به گزارش خبرنگار وسائل، اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ که به قلم سید حسین میر معزی به رشته تحریر در آمده، ﺑﻪ ﺑﺤﺚ درﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮع ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﻼمی و ﮔﺴﺘﺮه آن ﻣﻲﭘﺮدازد .در اﻳﻦﺑﺎره ﺳﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ وﺟﻮد دارد :ﻣﻮﺿﻮع ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﻼمی ﻫﻤﭽﻮن ﻋﻠﻢ اﻗﺘـﺼﺎد ﻣﺘﻌـﺎرف ،ﭘﺪﻳـﺪهﻫـﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی اﺳـﺖ؛ ﻣﻮﺿﻮع آن رﻓﺘﺎرﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺴﻠﻤﺎنﻫﺎ در ﺟﺎمعه اﺳـﻼمی اﺳـﺖ؛ ﻣﻮﺿـﻮع آن رﻓﺘﺎرﻫـﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﺟﺎمعه اﻧﺴﺎنی اﺳﺖ.
ﻧﻈﺮﻳﺔ ﺳﻮم ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﻼمی علمی ﺟﻬﺎنﺷﻤﻮل و ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑـﺮ ﻗـﺎﻧﻮنﻫـﺎی علمی ﻋﺎمی اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ را ﺑﺮ ﺗﺒﻴﻴﻦ رﻓﺘﺎرﻫـﺎی اﻧـﺴﺎن ﺑـﺎ ﺻـﺮفﻧﻈـﺮ از ﺑﺎورﻫـﺎ و ارزشﻫـﺎی وی ،ﻗـﺎدر میﺳﺎزد.
دو وجه انتساب علم اقتصاد به اسلام
اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎی ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ،ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬـﺎنﺷـﻤﻮل اﻣﻜـﺎن ﺗﺤﻘﻖ ﻧﺪارد و ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد را ﺑﻪ دو وﺟﻪ میﺗﻮان ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﻨﺘـﺴﺐ ﻛـﺮد :از راه ﻣﻮﺿـﻮع و از راه ﻣﺒـﺎنی ﻣﻌﺮﻓﺖﺷﻨﺎختی و هستیﺷﻨاختی.
اﮔﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﻠﻢ ،رﻓﺘﺎرﻫﺎی اﻧﺴﺎنﻫﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﺟﺎمعه اﺳﻼمی ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺘـﻲ اﮔـﺮ روش وﺻـﻒ و ﺗﺒﻴﻴﻦ و ﭘﻴﺶبینی ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ ،ﻧﺘﻴﺠﻪﻫﺎ ﻓﺮق میﻛﻨﺪ؛ زﻳﺮا اﺻﻮل ﻣﺬﻫﺐ اﻗﺘﺼﺎدی اﺳـﻼم و اﻧﮕﻴـﺰهﻫـﺎی ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن و اﺧﻼق و ﺣﻘﻮق اﺳﻼمی ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداری ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ.
اﮔﺮ ﻣﻮﺿﻮع آن رﻓﺘﺎرﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﻧﺴﺎنﻫﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﺟﺎمعه اﺳﻼﻣﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ وﺟﻪ اﻧﺘﺴﺎب آن ﺑﻪ اﺳــﻼم ﺑﺎﻳــﺪ اﻧﺘــﺴﺎب روش اﻳــﻦ ﻋﻠــﻢ ﺑــﻪ اﺳــﻼم ﺑﺎﺷــﺪ .روش ﻋﻠــﻢ اﻗﺘــﺼﺎد ﺑــﺮ ﻣﺒــﺎﻧﻲ ﻫـستیﺷــﻨﺎختی و ﻣﻌﺮﻓﺖﺷﻨﺎختی ﻣﻜﺘﺐ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداری مبتنی اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﺒﺎنی در ﻣﻜﺘـﺐ اﺳـﻼم ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳـﺖ .اﮔـﺮ ﺑﺘــﻮان روشی ﻣﺘﻔــﺎوت ﺑــﺎ ﻋﻠــﻢ اﻗﺘــﺼﺎد ﻣﺘﻌــﺎرف اراﺋــﻪ ﻛــﺮد ﻛــﻪ ﻣﺒﺘﻨــﻲ ﺑــﺮ ﻣﺒــﺎﻧﻲ ﻫستیﺷــﻨﺎختی و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷــﻨﺎختی اﺳﻼم ﺑﺎﺷﺪ میﺗﻮان ﻣدعی ﺑﻮد ﻛﻪ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﻼمی ﺟﻬﺎنﺷﻤﻮل اﺳﺖ.
بررسی آراء و انظار پیرامون موضوع علم اقتصاد اسلامی
ﻣﻮﺿﻮع ﻋﻠﻢ ﻣﻘﻮﻟﻪای اﺳﺖ ﻛﻪ در آن از ﺣﺎﻻت ،اوﺻﺎف و ﻣﻌﺮوﺿﺎت آن ﺑﺤﺚ میﺷﻮد و اصلیﺗﺮﻳﻦ ﻣﻼك ﺗﻤﺎﻳﺰ و ﺗﺸﺨﺺ ﻋﻠﻮم اﺳﺖ .از اﻳﻦرو ﺗﻌﻴﻴﻦ چیستی ﻣﻮﺿﻮع ﻫـﺮ ﻋﻠـﻢ ﺿﺮورت دارد.
در ﻣﻘﺎﻟﻪ میﻛﻮﺷﻴﻢ ﻧﻈﺮﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن درﺑـﺎره ﻣﻮﺿـﻮع ﻋﻠـﻢ اﻗﺘـﺼﺎد اﺳـﻼﻣﻲ را ﻧﻘـﺪ و ﺑﺮرسی ﻛﻨﻴﻢ .ﺷﺎﻳﺎن ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﻼﻣﻲ در دو اﺻﻄﻼح ﺑﻪﻛـﺎر ﻣـﻲرود؛ در ﻳـﻚ اﺻﻄﻼح در ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻳﻚ داﻧﺶ (Knowledge) ﻣﻔﻬﻮم ﻋﺎمی دارد ﻛﻪ ﺷـﺎﻣﻞ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻧﻈـﺎم اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﻼم ﻧﻴﺰ میﺷﻮد .در اﺻﻄﻼح دﻳﮕﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﺧاصی در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣـﺬﻫﺐ و ﻧﻈـﺎم دارد. ﻣﻘﺼﻮد از ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﻼﻣﻲ در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺻﻄﻼح دوم اﺳﺖ .در اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﻼمی در ﻳﻚ ﻧﮕﺎه ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﻣﺘﻌﺎرف ،علمی اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ وﺻـﻒ و ﺗﺒﻴـﻴﻦ و ﭘﻴﺶبینی واﻗﻊ خارجی میﭘﺮدازد.
روشی نو در کشف قوانین جهان شمول اقتصاد اسلامی
روش ﻓﺮﺿــﻴﻪای ـ اﺳــﺘﻨﺘﺎجی ﻣﺤــﺼﻮل ﻣﺒــﺎﻧﻲ ﻣﻌﺮﻓــﺖﺷــﻨاختی و ﻫستی ﺷــﻨﺎختی ﺳﺮﻣﺎﻳﻪداری اﺳﺖ . ﻣﺎ ﺑﺎور دارﻳﻢ اﻳﻦ روش در ﻛﺸﻒ ﺣﻘﻴﻘﺖ و ﺗﺒﻴﻴﻦ رﻓﺘﺎرﻫـﺎی اﻗﺘـﺼﺎدی ﺑﺎ اﺷﻜﺎلﻫﺎی ﺟﺪی روﺑﻪرو اﺳﺖ و ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺒﺎنی اﺳﻼمی میﺗﻮان ﺑﻪ روش ﺟﺪﻳﺪی ﺑـﺮای ﺗﺒﻴﻴﻦ و ﭘﻴﺶبینی رﺳﻴﺪ.
در ﺻﻮرتی ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ روشی اﺑﺪاع و اراﺋﻪ ﺷﻮد ﻣﻲﺗﻮان ﻣﺪﻋﻲ وﺟـﻮد ﻋﻠـﻢ اﻗﺘـﺼﺎد اﺳﻼمی ﺟﻬﺎن ﺷﻤﻮل ﺑﻮد .در اﻳﻦ ﺻﻮرت اﻧﺘﺴﺎب ﻋﻠﻢ اﻗﺘـﺼﺎد ﺑـﻪ اﺳـﻼم ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ آن اﺳﺖ ﻛﻪ روش ﺑﺮرسی ﻫﺎی علمی ﺑﺮ ﻣﺒﺎنی بینشی اﺳﻼمی مبتنی اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠـﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮرسی های ﻋﻠﻤﻲ رﻓﺘﺎرﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺎ در جامعه اﺳﻼمی اﺳﺖ و ﺟﻬﺎن ﺷﻤﻮل ﺑﻮدن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ روش میﺗﻮان جامعه ﻏﻴﺮاﺳـﻼمی را ﻧﻴـﺰ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎی علمی ﻗﺮار داد و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی وﺟﻮد ﻗﺎﻧﻮن ﻫﺎی ﺟﻬﺎن ﺷﻤﻮلی ﻛﻪ ﺑﺎ آﻧﻬـﺎ ﺑﺘﻮان رﻓﺘﺎرﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻏﻴﺮﻣﺴﻠﻤﺎن را در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳـﻼمی و غیر اﺳﻼمی ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻛﺮد ،ﻧﻴﺴﺖ.
نتیجه گیری مقاله
ﻧﺘﻴﺠﻪ آﻧﻜﻪ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﻼﻣﻲ ﺑﺎ روشی ﻣبتنی ﺑﺮ ﻣﺒﺎنی هستی ﺷــﻨﺎختی و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺷــﻨﺎختی اﺳﻼم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ وﺻﻒ ﺗﺒﻴﻴﻦ و ﭘﻴﺶبینی در ﺟﺎﻣﻌﻪﻫﺎی اﺳﻼمی و ﻏﻴﺮاﺳﻼمی ﺑﭙﺮدازد .اﻣـﺎ اﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻗﺎﻧﻮنﻫﺎی علمی ﺟﻬﺎنﺷﻤﻮل ﺑـﺮای ﺗﺒﻴـﻴﻦ رﻓﺘﺎرﻫـﺎی اﻧـﺴﺎنﻫـﺎی ﻣـﺴﻠﻤﺎن و ﻏﻴﺮﻣﺴﻠﻤﺎن در ﺟﺎﻣﻌﻪﻫﺎی اﺳﻼمی و ﻏﻴﺮاﺳﻼمی ﻧﻴﺴﺖ .ﺑﻠﻜـﻪ ﭼﻨـﻴﻦ ﭼﻴـﺰي اﻣﻜـﺎن عقلی ﻧﺪارد .ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد اﺳﻼمی ﺑﺎ ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮی اﻳﻦ روش در ﺟﺎﻣﻌﻪﻫـﺎی اﺳـﻼمی ﺑـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪﻫـﺎی ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﺟﻮاﻣﻊ ﻏﻴﺮاﺳﻼمی ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ.
برای مشاهده اصل مقاله اینجا را کلیک کنید./204/241/ح
ماجور باشید