به گزارش خبرنگار وسائل، تفکیک بین اقتصاد اثباتی و هنجاری و تفکیک های مشابه آن در اقتصاد متعارف از دیرباز مورد نقد و بررسی اقتصاددانان و فیلسوفان اقتصادی قرار داشته است .در این مقاله ضمن تجزیه و تحلیل امكان پذیری این تفكیك در اقتصاد متعارف ،بررسی امكان استفاده از تفكیكی مشابه در اقتصاد اسلامی نیز طرح شد.
تفکیک میان اقتصاد اثباتی و هنجاری
در اقتصاد متعارف مناقشاتي پيرامون تفكيك اقتصاد هنجاري و اثباتي وجود دارد .در اين مقاله به بررسی اين سؤال مي پردازيم كه آيا در اقتصاد اسلامی نيز مي توان تفكيك مشابهي انجام داد و در صورت امكان، رابطه بین آن دو چيست؟ بنا به فرضیه مقاله، اقتصاد اسلامی را مي توان دانشی ترکیبی از دو بدنه نظری پیوسته اقتصاد اسلامی اثباتی و هنجاری دانست.
حل مشکلات هنجاری بر پایهی واقعیت های اثباتی در اقتصاد اسلامی
یافته های این پژوهش که به روش تحلیلی سامان یافته ،نشان می دهد اقتصاد اسلامی چگونگی ساماندهی فعالیت های اقتصادی به منظور دستیابی به اهداف نظام اقتصادی اسلام و حل مشکلات اقتصادی پیش رو (اقتصاد اسلامی هنجاری) را بر پایه واقعیت های اقتصادی (اقتصاد اسلامی اثباتی) تجزیه و تحلیل می کند. بر این اساس اقتصاد اسلامی هنجاری عهده دار ارزیابی وضعیت ها و توصیه ساختارها و سیاست های اقتصادی است؛ اقتصاد اسلامی اثباتی نیز به تبیین و پیش بینی اقتصادی می پردازد. در عمل نوعی رفت و برگشت بین اقتصاد اسلامی هنجاری و اثباتی وجود دارد. اقتصاد اسلامی هنجاری با تعیین ساختارهای نهادی زمینه تحلیل علمی را فراهم می کند.
هرچند محققان اقتصاد اسلامی تلاش های زیادی جهت متمایز نمودن اقتصاد اسلامی از اقتصاد متعارف نمود اند؛ هنوز ابهاماتی در این زمینه وجود دارد .یكی از ابهامات موجود بیان نسبت میان تقسیم بندي متداول اثباتی و هنجاری در اقتصاد متعارف با اقتصاد اسلامی است .در این زمینه این سؤال قابل طرح است كه آیا می توان مطالعات اقتصاد اسلامی را نیز در قالب بندی مشابهی ریخت و در آن صورت چه رابطه ای بین اجزای آن وجود دارد؟
ارزیابی تفكیك های مطرح شده در اقتصاد متعارف و اقتصاد اسلامی
فرضیه این مقاله این است كه اقتصاد اسلامی قابل تفكیك به دو بدنه نظری به هم پیوسته اقتصاد اسلامی اثباتی و هنجاری است .در این راستا ،اقتصاد اسلامی هنجاری علاوه بر ارزیابی وضعیت حاصل از رفتارها و كاركردهای اقتصادی در فرآیند تخصیص منابع به نیازها ،بایدها و نبایدهای ساختاری و سیاستی اقتصاد را نیز تعیین می كند و اقتصاد اثباتی اسلامی به تبیین و پیش بینی رفتارها و كاركردهای اقتصادي می پردازد.
براي بررسی فرضیه فوق با استفاده از روش تحلیلی ابتدا به ارزیابی تفكیك های مطرح شده در اقتصاد متعارف می پردازیم. در ادامه امكان پذیری این تفكیك در حوزه اقتصاد اسلامی و رابطه آن با برخی از تقسیم بندی های رایج هم چون تفكیك میان مذهب و علم اقتصاد اسلامی و همچنین ارتباط بین آنها را تجزیه و تحلیل می كنیم.
نتیجه گیری مقاله
تفکیک بین اقتصاد اثباتی و هنجاری و تفکیک های مشابه آن در اقتصاد متعارف از دیرباز مورد نقد و بررسی اقتصاددانان و فیلسوفان اقتصادی قرار داشته است .در این مقاله ضمن تجزیه و تحلیل امكان پذیری این تفكیك در اقتصاد متعارف ،بررسی امكان استفاده از تفكیكی مشابه در اقتصاد اسلامی نیز طرح شد .محققان اقتصاد اسلامی از تفكیك های مشابهی همچون تمایز بین مذهب و علم اقتصاد اسلامی استفاده كرده اند.
یافته های مقاله حاكی از امكان تفكیك میان اقتصاد اسلامی هنجاری و اثباتی و وجود نوعی تعامل بین آن دو است .اقتصاد هنجاري اسلامی به ارزیابی موقعیت ها و نتایج اقتصادی در چارچوب ارزش های اسلامی و توصیه ساختارها و سیاست های اقتصادی می پردازد .اقتصاد اسلامی اثباتی عمدتاً به تبیین و پیش بینی پدیده های اقتصادی در چارچوب ساختارهای نهادی موجود یا مفروض می پردازد .یافته های اقتصاد اثباتی اسلامی می تواند در خدمت پُركردن منطقةالفراغ اقتصاد هنجاري (مكتب اقتصادي) و همچنین تأیید توصیه های ساختاری و سیاستی آن قرار گیرد.
وابستگی تحلیل اثباتی به ساختارهاي پیشنهادي اقتصاد هنجاری از جمله مهم ترین نقاط اتصال اقتصاد اسلامی اثباتی و هنجاري است .علاوه بر اینكه یافته های اقتصاد اثباتی اسلامی می تواند در خدمت تكمیل منطقةالفراغ اقتصاد هنجاری اسلامی و تدوین سیاست های اقتصاد اسلامی باشد.
برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا کلیک کنید./204/241/ح