- یادداشت | ابعاد سیاسی حج از دیدگاه قرآن
- «نظریه راهبردی عدالت» نداریم
- گفتگو | جبهه ملی و اندیشه لیبرالیسم / مغایرت اندیشه جبهه ملی با اسلام ناب
- در مکتب امام خمینی (ره) «عدالت» مطلوب بالذات است، «فقه» مطلوب بالعرض
- معرفی مقاله | منزلت عقل فقهی در تمدن سازی نوین اسلامی
- بازگشت انسان به سوی دین، در جهان پساکرونا
به همت جامعه المصطفی واحد خواهران مشهد تبیین شد؛
بایدها و نبایدهای مطالعات تربیتی و علوم اسلامی
وسائل ـ عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی گفت: علم تجربی اسلامی می‌تواند نوه معجزه و فرزند او باشد و نشانه‌ای برای اثبات حقانیت دین است و این علم اسلامی یکی از شیوه‌ها است و کارکرد و نحوه زیست نیز یکی از شیوه‌ها است و در عین حال زیست مومنانه و سلامت و آرامش روان و تاریخ زندگی بهترین شیوه برای تبلیغ است.
به گزارش خبرنگار وسائل، نشست «مطالعات تربیتی و علوم اسلامی» 
با ارائه خانم زرقانی، مدیر گروه علوم تربیتی دانشگاه امام رضا(ع)، زهرا علیزاده، مدیر گروه روانشناسی دانشگاه امام رضا(ع) و رضا محمدی چابکی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی دوشنبه 2 دی ماه در سالن جلسات دانشگاه امام رضا(ع) برگزار شد که مشروح این نشست در ذیل تقدیم خوانندگان محترم می شود.
زرقانی در این نشست به ارائه مطلب خود با عنوان«تولید علم دینی به مثابه فرهنگ» پرداخت، گفت: اگر قرار است که ما در حوزه علوم دینی تحول ایجاد کنیم باید به این سمت برویم که مبانی که باعث تولید علم می شود چیست و چه اختلافاتی با مبانی تولید علم در کشور ما دارد؟ و از طرفی با توجه به اختلافی که در حوزه مبانی وجود دارد در واقع مبانی را باید مقایسه کرد که اگر قرار است علمی داشته باشیم که از منظر اسلامی ارزشمند باشد و در نگاه اسلامی ما را به آن ارزشمندی برساند و به سمت قرب الی الله پیش ببرد آن علم چه ویژگی ها و ساختاری دارد؟
با ارائه خانم زرقانی، مدیر گروه علوم تربیتی دانشگاه امام رضا(ع)، زهرا علیزاده، مدیر گروه روانشناسی دانشگاه امام رضا(ع) و رضا محمدی چابکی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی دوشنبه 2 دی ماه در سالن جلسات دانشگاه امام رضا(ع) برگزار شد که مشروح این نشست در ذیل تقدیم خوانندگان محترم می شود.زرقانی در این نشست به ارائه مطلب خود با عنوان«تولید علم دینی به مثابه فرهنگ» پرداخت، گفت: اگر قرار است که ما در حوزه علوم دینی تحول ایجاد کنیم باید به این سمت برویم که مبانی که باعث تولید علم می شود چیست و چه اختلافاتی با مبانی تولید علم در کشور ما دارد؟ و از طرفی با توجه به اختلافی که در حوزه مبانی وجود دارد در واقع مبانی را باید مقایسه کرد که اگر قرار است علمی داشته باشیم که از منظر اسلامی ارزشمند باشد و در نگاه اسلامی ما را به آن ارزشمندی برساند و به سمت قرب الی الله پیش ببرد آن علم چه ویژگی ها و ساختاری دارد؟
نقش تربیت در تولید علم دینی چگونه است؟
بر اساس سخنان حضرت آیت الله جوادی آملی این ایده اسلامی کردن علوم اساسا با این محوریت مطرح شد که بتوان علم را با دین آشنا کرد چراکه در جهان غرب این دو مقوله در تعارض قرار گرفتند و دین به حاشیه رفت و در واقع از این ضرورتی که در حوزه علم دینی است در حوزه تربیت می توان استفاده کرد و می توان گفت که نقش تربیت در تولید علم دینی چگونه است؟
دو حالت برای پاسخ به این پرسش وجود دارد؛ حالت نخست این است که یک موضع نسبت به علم دینی وجود داشته باشد و اینگونه ادعا کرد که علم موجود چطور اسلامی شود که شامل همه علوم های دیگر مانند روانشناسی و حقوق و غیره می شود و حالت دیگر این است که روش تربیتی مناسب برای اینکه بتوانیم عالمانی تربیت کنیم که آنها بتوانند علم اسلامی تولید کنند حائز اهمیت است.
از طرفی روش تربیت در حوزه علوم تربیتی مدنظر است و برای این دو حالت نیاز است که موضوع مشخص درباره علم دینی داشته باشیم که این موضع ما در اینجا علم به مثابه فرهنگ است. در واقع فرهنگ یک مجموعه ای از باورها، ارزش ها، رفتارها و شایستگی هائی است که عالمان باید در یک محیط علمی داشته باشند که بر آن اساس و طرحی که استقرار پیدا می کند علم و معرفتی که تولید می کنند متصل به مبانی اسلامی باشد.
از طرفی روش تربیت در حوزه علوم تربیتی مدنظر است و برای این دو حالت نیاز است که موضوع مشخص درباره علم دینی داشته باشیم که این موضع ما در اینجا علم به مثابه فرهنگ است. در واقع فرهنگ یک مجموعه ای از باورها، ارزش ها، رفتارها و شایستگی هائی است که عالمان باید در یک محیط علمی داشته باشند که بر آن اساس و طرحی که استقرار پیدا می کند علم و معرفتی که تولید می کنند متصل به مبانی اسلامی باشد.
رابطه رویکرد علم دینی به مثابه فرهنگ با نظریه آیت الله جوادی آملی
در حوزه علم دینی نظریات مختلفی وجود دارد که استفاده بیشتر برای تبیین رویکرد آرای حضرت آیت الله جوادی آملی است و مقاله ای که ایشان دارند منزلت عقل در هندسه معرفت دینی است که در این کتاب جایگاه عقل در هندسه معرفت دینی باز می شود و البته بیشتر به عقل نظری پرداخته می شود.
هدف این است که بگوید عقل یکی از منابع کسب معرفت در حوزه علم دینی است و بنابراین اگر شما با روش های معتبر عقلانی بتوانید به یافته علمی برسید این کار دینی است و یکی از استنباط ها این است که این امر در مقام کشف است که وقتی از منبع دینی عقل استفاده شود دینی است و بنابراین اگر کاری انجام شود که پدیده های انسانی را کشف و توصیف کنیم در واقع کار دینی انجام می شود.
ربط عقل عملی با تولید علم دینی چیست؟
در مقام دیگر حضرت آیت الله جوادی آملی مدعی است که پا را از حوزه توصیف می توان فراتر گذاشت و بر اساس حقیقت کشف، عالم خلقت را تفسیر کند که در حال حاضر نظریه های غربی در این حوزه ورود کرده اند و آنان بیشتر متوجه ساحت مادی هستند و از آن ساحت مادی نظریه های روانشناسی خودشان را استخراج می کنند و تفسیر آنان فقط بر اساس عالم دنیوی و مادی است؛ در اینجا که جهان بینی در تفسیر دخالت می کند بحث علم دینی و غیر دینی مطرح می شود.
بنابراین موضوع این گزارش درباره نظریه حضرت آیت الله جوادی آملی در استفاده از عقل و با استفاده از عقل نظری و عملی است؛ این همان بایدها و نبایدهای اخلاقی است. عقل نظری، درک است و ربط عقل نظری با تولید علم دینی مشخص می شود اما ربط عقل عملی با تولید علم دینی چیست؟
عقل عملی نسبت اثرگذاشتن بر تولید علم دینی و معرفت داشتن است و کار آن تهذیب نفس و الزام های نفسانی و اخلاقی است. عقل عملی غبارهای باطنی و درونی را از پیش چشم کنار می گذارد و لایه های عمیق تر نفسانی را درک می کند تا علم ارائه شده عمیق تر باشد؛ از این حیث عقل عملی می تواند در تولید معرفت دینی اثرگذار باشد. دلیل اینکه اولیاء و انبیاء به معرفت بالا دست می یابند همین فعال بودن عقل عملی و تهذیب نفس است.
از عقل نظری و عملی چطور می‌توان برای تولید فرهنگ استفاده کرد؟
با استفاده از عقل نظری در واقع عالم باید شایستگی هائی داشته باشد که آن شایستگی ها ایجاد کننده دانشی می شود که برگرفته از عقل نظری است. شایستگی های دیگر شامل شایستگی های اخلاقی و رفتاری است که این امر از عقل نظری به دست می آید و کمک می کند تا عالم علمی را تولید کند که متصل به صفت اسلامی باشد.
اینجا این پرسش مطرح می شود که این شایستگی های اخلاقی و رفتاری از چه حیثی می توانند اثرگذار باشد؟ از این حیث که یکسری اخلاق ها و رفتارها منجر به ایجاد یک نگرش و بینش توحیدی می شود که علمی را تولید می کند که مبتنی بر جهان بینی اسلامی و دینی باشد؛ از سوی دیگر ممکن است صفات منفی در فرد ایجاد کند که آن صفات منفی منجر به صفاتی می شود که تأثیر آن بینش در فرد این است که حقیقت را انکار می کند در حالی که حقیقت گمشده اصلی عالم در نگاه اسلامی است و آن شایستگی ها دانشی و بینشی است.
فرهنگی قرار است ایجاد شود که در آن فرهنگ عالم، یک علم اسلامی تولید کند می تواند آن ارزش ها گسترده تر شود. آن شایستگی های دانشی و بینشی این است که عالم ما نگرش توحیدی داشته باشد و یا نگرش و بینشی از علوم تلفیقی داشته باشد که بتوان بین یافته های علوم مختلف اتصال و ارتباط برقرار کرد؛ سوم اینکه نگرش ما در حوزه علم دینی مبتنی بر جهان بینی اسلامی است از آنجا که مخلوق هستیم نیاز به خدا داریم و این راهبرد کلیدی است.
فرهنگی قرار است ایجاد شود که در آن فرهنگ عالم، یک علم اسلامی تولید کند می تواند آن ارزش ها گسترده تر شود. آن شایستگی های دانشی و بینشی این است که عالم ما نگرش توحیدی داشته باشد و یا نگرش و بینشی از علوم تلفیقی داشته باشد که بتوان بین یافته های علوم مختلف اتصال و ارتباط برقرار کرد؛ سوم اینکه نگرش ما در حوزه علم دینی مبتنی بر جهان بینی اسلامی است از آنجا که مخلوق هستیم نیاز به خدا داریم و این راهبرد کلیدی است.
تحلیل روانشناختی از جایگاه ادراک خدا در تربیت دینی
علیزاده، در ادامه به ارائه مطلب خود با موضوع«تحلیل روانشناختی از جایگاه ادراک خدا در تربیت دینی» پرداخت، گفت: کیفیت برقراری ارتباط با خدا در ادارک و نوع نگرش است در عین حال وقتی مذهب و سلامت روان مورد مطالعه قرار می گیرد در برخی از پژوهش‌ها نشان داده شده است که مذهب در سلامت روان نقش منفی دارد و اینجا این پرسش مطرح می شود که چطور مذهب این نتیجه را به دنبال دارد؟ و آیا دین می تواند در سلامت روان نقش معکوس داشته باشد؟
در واقع بررسی هائی که پژوهشگران انجام داده اند به این صورت است که ارتباط بین مذهب و سلامت روان یک ارتباط پیچیده است چراکه مذهب از ابعاد مختلف تشکیل شده است که بر روی سلامت روان موثر است؛ یکی دیگر از جنبه های مذهب دارای اهمیت، جنبه ارتباطی است که به نوع ارتباط فرد با خدا برمی گردد و با نام بازنمایی های خدا مشهور است که ارتباط ادارک شده فرد با خداوند است.
در واقع بررسی هائی که پژوهشگران انجام داده اند به این صورت است که ارتباط بین مذهب و سلامت روان یک ارتباط پیچیده است چراکه مذهب از ابعاد مختلف تشکیل شده است که بر روی سلامت روان موثر است؛ یکی دیگر از جنبه های مذهب دارای اهمیت، جنبه ارتباطی است که به نوع ارتباط فرد با خدا برمی گردد و با نام بازنمایی های خدا مشهور است که ارتباط ادارک شده فرد با خداوند است.
این مفهوم چند بعدی و چند وجهی است؛ ارتباط فرد و ادراک او در ارتباط با خداوند از جنبه شناختی و هیجانی تشکیل شده است و این دو جنبه با یکدیگر ارتباط دارند. در جنبه شناختی بسیاری از پژوهش ها که همان مسائل اعتقادی است ریشه در فرهنگ مذهبی دارد و آموزهائی از دین و مذهب است که خداپنداشت است.
فقط این جنبه خداشناسی نیست که بر روی ادراک ما موثر است. جنبه دیگر که بر روی شناخت ما از خدا اثر می گذارد جنبه هیجانی است که از شخصیت فرد نشأت می گیرد؛ به این امر تصویر فرد از خدا گفته می شود. مفهوم خدا همان بعد شناختی است و از آموزه های دینی آمده است و مفهوم هیجانی همان تصویری است که از خدا وجود دارد و دانش هیجانی است که در تحول فرد اثر دارد.
محمدی چابکی، در بخش دیگر گفت: ابتدا باید به این پرسش‌ها توجه داشت که در دیدگاه های تربیتی سازه های اصلی کدامند؟ اگر قرار است مدل دینی در تربیت داشته باشیم چه مسیری را باید طی کرد؟ چه کارهائی در کشور ما درباره اسلامی سازی تربیت اسلامی انجام شده است؟ منظور از جریان تربیت اسلامی چیست؟
در واقع توصیف، تبیین، پیش بینی و کنترل هدف اساسی علم تجربی است که در کنترل جهان است تا به جهان هستی احاطه پیدا کند و بعد از آن سلطه پیدا کند تا همه فعالیت ها، کنش ها و رخدادهای جهان هستی را کنترل کرده و در اختیار خود بگیرد که بعد از به کنترل درآوردن می تواند از این موقعیت استفاده کند و برای پیشرفت و رفاه خود این زمینه را فراهم می کند.
این همه خواسته علم تجربی است بر خلاف نگاه‌های دیگری که به علم است چراکه نگاه های دیگر به دنبال احاطه و سلطه بر جهان هستی نیست بلکه به دنبال مواجه شدن حیرت آور و کنجکاوانه جامعه است که از جهان هستی به سمت دیگری هدایت شود و جهان هستی نشانه و راهنما برای یک وجود دیگر است و این نگاه پیشرفت و رفاه را نمی آورد.
دو دیدگاه درباره علم وجود دارد؛ اینجا این پرسش مطرح است که در این دانش تجربی چه شیوه ای شکل می گیرد که ما به دانش تجربی دست پیدا کنیم؟ دانش تجربی با طرح فرضیه و با استفاده از سازه ها و متغیرها به الگوسازی مشخصی به صورت فرض نسبت به پدیده ها دست پیدا می کند و الگوهائی را می سازد تا با مشاهده و آزمایش به آزمون گرفته شود و در نهایت به نظریه دست پیدا کند که مسیر دانش تجربی است و حال این پرسش مطرح می شود که اگر یک علم دینی بخواهد تجربی باشد چطور باید باشد؟
دو دیدگاه درباره علم وجود دارد؛ اینجا این پرسش مطرح است که در این دانش تجربی چه شیوه ای شکل می گیرد که ما به دانش تجربی دست پیدا کنیم؟ دانش تجربی با طرح فرضیه و با استفاده از سازه ها و متغیرها به الگوسازی مشخصی به صورت فرض نسبت به پدیده ها دست پیدا می کند و الگوهائی را می سازد تا با مشاهده و آزمایش به آزمون گرفته شود و در نهایت به نظریه دست پیدا کند که مسیر دانش تجربی است و حال این پرسش مطرح می شود که اگر یک علم دینی بخواهد تجربی باشد چطور باید باشد؟
علم تجربی اسلامی می‌تواند نوه معجزه و فرزند او باشد
منظور از فرضیه یک پاسخ احتمالی برای حل یک مسأله علمی است. علم تجربی به دنبال افزایش ایمان ما است و برای دفاع از اعتقادات در برابر خصم بیگانه است؛ زبان دعوت به دین می تواند علم دینی باشد و علم تجربی اسلامی می تواند فرزند معجزه باشد و نشانه ای برای اثبات حقانیت دین است. این علم اسلامی یکی از شیوه ها و کارکرد و نحوه زیست نیز یکی از شیوه ها است و در عین حال زیست مومنانه و سلامت و آرامش روان و تاریخ زندگی بهترین شیوه برای تبلیغ است.
اینجا این پرسش مطرح می شود که موضوع تربیت دینی ما چیست و کدام بخش از وجود انسان را می‌خواهد رشد دهد؟ ابعاد مختلف تربیت شامل تربیت بدنی، عقلانی، اجتماعی و غیره می شود. اما تربیت دینی کدام بعد انسان را در بر می‌گیرد؟ اگر بگوییم تربیت دینی به دنبال ایجاد باورها نسبت به پدیده‌های دینی است باور به وجود خدا شکل می گیرد و این باور یک جزء از اجزا معرفت است؛ پس از باور اعتقاد به خدا تربیت دینی مطرح می شود.
گفتنی است، همایش مطالعات تربیتی و علوم اسلامی (فقه، کلام و علوم قرآن و حدیث) از سوی انجمن علمی، پژوهشی گروه علوم تربیتی جامعه المصطفی (واحد خواهران مشهد) برگزار می‌شود و از محورهای مهم این همایش نقد و بررسی دیدگاه‌های تولید علوم انسانی، اسلامی با تاکید بر علوم تربیتی اسلامی، بررسی مبانی، اصول و روش‌های تعلیم و تربیت از دیدگاه علوم اسلامی (فقه، کلام، علوم قرآن و حدیث و سیره معصومین)، پژوهش در ساحت‌های تعلیم و تربیت اسلامی، بررسی آرای متفکران مسلمان در حیطههای فقه تربیتی، کلام و تربیت، علوم قرآن و حدیث و تربیت، روش شناسی پژوهش در مطالعات میان رشته‌ای با رویکرد اسلامی، مسائل تربیتی و علوم اسلامی و مواجهه با آنها از منظر اسلام است.
از دیگر محورهای این همایش عوامل و موانع موثر بر فقه تربیتی، کلام و تربیت، علوم قرآن و تربیت در جامعه اسلامی، ارائه الگوهای اسلامی برای سبک زندگی در عصر حاضر، نقد و تایید و ارائه نظریه‌های تربیتی، کلامی، فقهی، قرآنی و حدیثی با رویکرد اسلامی، شناسایی چالش‌های نظری و عملی برنامه های درسی در ساحت تربیت اسلامی، شناسایی چالش‌های نظری و عملی روان شناختی در ساحت تربیت اسلامی، آسیب شناسی اصول و روش‌های تربیت اسلامی در نظام‌های آموزشی و شناسایی ظرفیت‌ها و نیازهای منطقه‌ای در علوم تربیتی اسلامی است.
تا کنون سه پیش نشست همایش مطالعات تربیتی و علوم اسلامی با حضور ارزشمند اساتید و طلاب رشته‌های مختلف در واحد خواهران جامعه المصطفی برگزار شده است که شامل نشست علمی «ارتباط علوم تربیتی با تعالیم دینی؛ چگونه و با کدام رویکرد؟» با سخنرانی حجت الاسلام دکتر صادق زاده قمصری به عنوان اولین پیش نشست همایش، نشست علمی «بازخوانی نظریه علم دینی آیت الله جوادی آملی» با سخنرانی خانم دکتر فخار و خانم دکتر زرقانی به عنوان دومین پیش نشست و نشست علمی«آسیب شناسی رویکردهای تولید علوم انسانی، اسلامی» با سخنرانی خانم دکتر جمیله علم‌الهدی به عنوان سومین پیش نشست این همایش برگزار شده است./502/241/ح
تهیه و تنظیم: فاطمه ترزفان
برچسب ها:
فقه حکومتی ، وسائل ، مشهد ، تربیتی ، دانشگاه امام رضا انتشار یافته: ۳
در انتظار بررسی: ۰
12:04 - 1398/10/06
عالی بود
12:04 - 1398/10/06
ممنون که ما در جریان وقایع علمی کشور قرار می دهید
12:04 - 1398/10/06
کار منسجم و روانی بود
ممنون
ممنون
سقط جنین مدل نوین زنده به گور کردن فرزندان است / مشترکات جاهلیت قدیم و مدرن
تأثیر مثبت رسانه‌های تخصصی در خنثی کردن ترفند رسانه‌ای دشمن / «فقه حکومتی» پشتوانه علمی انقلاب اسلامی
ضرورت توجه به نظریه ارتباطات در فقه رسانه
طعمه یا امانت؛ اخلاق حرفه‌ای کارگزاران عمومی در اندیشه علوی
نشست علمی «قدس و فلسطین در آینه فقه مقاومت»
مبانی دینی دفاع از قدس شریف
معرفی کتاب | اندیشه مقاومت از منظر حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای
اطلاع نگاشت | سیره عملی و گفتاری علمای شیعه در حمایت از فلسطین
فقه القضا | بررسی حکم انواع رشوه در غیر باب قضا
نظام موظف به پشتیبانی مالی و جانی از گزارشگران فساد است
مستثنیات نظارت شورای نگهبان بر اقدامات مجلس شورای اسلامی
نقش منفی دنیامداری نخبگان و خواص بر انحراف جامعه
محرومیت مجرم از حقوق اجتماعی در جرایم عمدی
بررسی مشکلات بین حضانت و ولایت از نظر فقهی و حقوقی
پیشگیری از فساد در منظومه فکری اسلام ناب مهم‌تر از مجازات مفسدان است
سن ازدواج از شاخص های مهم برای ارزیابی بهداشت جسمی و روانی افراد جامعه محسوب می شود / افزایش سن تمایل به تجرد زیستی را بیشتر می کند
افراد ضعیف‌الایمان؛ مهم‌ترین طعمه منافقین در دولت اسلامی
فقه بورس | بررسی ادله وکالت شخص حقوقی
عرصه‌های حقوق بشر اسلامی و کرامت انسان و پیشنهاد‌هایی برای ضمانت اجرای آن
قم
اذان صبح
۰۴:۵۷:۵۸
طلوع افتاب
۰۶:۲۷:۵۸
اذان ظهر
۱۳:۰۵:۴۷
غروب آفتاب
۱۹:۴۲:۵۸
اذان مغرب
۲۰:۰۰:۳۳