به گزارش خبرنگار وسائل، دومین نشست معرفی و نقد کتاب نویسندگان خواهر حوزه علمیه خراسان با ارائه کتاب تربیت فرزند از دیدگاه امام علی(ع) اثر مریم تقوی مندی، پنجشنبه ۷ آذر در ساختمان مرکز تخصصی طوبی، مرکز پژوهشهای خواهران برگزار شد؛ خانم دکتر رضائی، پژوهشگر و مدرس حوزه به عنوان ناقد در این نشست حضور داشت. مشروح این نشست در ذیل تقدیم خوانندگان محترم میشود.
دلایل تألیف کتاب از زبان مؤلف
تقوی مندی، در ابتدای این نشست به معرفی اثر خود پرداخت، گفت: این اثر پایان نامه بوده است و با توجه به اینکه صاحب رتبه شده با همکاری مرکز مدیریت حوزه علمیه به صورت کتاب منتشر شده است.
در این کتاب سعی شده است که در همه ابعاد بررسی صورت بگیرد؛ تربیت از دامان مادر شروع شده و سپس محیط و اجتماع مورد بررسی قرار بگیرد و در مرحله بعدی آسیب شناسی تربیت صورت گرفته است. در قسمتی از این کتاب از کنوانسیونهای بین المللی درباره حقوق کودک بحث شده است.
بعد از دفاع از پایاننامه و با کسب نمره بالاتر از ۱۸ پس از مدت زمان دو سال با رتبه بندی پایان نامههای تربیتی، این اثر حائز کسب رتبه شد و تجلیل صورت گرفت؛ این کتاب به مراکز حوزوی در شهرستانها به عنوان هدیه ارسال شد.
نقد کتاب
دکتر رضائی، ضمن تقدیر از همت و تلاش نویسنده این کتاب گفت: تلاش این بانو درسی برای دیگر بانوان طلبه است که از موقعیتهای خود استفاده کنند چراکه وقتی یک زن بیرون از خانه برای فعالیتهای اجتماعی حضور دارد بنابراین باید توانائی انجام کار به جای دو نفر را داشته باشد؛ در این صورت اگر فرصتها از دست داده نشود و بتواند به درستی زمان را مدیریت کند هیچ امری در عرصه علمی برای زنان دست نیافتنی نخواهد بود.
ادعای ما این است که شریعت به گستره کل زمانها و مکانها کشیده شده است و مباحث فقهی محدود به مسائل و مباحث فردی نیست و همه سبک زندگی را مباحث فقهی فرا میگیرد؛ اگر برای تربیت فرزند، تغذیه، آداب و معاشرت و ارتباطات او برای ما مهم است ناچار به این هستیم که به تفقه دین پناه ببریم.
این اثر یکی از این نمونهها است؛ با توجه به اینکه در زمانه ما مباحث تربیتی و روانشناسی برای افراد جاذبه خاصی پیدا کرده است، این امر بسیار خوشایند است که از این قبیل پژوهشها و آثار از منابع دینی خودمان انجام شود.
امتیازات کتاب/ اسلام و فقه دارای نگاه تربیتی و روش است
اینکه از دل آیات و روایات نکات تربیتی استخراج داده شده است و مخاطبین به این امر توجه داده شده اند که اسلام و فقه دارای نگاه تربیتی و روش است، کار ارزشمند است. اینجا این پرسش از خانم تقوی مندی مطرح است که به نظر شما فرق بین روشهای تربیت و راهکارهای تربیتی چیست؟ اینها یکسان نیستند؛ روش دامنه وسیع تری دارد که قبل از ازدواج شروع میشود، اما وقتی انسان در معرض آن قرار میگیرد باید راهکار تربیتی را انجام دهد تا به مطلوب برسد.
خلط بین روش و راهکار تربیتی
در بخش اول کتاب مباحثی تحت عنوان مبانی نظری و بنیادین تربیت آورده شده که البته در فهرست نیامده است. امام علی(ع) در تربیت انسانها از چهار روش استفاده میکنند؛ روش تفکر، روش علم آموزی، روش تجربه اندوزی و خودسازی مطرح شده است، اما تفکر روش نیست.
علم آموزی روش به حساب نمیآید چراکه یکی از راههایی که میتوان در تربیت فرزند موفق بود این است که ارتقای علمی صورت بگیرد و تفکر کرد که این کار برای امر تربیتی و غیر تربیتی در اندیشههای اسلامی با ارزش بوده و معادل ۶۰ سال عبادت است؛ البته به عنوان روش تربیتی محسوب نمیشود که گفته شود روش تجربه اندوزی و علم آموزی و تفکر؛ در اینجا مقداری خلط بین روش و راهکار تربیتی صورت گرفته است.
گاه تحقیقات علمی دیگران به معرفی اندیشههای دین کمک می کند ولی نمیتوان گفت که این تحقیق علمی نظر امام ما را تأیید میکند چراکه تحقیقات علمی به دستاوردهای ائمه که از قبل بوده است دست مییابند، اما در بیان مطالب دیده میشود که اینگونه است و تحقیقات علمی را به عنوان تأیید کننده مطرح می کنند در صورتی که مصالح انسان را خداوند در گام نخست در نظر گرفته و سپس در کلام پیامبر(ص) و ائمه آمده و به ما گوشزد شده است، اما مردمان عصر جاهلیت نسبت به این امر غافل بوده اند.
به همین دلیل در قالب واجبات و مستحبات و مکروهات مصالح و مفاسد نوع انسان بیان شده است؛ امروز پس از چندین سال یکسری از تحقیقات علمی به نتیجه رسیده است و برخی کشفیات علمی منطبق با گفتارهای آنان شده است.
تربیت فرزند در اندیشه اسلامی جایگزین تربیت فرزند از نگاه امام علی
اگر به صورت کلی به کتاب نگاه شود درباره بحث تربیت فرزند از نگاه امام علی(ع) است اما بهتر است عنوان تربیت فرزند در اندیشه اسلامی لحاظ شود چراکه بیشترین فراوانی را در آیات قرآن و روایاتهای دیگر دارد. هرچند که این دو جدا از یکدیگر نیستند، اما وقتی مختص دیدگاه امام علی(ع) شد، باید پر رنگتر از سایر مطالب در این اثر به آن پرداخته میشد؛ تربیت فرزند از دیدگاه قرآن و ائمه بسیار کار شده است.
از دیگر نقدها بر این اثر میتوان به این موضوع اشاره کرد که در بخش اول بدون مقدمه بعد از اهداف تربیت وارد این مطلب شده اید که هر یک از مکاتب هدفهای خاصی را در امر تربیت دنبال میکنند؛ بهتر بود اگر قرار به ارائه مطالب تطبیقی است در ابتدا به برخی مکاتب دیگر اشاره میشد، اما در اینجا مقدمهای نیست و خواننده بدون زمینه بعد از آیات و روایات وارد مکاتب مختلف میشود در حالی که کار شما تطبیقی نبوده است؛ در این زمینه حتی امتیاز روش و دیدگاه تربیتی حضرت علی(ع) نسبت به دیدگاه سایر مکاتب مطرح نشده است.
کار نکردن زن حامله دیدگاه حضرت علی نیست
از روایت هائی استفاده شده است که دال بر مطلب شما نیست بدین معنا که استدلال شما را تأیید نمیکند؛ در قسمت علم آموزی و تجربه همین گونه است. البته این عوامل در نتیجه تربیت مؤثر است، اما به عنوان اینکه روش آموزی داشته باشد، درست نیست. مسائلی به عنوان مراحل تربیت بیان شده است که مطالب مفیدی است؛ در برخی مطالب مراحل تربیتی، مکاتب دیگر با اسلام تفاوت دارند به عنوان نمونه اینکه زن حامله کار نکند و استراحت داشته باشد دیدگاه حضرت علی(ع) نیست بلکه دیدگاه دانشمندان است.
تست غربالگری و انجام سونوگرافیهای مکرر یکی از معضلات جدید در انجام مراقبتهای بارداریهای امروزی است که با دیدگاه اسلام همخوانی ندارد. تستهای غربالگری بعد از چهار ماهگی انجام میشود و اگر نوزاد بیماری داشته باشد پزشکان مجوز سقط میدهند در حالی که سقط جنین بعد از چهار ماهگی جایز نیست.
با توجه به اهمیت این موضوع، به جای پرداختن به مکاتب و کنوانسیون باید به این موضوعات پرداخته میشد؛ درباره تضاد با آن چیزی که در جامعه فعلی در حال رخ دادن است بحث گستره بیشتری پیدا میکرد چراکه نباید فریب تبلیغات سوء را خورد که در تعارض با اندیشه اسلامی است.
بهتر بود بیشتر روی بحث عقیقه فرزند تمرکز صورت میگرفت؛ در حال حاضر در جامعهای هستیم که فرزندان متدین با ورود به دانشگاه و سربازی ترک نماز دارند غافل از اینکه در بسیاری از مسائلی که میخواهیم فرزند ما تربیت دینی شود باید پیشگیری لحاظ شود که مغفول مانده است. عقیقه فقط مربوط به جسم نیست و اگر عقیقه همراه با سفره باشد افراد دعا میکنند که دعا اثر دارد و سبب سلامت جسم و روح فرزندان است.
مغفول ماندن توجه به بعد روحی و معنوی فرزندان در تربیت
فرزندانی که بیشتر در دوران کودکی از آنها کار کشیده شود در دوران نوجوانی و جوانی تعهد او نسبت به پدر و مادر بیشتر است؛ این موارد جزو مسائلی است که در تربیت باید مورد توجه قرار بگیرد. توجه به بعد معنوی و روحی فرزندان حائز اهمیت است اما غذای روحی مغفول مانده است؛ به این مباحث بیشتر باید پرداخته شود.
درباره چگونگی پوشش، روایت داریم؛ پوششی که دختر نسبت به پدر و خواهر نسبت به برادر باید داشته باشد، مطرح شده است. چگونگی پوشش باید متمرکز بر نحوه پوشش شود؛ باید به صورت پررنگتر بحث استفاده از رنگ سفید در اسلام، مطرح شود چراکه نوزاد بدن لطیف دارد و باید آلودگیها سریع معلوم شود؛ اینها مباحث مهم است.
تنبیه بدنی در اسلام بیشتر شبیه ناز کردن است
در مسأله ورزش و بازی نیز مباحثی قابل بیان است چراکه روایتهای قبلی در این باره به درستی معنا نشده است. گاهی ورزش به عنوان لهو و لعب مطرح و از آن نهی می شود؛ بنابراین نیاز است این مطلب تا روشن و واضح شود چراکه مطالبه قشر نوجوان و جوان است.
درباره نماز جای کار بسیاری است و در مبحث نماز مواردی که در این کتاب مطرح شده است جواب نمیدهد چراکه تنبیه بدنی برای نمازخوانی نتیجه معکوس دارد در عین حال نوع تنبیه بدنی در اسلام بیشتر شبیه نازکردن است.
در بخش موانع تربیت و آسیب شناسی آن، ابتدا باید آسیبها را شناخت و سپس راهکار ارائه کرد؛ در این کتاب تشویق و تنبیه را به عنوان آسیب مطرح کرده اند. از جمله دیگر نقدها بر این اثر این موضوع است که برخی مطالب دارای قلم علمی نیست.
معرفی کتاب
گفتنی است، کتاب تربیت فرزند از دیدگاه امام علی(ع) اثر مریم تقوی مندی در سه فصل با عناوین مبانی نظری و بنیادین تربیت، فصل دوم، تربیت در کودکی و نوجوانی و فصل سوم نقد موارد تربیتی کنوانسیون حقوق بشر، حقوق کودک و کنوانسیون رفع تبعیض از زنان تدوین شده است؛ بخشهای آن عبارت اند از رهاورد بحث، نتیجه، راهکار و نامه ۳۱ نهج البلاغه. این کتاب با همکاری نشر شریعه توس و موسسه الغدیر در شمارگان ۱۰۰۰ جلد در سال ۱۳۹۳ منتشر شده است./503/241/ح
تهیه و تنظیم: فاطمه ترزفان
ممنون
عالی بود