واجد همان ولایتی است که برای پیامبر (ص) و امام (ع) آمده است و در دایره اعمال ولایت (که شامل تصدی امور است)، هیچ تفاوتی بین ولایت پیامبر (ص) و امام (ع) و ولی فقیه نیست؛ چرا که ولی فقیه، ولایت خود را از ناحیه حق تعالی گرفته است. در باب ولایت چندین نظریه مطرح است که آیا مبنا انتصاب یا انتخاب یا وکالت است؟ ولایت اعتبارا و تشریعا به امام معصوم تفویض شده است.
 
نقش مردم در نظام ولایت فقیه به فعلیت رساندن این نظام است، به بیان دیگر، مردم نقشی در مشروعیت ندارند. پساگر مردم بیعت نکنند حکومتی تشکیل نمی‌شود و چنانچه مردم بیعت کردند باید از فقه تبعیت کنند. تفاوت نظریه امام (ره) با نظریه دیگر فقها در این است که ایشان ولایت را انتصاب می‌داند، نه وکالت؛ در اندیشه ایشان انتخاب مردم و ولایت مطلق است، نه مقید به قیدی؛ همچنین حضرت امام حکم ولی فقیه را از احکام اولیه می دانست، نه ثانویه.

در ادامه این نشست، حجت الاسلام سخاوتی به صورت تلفنی و مهمان این برنامه گفت: انقلاب اسلامی دارای مبانی فقهی روشن و محکمی است که نیاز به تبیین دارد. انقلاب اسلامی آذرخش دیگری از عاشورا است که مبانی حضرت امام (ره) را با مبانی عاشورا هماهنگ نشان داد. نقل است که امام راحل طرح اندیشه سیاسی خود را از اصول آغاز کردند و هم اکنون می بینیم که نتیجه این تفکر، انقلاب اسلامی زنده، حماسی، پویا و بالنده‌ است. در فقه سیاسی امام، نظریه عدم جدایی دین از سیاست، اتحاد جهان اسلام و نابودی رژیم صهیونیستی بسیار حائز اهمیت است.
 
 
تفسیر های غلط از ولایت فقیه ناشی از عدم تعمق در فقه است

حجت الاسلام سید موسی صدر، در بخش دوم این نشست گفت: تفسیرهائی که از ولایت فقیه شاهد هستیم ناشی از این است که عمق فقه را درک نکرده ایم؛ ولایت در اصل متعلق به خدا است و بعد از آن به پیامبر (ص) و امام (ع) و فقیه منتقل می‌شود. در این بین، انتخاب مردم شرط طاعت است و نه مقتضی. و این انتخاب، انتخاب مردم دیندار است و آزادی انتخاب مردم دیندار با آزادی انتخاب مردم بدون دین متفاوت است.
 

انتخاب حکومت یک پدیده اجتماعی است

انتخاب دین، فردی است اما انتخاب حکومت، یک پدیده اجتماعی است که خواص، لوازم و مختصات آن با پدیده فردی متفاوت است. با این توضیح که: اگر پس از انتخاب حکومت عده‌ای از آن دست کشیدند آن حکومت ساقط نمی‌شود و تا زمانی که مردم بی دین نشدند حکومت دینی خود را مسؤل اجرای دین می‌داند. این مسؤلیتی است که انتخاب مردم دیندار برعهده آن حکومت گذاشته است، حکومت دینی ای که ناشی از انتخاب آزاد مردم دیندار است. بر این اساس، حکومت در قبال دین و اجرای قواعد آن مسؤل است و اگر عده‌ای بخواهند از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کنند، این مسؤولیت از دوش حکومت ساقط نمی‌شود.

در پایان حجت الاسلام میردامادی تاکید کرد: گرچه ولایت فقیه بحثی کلامی است، در عین حال، بحث فقها نیز خواهد بود چرا که ولی فقیه باید این مسؤولیت را به عنوان یک واجب ادا کند و این اطاعت، حکمی فقهی است./503/م
 
تهیه و تنظیم: فاطمه ترزفان
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۰۹ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۳:۱۱
طلوع افتاب
۰۶:۵۸:۱۴
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۵۳
غروب آفتاب
۱۹:۲۴:۵۴
اذان مغرب
۱۹:۴۱:۵۲