به گزارش خبرنگار وسائل، امنیت نعمتی بی بدیل و موهبتی الهی است كه انسان در آن می تواند با استفاده از وضعیت امن، زندگی عادی و آرام خود را داشته از تهدیدات احتمالی مصون باشد.
به طور كلی درباره این مفهوم 3 بُعد اساسی وجود دارد: موضوع امنیت، ماهیت تهدیدی كه موضوع امنیت را می خواهیم در مقابل آن محافظت كنیم و بالاخره ابزارهایی كه با به كارگیری آنها در پی برقراری امنیت هستیم.
این ابعاد اساسی اغلب با نشانگرهای امنیت مشخص می شوند و از مواردی چون «امنیت ملی»، «امنیت انسانی»، امنیت زیست محیطی» ... سخن گفته می شود. در این میان امنیت انسانی در پی آن است كه با قرار دادن فرد انسانی در مركز دغدغه های امنیتی در نحوه تأمین امنیت تغییراتی ایجاد نماید و موضوع را بر فرد انسانی متمركز می كنند.
دین مبین در اسلام با رسالت جهان شمول و ابدی خود، داعیه تأمین صلاح و فلاح مادی و معنوی انسان ها را در دنیا و آخرت دارد؛ در این راستا مقوله امنيتی از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ چراكه رشد و شكوفایی در تمام حوزه های زندگی، در سایه امنیت و آرامش امكان پذیر خواهد بود. فقه شیعه نیز كه از كتاب و سنت ریشه گرفته است نیاز به امنیت را همانند دیگر نیازهای ضروری بشر در نظر گرفته و ابعاد آن را مورد بررسی قرار داده است.
از این رو برای امنیت انسانی دو بُعد مادی و معنی در نظر می گیرد كه شامل امنیت در دنیا و امنیت در آخرت است و در این بین، امنیت مادی مقدمه ای برای رسیدن به امنیت معنوی است كه همان رستگاری ابدی می باشد. قرآن كریم نیز حفظ امنیت فردی انسان ها در حوزه های امنیت جانی، حیثیتی، عقيده و امنیت روح و روان حساسیت زیادی نشان داده و برای آن راه كارها و قوانین ارائه نموده است.
در نظام بین المللی حقوق بشر نیز از مفهوم و عبارت امنیت انسانی غالبا به گزارش توسعه انسانی سال 1994 بر می گردد. این گزارش مدعی است پس از جنگ سرد، جامعه بین الملل نیازمند آن است كه مفهوم امنیت را بسط دهد.
مفهوم انیت انسانی آن گونه كه در این گزارش ترسیم شده است دارای 4 خصیصه اصلی است كه عبارتند از: 1. امنیت انسانی دغدعه ای جهانی است كه به هر شخصی در هر جایی مربوط می شود؛ 2. عناصر آن به هم پیوسته اند و تهدید آن در یك قسمت از جهان سایر قسمت های علم را نیز متأثر می سازد؛ 3. پیشگیری قبلی از تهدید این امنیت از مداخله بعدی برای برقرار ساختن آن سهل تر است؛ 4. فرد محور است.
در این تحقیق سعی بر آن است كه ضمن تبیین ماهیت، ادله و احكام امنیت انسانی در دو حوزه فقه امامیه و نظام بین الملل حقوق بشر و تبیین نكات اشتراك و افتراق این دو رویكرد، ضمانت اجراهای آن نیز معلوم گردد.
چكیده
نوشتار حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال که «امنیت انسانی از دیدگاه فقه امامیه و نظام بینالمللی حقوق بشر چیست و وجوه اشتراک و افتراق آنها کدام است؟» با روش مقایسهای و تحقیق استنباطی ـ استنتاجی، به استخراج و استنتاج گزارههای فقهی و مقایسه آنها با نظام بینالمللی حقوق بشر بشر در ابعاد هفتگانه امنیت انسانی پرداخته است.
در رویکرد جدید به مسأله توسعه جوامع بشری، با قرار گرفتن فرد انسانی در مرکز دغدغههای امنیتی، مرجع امنیت به جای دولتها، فرد انسانی است و مقولهای با عنوان «امنیت انسانی» مطرح میشود که بر طبق گزارش توسعه انسانی و برنامه عمران ملل متحد، امنیت افراد بایستی در هفت حوزه فردی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، غذایی، زیستمحیطی و بهداشتی تأمین شود.
نظام بینالمللی حقوق بشر بشر با بسط و توسعه مفهوم امنیت و توجه زیاد به امنیت انسانی، ضمن قرار دادن امنیت به عنوان مبنای دیگر حقوق و آزادیهای مصرّح در اسناد بینالمللی و منطقهای حقوق بشری، «حق امنیت» را از حقوق بنیادین بشری دانسته که برای افراد و دولتها ایجاد تکلیف میکند. از دیگر سو، فقه شیعه که از کتاب و سنت ریشه گرفته و رویکردی دنیا ـ آخرتگرا دارد، با دارا بودن ویژگیهایی چون تبیین ملاکهای استحقاق ثواب و عقاب برای افعال مکلّفین از این قابلیت برخوردار است که زمینه تکوین احکامی با محوریت امنیت ـ «فقه الأمن» ـ را فراهم آورد.
بر این اساس، ثمره و برآیند این فرآیند و سیر پژوهشی، ارائه نقاط اشتراک این دو نظام حقوقی در سطح ابعاد هفتگانه امنیت انسانی، نظیر: حرمت نفس و حق حیات (امنیت فردی)، مشارکت سیاسی (امنیت سیاسی)، عدالت اجتماعی و وجوب تعلیم و تربیت (امنیت اجتماعی)، حق بر کار و رفاه و سطح زندگی مناسب (امنیت اقتصادی)، حق دسترسی به غذای سالم و مفید (امنیت غذایی)، حق برخورداری از محیط زیست سالم (امنیت زیستمحیطی) و حق بر دسترسی به بهداشت و مراکز درمانی (امنیت بهداشتی) است.
همچنین بیان تفاوت اصلی دو دیدگاه است که نظام بینالمللی حقوق بشر بشر مادّیگرا بوده و نگاه صِرف به دنیای افراد دارد، در حالی که فقه شیعه، در عین مراقب از امنیت دنیوی انسانها، امنیت اُخروی آنان را نیز تأمین میکند؛ از این رو، در برخی امور نظیر: آزادی جنسی (امنیت فردی)، آزادی تغییر دین (امنیت سیاسی)، آزادی انتخاب همسر و عدم الزامی بودن حجاب (امنیت اجتماعی)، تجویز ربا و مالکیت خصوصی مطلق (امنیت اقتصادی)، عدم توجه به رزق و روزی حلال (امنیت غذایی) و عدم پرهیز از نجاسات (امنیت بهداشتی) با نظام حقوق بشر مغایرت دارد.
رساله دكتری رشته فقه سياسی گرايش فقه روابط بين الملل
استاد راهنما: حجت الاسلام والمسلمين نجف لك زايی
استاد مشاور: حجت الاسلام والمسلمين جواد حبيبی تبار
دانشجو: سيدجواد حسينی خواه
نيمه دوم سال 1398
چند صفحه نخست آن را میتوانيد از اينجا مشاهده كنيد./204/229/ح