vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، موضوع دولت و کارآمدی آن، یکی از مفاهیم مهم و بنیادین علم سیاست است؛ چراکه مهم ترین مسأله جامعه و دولت، کارآمدی است. جوامع مختلف برای پیشرفت و توسعه ی همه جانبه خود در سطوح داخلی و خارجی، به دولتی کارآمد نیاز دارند تا بتوانند نقش رهبری و راهبری فرآیند پیشرفت و تعالی آن جامعه را برعهده بگیرند. ناکارآمدی دولتها حتی در برخی از عرصه ها، بسبب عدم توسعه کشور است.

اگر دولتها در عرصه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ... به گونه های مختلفی عمل کنند و سیاست ها و برنامه ریزی های آنها در یک جهت و غایت واحدی نباشد، سبب تداخل و گاه تنش هایی در سطوح مختلف می شود و روند توسعه ی کشور را با اخلال مواجه می کند. هم چنین کارآمدی یک دولت، ضامن بقا و حيات آن جامعه خواهد بود؛ یعنی اگر دولتی کار آمد نباشد، با بحران کارآمدی و در نهایت، با بحران مشروعیت مواجه می شود و هویت و موجودیت نظام سیاسی و اجتماعی در معرض تهدید و نابودی قرار می گیرد.

از یک طرف، مقام معظم رهبری به عنوان رهبر، اندیشمند و متفکر انقلاب اسلامی، یک فرآیند پنج مرحله ای از پیشرفت را برای تحقق اهداف انقلاب اسلامی ترسیم نموده اند؛ "دولت اسلامی" سومین حلقه ی این زنجیردی منطقی است و پس از پیروزی انقلاب و شکل گیری نظام سیاسی اسلامی، بنیان نهاده می شود تا زمینه ساز جامعه ی اسلامی و تمدن نوین اسلامی باشد. ایشان در این باره می فرماید: «ما یک انقلاب اسلامی داشتیم، بعد نظام اسلامی تشکیل دادیم؛ مرحله بعد تشکیل دولت اسلامی است. مرحله بعد تشکیل کشور (جامعه اسلامی است و مرحله بعد تشکیل تمدن بین الملل اسلامی است» بیانات رهبری06/03/1383 ). آیت الله خامنه ای (28/05/1384) در یک بیان مبسوط می فرمایند:

«در درجه ی اول ما یک حرکت انقلابی لازم داشتیم برای این که بنای ضایع و پوسیده و کج و بدبنيان رژیم های استبدادی را از بین ببریم. این کار را ملت با کمال قدرت و با موفقیت کامل انجام داد. بعد از آن که این حرکت عظیم را ملت عزیز ما انجام داد، حرکت بعدی این بود که یک نظام اسلامی - یعنی ترتیب اداری کشور، همان طوری که اسلام گفته است – در این کشور به وجود بیاورید. این کار را هم ملت ما با موفقیت انجام داد ... برای این که آن مقصود - یعنی کشور اسلامی - به طور کامل محقق شود، احتیاج است که دستگاه حاکمه ی کشور در عمل خود در سازماندهی خود و در چگونگی رفتار خود، به طور کامل اسلامی عمل کند که من چند سال قبل عرض کردم که مرحله ی بعد از نظام اسلامی، دولت اسلامی است دولت اسلامی است که کشور اسلامی به وجود می آورد. وقتی کشور اسلامی پدید آمد، تمدن اسلامی به وجود خواهد بعد أن وقت فرهنگ اسلامی فضای عمومی بشریت را فرا خواهد گرفت.»

به نظر آیت الله خامنه ای، بدون تشکیل دولت اسلامی که حلقه ی وصل انقلاب و نظام اسلامی به جامعه ی اسلامی است، تصور تحقق تمدن اسلامی محال است.

آیت الله خامنه ای در بیانیه ی راهبردی "گام دوم انقلاب" ( 22/11/1397 ) که به مناسبت چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی ارائه فرمودند سند راه و چشم انداز آیندهی حرکت انقلاب را ترسیم نموده و می فرمایند:

«انقلاب پرشکوه ملت ایران که بزرگترین و مردمی ترین انقلاب عصر جدید است، تنها انقلابی است که یک چله پرافتخار را بدون خیانت به آرمان هایش پشت سر نهاده و در برابر همه وسوسه هایی که غیر قابل مقاومت به نظر می رسیدند، از کرامت خود و اصالت شعارهایش صیانت کرده و اینک وارد دومین مرحله خودسازی و جامعه پردازی و تمدن سازی شده است.»

ایشان با اشاره به گامهایی که باید برداشته شود، به هفت عرصه متذکر می شوند که در واقع، هفت پایه ی اصلی جامعه سازی و تمدن سازی اسلامی است. این هفت عرصه عبارت اند از: علم و پژوهش، معنویت و اخلاق، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و آزادی، عزت ملی و روابط خارجی و مرزبندی با دشمن و سبک زندگی (همان)؛ هیچ یک از این عرصه ها بدون داشتن دولت بالنده و کارآمد اسلامی، که راهبری و رهبری جامعه را برعهده داشته باشد، محقق نخواهد شد.

از این رو، پژوهش حاضر با توجه به اهمیت و ضرورت جایگاه دولت اسلامی و کارآمدی آن در تحقق گام دوم انقلاب، در صدد بررسی تبیین و تحلیل شاخص های کارآمدی دولت اسلامی از نظرگاه دو متفکر انقلاب اسلامی امام خمینی و آیت الله خامنه ای است تا در جهت کمک به تحقق گام دوم انقلاب و تنظیم الگوی اسلامی پیشرفت، به عنوان الگوی راهبردی و سند بالا دستی برای همه اسناد برنامه ای و چشم اندازی کشور قدم مؤثری بردارد.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی شاخص های کارآمدی دولت اسلامی در منظومه ی فکری رهبران انقلاب اسلامی ایران و ارائه ی الگوی کاربردی است. مبنای نظری پژوهش، بيانات امام خمینی و مقام معظم رهبری است و از روش داده بنیاد (از نوع کیفی-کمی) استفاده شده است.

برای پردازش داده های پژوهش، نرم افزار "مكس كيودا" را به کار گرفته ایم. شاخص های کارآمدی دولت اسلامی به دست آمده نشان می دهند که خرد، مایه ی شکل گیری کارآمدی دولت اسلامی است و بر پایه ی ساختار و نحوه ی تعامل و کنش مسئولان در جهت حل مشکلات نظام و مردم استوار است و نیل نظام سیاسی به اهداف تعیین شده را دنبال می کند.

توجه به اهمیت و ضرورت شکل گیری دولت برای اجرای قانون اسلامی در جامعه، توجه به منشاء آن یعنی مشروعیت الهی و مقبولیت مردمی و رعایت ساختار و اصول و فرآیندها از شاخص های کارآمدی دولت در بعد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است.

مضاف بر این موارد، رعایت ویژگی های اخلاقی و مدیریتی مسئولان و رفع با مقابله با موانع کارآمدی دولت نیز به افزایش کارآمدی دولت اسلامی می انجامد. از مهم ترین آثار کارآمدی دولت می توان به تحقق اهداف والای اسلامی و برقراری عدالت و پیشرفت همه جانبه ی کشور اشاره کرد.

این مقاله توسط رقیه جاویدی؛ دانشجوی دکتری دانشگاه باقرالعلوم با نظارت علمی حجت الاسلام غلامرضا بهروزی لک و سیدمحمدحسین هاشمیان به رشته تحریر درآمده است و در مجله علمی پژهشی علوم سیاسی شماره 87 پاییز 98 چاپ شده است.

علاقه مندان می توانند از اینجا اصل مقاله را مشاهده نمایند./229/204/م