vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، امروزه با توجه به زمینه‌های وسیع انحراف، به ویژه انحراف جنسی از طریق عواملی مانند تلویزیون، سینما، اینترنت و ماهواره و شدت تأثیرپذیری کودکان، نوجوانان و جوانان از این عوامل، ضرورت توجه به شیوه‌های کاربردی تربیت صحیح و عوامل پیشگیری از انحراف، بیشتر گردیده است.

همچنین مراجعه به احادیث و تبیین شیوه‌های کاربردی که معلّمان و مربّیان آشنا به تعلیمات الهی و آگاه از جنبه‌های شناختی، عاطفی و رفتاری آدمی در دوره‌های مختلف رشد مطرح کرده‌اند، ضرورت بیشتری پیدا کرده است.

از سوی دیگر، تربیت فرآیندی کلی و دارای جنبه‌های مختلف است؛ در تربیت باید همه جنبه‌های جسمی، روانی، اخلاقی، جنسی، اجتماعی و ... مورد توجه قرار گیرد. هماهنگی بین این ابعاد و فراهم‌سازی زمینه‌های تربیتی در مراحل گوناگون؛ از یک سو، نیاز به کسب اطلاعات و آموزش و تجربه والدین، معلّمان و مربیان دارد و از سوی دیگر، تربیت جنسی از سخت‌ترین و حساس‌ترین جنبه‌های تربیتی است که لازم است با ظرافت و تکنیک‌های ویژه، در مقاطع سنّی مختلف، از سوی والدین و مربیان، پیگیری شود.

تربیت جنسی علاوه بر رشد سالم و صحیح، از انحرافات و اختلالات و بیماری‌های جنسی پیشگیری می‌کند. همه اینها از ضرورت پرداختن به تربیت و آموزش جنسی، حکایت دارد و با توجه به اینکه جامعه اسلامی باید بر اساس نظام تربیتی اسلام تعیین گردد، کشف شیوه‌های آموزشی و تربیتی هماهنگ با مبانی، اهداف و اصول به‌دست آمده از متون دینی و تکنیک‌های استخراج شده از آیات و روایات، نقطه عطف تربیتی در جامعه ما محسوب می‌گردد.

در این گفت‌وگو تربیت جنسی را در دوره نوجوانی با حجت الاسلام سید محمد فاطمی نسب کارشناس ارشد مشاوره اسلامی مورد بررسی قرار می دهیم که مشروح آن تقدیم می گردد.

وسائل ـ در ابتدا بفرمایید چه تعریفی از نوجوانی دارید؟ وظیفه والدین در مورد مسائل جنسی نسبت به دوره نوجوانی چیست؟ آیا تغییرات جسمی بلوغ که در دوره نوجوانی اتفاق می افتد لازم است والدین در این زمینه اقداماتی را انجام دهند؟

دوران نوجواني، هم از نظر نوجوانان و هم از نظر والدين دشوارتر از دوران كودكي قلمداد شده است. 300 سال پيش از تولّد مسيح(عليه السلام)، ارسطو چنين اظهار داشت: نوجوانان پرشور و آتشي مزاجند و آماده اند كه خود را به دست غرايز بسپارند.

در اوايل قرن حاضر ج. استانلي هال، مؤسس انجمن روان شناسي آمريكا، نوجواني را دوران «طوفان و تنش شديد» و نيز دوران توانايي فوق العاده جسماني، عقلي و عاطفي مي دانست. برخي از نظريه پردازان روان كاوي نيز نوجواني را وضعيتي مي دانند كه نوجوان در آن دچار اختلال رواني است.

البته بررسي هاي تجربي درباره نوجوانان به طور كلي نشان مي دهند كه آشفتگي دوران نوجواني بيش از حدّ بزرگ جلوه داده شده است.1 با اين وجود، فرايند انتقال از كودكي به بزرگ سالي، دشوار و پر كشمكش است. نوجوان از يك سو با سرعت بي سابقه اي بلوغ جسمي و جنسي را مي گذراند و از سوي ديگر، خانواده، فرهنگ و جامعه از او مي خواهند تا مستقل باشد، روابط جديدي را با هم‌سالان و بزرگ سالان برقرار كند و آمادگي ها و مهارت هاي لازم را براي زندگي شغلي و اجتماعي به دست آورد.

نوجوان بايد علاوه بر پذيرش و سازگاري با اين همه تغيير و تحوّل، هويت منسجمي نيز براي خود كسب كند و به سؤالات دشوار و قديمي «من كيستم؟»، «جاي من در هستي كجاست؟» و «از زندگي خود چه مي خواهم؟» پاسخ مشخص و اختصاصي بدهد. بر اين اساس، دوران نوجواني از مراحل بسيار مهم تحوّل شخصيت به شمار مي رود كه از ديرباز محور توجّه روان شناسان قرار داشته است.

ميلر نيوتون در كتاب نوجواني (1995، ص 23)، نوجواني را دوره فرايندهاي رشدي انتقال از كودكي به بزرگ سالي مي داند. اين فرايندها جنبه هاي گوناگوني دارند:

اول، رشد و نمو سازمان عصبي مغز كه نمود آن در تحوّل فرايندهاي شناختي، عاطفي و رفتارها مشاهده مي شود

دوم، رشد فيزيكي كه شامل رشد اندازه هاي بدني و تغيير در نيم رخ جسمي است

سوم، رشد نظام جنسي يا توليد مثل، شامل جسمي و رفتاري

چهارم، رشد احساس «خود» به عنوان يك بزرگ سال يا يك انسان مستقل و خود راهبر

پنجم، كسب موقعيت بزرگ سالي در گروه اجتماعي يا فرهنگ

ششم، رشد كنترل رفتاری خود در تعامل با جامعه

در خصوص طول دوره نوجواني اتفاق نظر كاملي بين روان شناسان وجود ندارد. آنان طول اين دوره را از سيزده سال تا چهارده سال دانسته اند، اما در آثار جديدتر روان شناسي معمولا سنين 11 تا 13 و 18 تا 20 سالگي را دوره نوجواني به حساب آورده اند.

انسان در آغاز نوجوانی دارای رشد و جهش خاصی است و با تغییرات جسمی، هورمونی و ظهور ویژگی‌های جنسی ثانویه همراه است. این تغییرات، طی یک دوره تقریباً دو ساله رخ می‌دهد و با بلوغ جنسی به اوج خود می‌رسد. در خصوص تربیت جنسی نوجوان، والدین دو وظیفه کلی و اساسی دارند. یکی اینکه او را با حقایق صحیح جنسی بیولوژیک، آشنا کنند تا او بداند دستگاه‌های جنسی چگونه کار می‌کنند و تأمین بهداشت آنها چگونه امکان پذیر است. دیگر اینکه یاد بدهند به نوجوان که چگونه میل جنسی خود را، با توجه به ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی جامعه خود، ارضا کند و در نتیجه از انحراف و پیدایش اضطراب و عوارض روانی دیگر در امان باشد.

بنابراین والدین باید پیش از آنکه کودکان آنها وارد این مرحله جدید شوند، نسبت به ویژگی‌های آنان اطلاعات لازم و کافی پیدا کنند؛ تا بتوانند فرزندان‌شان را به شیوه صحیح تربیت کنند. لازم است که آنها اطلاعاتی را در مورد سن نوجوان، بلوغ و ویژگی‌های آن و تغییرات جسمی و روانی این دوره به فرزندان‌شان منتقل سازند.

از موارد دیگری که لازم است والدین انجام دهند آشناسازی نسبت به طبیعی بودن تحولات نوجوانی است. همواره اولین تغییرات در زندگی انسان، با نوعی ترس از ناشناخته‌ها و ابهام ها و سرگشتگی همراه است. اولین روزی که قاعدگی در دختری آغاز می‌شود و اولین دفعه که پسری محتلم می‌شود، برای دختر و پسر با ترس و اضطراب همراه است. این ترس و اضطراب وقتی بیشتر می‌شود، که هیچ آمادگی قبلی در مورد آن نداشته باشند و از طبیعی بودن آن بی اطلاع باشند.

وسائل ـ با توجه اینکه در دوره نوجوانی تغییراتی در هورمون‌های بدن شکل می‌گیرد و این تغییرات باعث سرکشی و پرخاشگری و اضطراب نوجوان در رفتارها و برخوردهای اجتماعی و خانوادگی او می‌شود والدین در این زمینه چه وظایفی دارند؟

والدین باید اطلاعات لازم را در این زمینه کسب کنند که تغییراتی در سیستم عصبی و هورمونی نوجوان ایجاد می‌شود؛ و رشدی که در قوای شناختی او رخ می‌دهد، باعث ایجاد تغییراتی در خلق و خو و تمایلات نوجوان می‌شود. این تغییرات، گاهی خانواده را به وحشت می‌اندازد و باعث می‌شود که با نوجوان خود، رفتار نامناسب داشته باشد و با دست خود، عوامل گریز او را از خانه و خانواده را فراهم سازند.

از نقطه نظر روانی یکی از بارزترین ویژگی‌های نوجوانان، استقلال طلبی آنهاست. نوجوانان گاهی برای ثابت کردن استقلال طلبی خود، به لجاجت با خانواده می‌پردازند و سعی می‌کنند قوانین خانه و احیاناً جامعه را زیر پا بگذارند و رفتارهایی انجام دهند که خلاف میل پدر و مادر است. این ویژگی‌ها وقتی تشدید می‌شود، که والدین سعی در مقابله با فرزندان خود داشته باشند.

به همین دلیل است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم؛ دوره سوم کودکی را که مقارن با سن نوجوانی است «دوره وزارت» او می‌داند؛ یعنی وقتی کودک به سن نوجوانی می‌رسد، باید اختیاراتی در حد اختیارات یک وزیر داشته باشد. اما نه بدین معنا که مطلقاً از تحت نظارت والدین خارج شود. البته رفتار والدین با نوجوان، باید همراه با احترام و تقدیر باشد نه رفتاری که پادشاه با رعیت و زیردستان خود دارد. همچنین سال‌های بلوغ، اغلب دوران سرکشی، تمرد و اضطراب نوجوان است.

اگرچه این رفتارهای ضد و نقیض در دوران بلوغ تقریباً طبیعی است؛ اما باید توجه داشت که شخصیتی در حال شکل گرفتن است؛ که این شکل گیری، به گذشت زمان نیاز دارد و قطعا با راهنمایی درست عاطفی، می‌توان به تعدیل این حالت‌ها پرداخت و زمینه تسهیل این سیر طبیعی مطلوب را فراهم ساخت. پیامبر مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم با اشاره به تحولات روانی در دوران نوجوانی می‌فرماید: مرحلهٔ آغازین جوانی (که همان نوجوانی است) شاخه‌ای از جنون است. (بحار جلد ۷۷ صفحه ۱۶۵).

در خصوص تغییر حالت‌های روانی دختران، والدین باید مراقب باشند که دختر چگونه لباس می‌پوشد، چگونه صحبت می‌کند و چگونه با دوستانش رفت و آمد دارد. همچنین از آنجا که در نوجوانی اولین نشانه‌های بلوغ دختران (یعنی قاعدگی) آغاز می‌گردد، مهم است که دختر را نسبت به رعایت بهداشت خویشتن راهنمایی کنند و برای او توضیح دهند که، همان‌گونه که به آراستگی خود اهمیت می‌دهد به پاکیزگی جسمی و نظم و ترتیب نیز اهمیت دهد.

وسائل ـ با توجه به اینکه از نیازهای مهم دوران نوجوانی پرورش «هویت» است در این زمینه توضیحاتی را بفرمایید؟ آیا نیاز هست والدین به نیاز جنسی فرزندان‌شان توجه کرده و آنها را جهت دهی مطلوب کنند؟

همان طور که گفتید از نیازهای مهم دوران نوجوانی پرورش هویت است او می‌خواهد با ماهیت انسانی و جنسی خود آشنا شود. به دنبال یافتن پاسخ به این سؤال است که من کیستم؟ و به کجا می‌روم؟ می‌خواهد ارزش ها و معیارهای ش را بداند و آنها را پایه‌ریزی کند.

احساس هویت شخصی در نوجوانان به تدریج و بر پایه همانند سازی دوران کودکی شکل می‌گیرد. گفتیم که ارزش‌ها و معیارهای اخلاقی کودکان، تا حدود زیادی همان‌هایی هستند، که والدین آنها نیز دارند. احساس عزت نفس در نوجوانان نیزاز نگرش والدینشان نسبت به آنها نشأت می‌گیرد.

با ورود به نوجوانی، به صورت فزاینده‌ای به ارزش‌های گروه هم‌سالان خود؛ و همچنین به ارزیابی‌های معلمان و دیگر بزرگسالان، بیشتر ارج می‌نهند. نوجوانان از راه جمع بندی این ارزش‌ها و ارزیابی‌ها می‌کوشد که تصویر یک پارچه‌ای از خود به دست آورند. هر اندازه ارزش‌هایی که از سوی والدین معلمان و همسالان ابراز می‌شود، هماهنگی بیشتری باهم داشته باشند، به همان نسبت نیز، کار هویت یابی نوجوان آسان‌تر پیش می‌رود. البته هویت، بخش‌های فراوانی دارد؛ مثل هویت ملی، هویت شخصی، هویت جنسی، هویت دینی و غیره.

آنچه در مبحث تربیت جنسی اهمیت پیدا می‌کند؛ موضوع هویت جنسی است که پایه آن در زمان کودکی ریخته می‌شود و منشاء بیشتر اختلالات هویت جنسی نیز، از دوران کودکی است که در نوجوانی ادامه می‌یابد. نیازهای مهم یک نوجوان فراوانند؛ اما از مجموع ویژگی‌های روانی و نیازهای عاطفی در دوره نوجوانی آنچه در امر تربیت جنسی؛ بیش از همه اهمیت پیدا می‌کند، نیاز جنسی است.

نیاز جنسی در نوجوانی، فکر نوجوانان را زیاد به خود مشغول می‌سازد؛ زیرا آنها هم احساس نیاز می کنند و هم احساس توانایی برای عمل جنسی. این نیاز چه بسا بحرانی را برای آنان پدید می‌آورد، که زمینه مهم‌ترین نگرانی‌های والدین را، فراهم می‌سازد. از این رو لازم است که با آن برخورد صحیح صورت گیرد.

وسائل ـ از فرمایشات شما این برداشت می‌شود که والدین در زمینه نیازهای جنسی فرزندان‌شان باید تدابیری را بیاندیشند و نسبت به آن بی‌توجه نباشند حالا در این زمینه چه شیوه‌هایی را والدین در مواجهه و تعامل با نوجوان خود باید اتخاذ کنند؟

۱ـ پذیرش تمایل جنسی در نوجوانان

اولین قدمی که والدین در این راه باید بردارند، این است که ظهور این میل را در فرزندان خود بپذیرند و در این زمینه، بدون شرم زدگی و با تلقی طبیعی بودن این میل؛ با او گفت‌وگو کند. والدین می‌توانند به فرزندان خود بگویند، که آنها متوجه نیاز فرزندشان هستند و اینکه پسر نوجوان یا دختر نوجوان، توجهش به جنس مخالف جلب شود؛ یا در دلش به فرد خاصی علاقه مند گردد، امری طبیعی است. نوجوان این را باید بداند که این، تمایل طبیعی و خدادادی است برای ادامه بقای نسل بشر.

شاید به یقین بتوان گفت که بسیاری از مشکلات نوجوانان و مشکلات والدین با آنها، در همین مرحله حل می‌شود؛ زیرا نوجوان با دیدن پذیرش والدین، دیگر اصراری بر قبولاندن این امر، به آنها ـ با انجام دادن رفتارهای نا به هنجار ـ نخواهد داشت.

۲ـ تبیین هدف‌های تمایل جنسی

والدین پس از پذیرفتن وجود این غریزه در فرزندان‌شان و بیان طبیعی بودن آن؛ می‌توانند برای نوجوان خود بیان کنند خداوند این میل را در زن و مرد قرار داده تا به یکدیگر متمایل شوند، ازدواج کنند و در رسیدن به کمال بشری و قرب الهی، در کنار هم باشند. به این ترتیب نوجوان می‌فهمد که این میل مقدس است؛ که اگر بر اساس اصول و قواعد شرعی و اجتماعی آن را ارضاء کند، ضامن سعادت آنهاست.

۳ـ توجه به پیامدهای نامطلوب بی بند و باری جنسی

بسیاری از نوجوانان در این سن سعی می‌کنند با جنس مخالف خود ارتباط برقرار سازند. روانشناسان برقراری رابطه جنسی بین نوجوانان را، امری نامطلوب و زیانبار می‌دانند و والدین را موظف می‌کنند، که از وقوع آن پیشگیری کنند؛ چراکه، قرار دادن دختران و پسران نوجوان در کنار هم و دستور دادن به اینکه از ارتباط جنسی باهم خودداری کنید، درست مانند این است که پنبه را در کنار آتش قرار دهیم انتظار داشته باشیم که پنبه نسوزد. این حرف بیشتر به شوخی شبیه است تا یک واقعیت.

نکته قابل توجه اینکه؛ مجاز دانستن ارتباط دختر و پسر در جوامع اروپایی، بیشتر ناشی از واقعیت زندگی جمعی است آنهاست، نه پسندیده بودن این امر. از نظر اسلام؛ پیشگیری بهتر از درمان است. همان‌طور که اسلام دستور تحریم کامل شرب خمر می‌دهد یا استمناء را کاملاً حرام می‌کند، از همان ابتدای بلوغ، ارتباط دختر و پسر را محدود می‌کند؛ و دستورهایی مبنی بر، به حداقل رساندن تحریکات جنسی می‌دهد؛ زیرا تا وقتی که نوجوان و جوان از نظر جنسی تحریک نشده باشند، مشکلی پیش نخواهد آمد؛ اما اگر امیال جنسی او تحریک شد و طغیان کرد، خودداری و کنترل آن بسیار مشکل است.

بنابراین والدین باید نوجوانان خود ـ به ویژه دختران ـ را از پیامدهای نامطلوب بی بند و باری و ارتباط غیر مشروع این عمل؛ به هر طریق که باشد، آگاه سازند. شاید بسیاری از روایات وارد شده در این موضوعات هم، به همین منظور صادر شده‌اند. امیرالمؤمنین علی علیه السلام می‌فرماید: از زنا بپرهیزید (و به سوی چنین رفتاری تمایل پیدا نکنید) که ۶ اثر دارد.

سه اثر مربوط به دنیا و سه اثر آن مربوط به آخرت است. اما آن سه اثر که مربوط به دنیاست این است که ارزش انسانی و شخصیت فرد را از بین می‌برد. مانع کسب روزی حلال می‌شود؛ و زمینه مرگ زودهنگام و در آتش ناراحتی افتادن را تسریع می‌کند. اما آن سه اثری که مربوط به آخرت است؛ حسابرسی سخت در قیامت؛ و مشمول خشم خدا شدن؛ و در آتش همیشگی جهنم به سر بردن است.

۴ ـ سوق دادن انرژی جنسی به امور معنوی و مطلوب

در زمینه سوق دادن انرژی جنسی، نوجوان باید از کانون تمایلات جنسی به سوی عشق و رحمت معطوف شود. با توجه به اینکه حس زیبا دوستی و قدرت نمایی نیز در دوران نوجوانی اوج می‌گیرد، خوب است که والدین این جنبه فرزندان خود را تقویت کنند؛ تا انرژی روانی خود را در این بخش، تخلیه کنند. والدین با فراهم کردن شرایط شرکت کردن فرزندان‌شان در کلاس‌های هنری یا باشگاه‌های ورزشی می‌توانند تا اندازه زیادی توجه آنها را از امیال جنسی به سمت امیال هنری، ورزشی و علمی جلب کنند.

 ۵ ـ تشویق به ادامه تحصیل و علم آموزی

نوجوانان علاقه مند به کشف جهان و نیز کسب دانش درباره مسائل اجتماعی، علمی، دینی و غیره هستند والدین باید با روش‌های مختلف و به دور از هرگونه تنش، فرزندان خود را به علم آموزی تشویق کنند؛ و در مواردی باید فرصت اندیشیدن را برای نوجوان پیش بیاورند تا نوجوان بتواند به راحتی کنجکاوی‌های خود را درباره مسائل سیاسی، دینی و غیره بیان کند.

امام صادق علیه السلام می‌فرماید: دوست ندارم یکی از جوانان شما را جز در دو موقعیت ببینم یا عالم و دانشمند؛ یا در حال علم آموزی. پس اگر این کار را نکردند و اینگونه نبودند، کوتاهی کرده‌اند و ارزش خود را پایمال نموده‌اند. و با پایمال کردن ارزش خود، به دردها و ناراحتی ها مبتلا می‌شوند که این امر سبب می‌شود تا مسیری که به آتش ختم می‌شود را بپیمایند. قسم به کسی که محمد صلی الله علیه و آله و سلم را به حق مبعوث کرد، ساکن شدن در جهنم برای آنان حتمی است. (بحارالانوار جلد ۱ صفحه ۱۷۰). از این حدیث به دست می‌آید که بهترین راه برای حفظ نوجوان از انحرافات، آشنایی با علم و یادگیری می‌باشد.

۶ ـ آموزش شیوه‌های کنترل تحریکات جنسی

فردی که قصد دارد لاغر شود اگر سر سفره بسیار رنگینی قرار گیرد؛ که در آن انواع غذاهای لذیذ قرار دارد، احتمال اینکه بتواند خود را کنترل کند و چیزی نخورد خیلی ضعیف و تقریباً محال است؛ مگر اینکه انگیزه خیلی قوی یا اراده محکمی داشته باشد. این مسئله در مورد همه نیازها؛ به ویژه نیازهای جسمی؛ صادق است.

نوجوانی که امکان ازدواج برای او فراهم نیست؛ اگر بدون هیچ کنترلی، مناظر تحریک کننده را ببینند آیا می‌توان از او انتظار داشت که خود را کنترل کند؟ مسلماً در چنین شرایطی، کنترل غیر ممکن یا بسیار سخت است. بنابراین باید چاره‌ای اندیشید و راه‌های کنترل میل جنسی را به نوجوانان آموزش داد.

وسائل ـ به عنوان آخرین سؤال آیا در روایات معصومین در زمینه شیوه‌های کنترل تحریکات جنسی روش‌هایی بیان شده است؟ بله؛ این روش‌ها عبارت اند از:

1 ـ کنترل نگاه

یکی از مهم‌ترین راه‌های کنترل تحریکات جنسی این است، که نوجوان باید مراقب باشد تا از طریق نگاه به نامحرم تحریک نشود؛ زیرا همه انحرافات جنسی از نگاه شروع می‌شود. برای اینکه نوجوان بتواند نگاه خود را در برابر نامحرم کنترل نماید باید اولاً؛ بداند که حفظ ایمان با نگاه به نامحرم به خطر بیافتد. ثانیاً؛ نوجوان باید از تأثیرات نگاه در انحرافات جنسی آگاه گردد. چشم چرانی زمینه بی عفتی و روابط نامشروع را فراهم می‌سازد.

در احادیث، رابطه نگاه پی در پی، با تحریکات شهوانی به عنوان علت حرمت نگاه مطرح گردیده است. امام رضا علیه السلام می‌فرماید: خداوند نگاه کردن به موهای زنان ـ با حجابی که ازدواج کرده‌اند و غیر آنها ـ را از آن جهت حرام کرده است؛ که نگاه به آنان، باعث تحریک جنسی مردان می‌شود. (وسائل الشیعه جلد ۲۰ صفحه ۱۹۴).

امام صادق نیز در این زمینه می‌فرماید: نگاه پیاپی، شهوت را در قلب می‌کارد و همین برای در خطر افتادن بیننده کافی است. (وسائل الشیعه جلد ۲۰ ص ۱۹۲). بنابراین والدین متعهد، علاوه بر اینکه باید دختر خود را ترغیب و تشویق به حجاب کنند، باید پسرشان را نیز دعوت کنند که از نگاه به نامحرم بپرهیزد.

۲ ـ پرهیز از خلوت با نامحرم

یکی از راه‌های کنترل تحریک جنسی این است که دختر و پسری که در تحولات نوجوانی به سر می‌برند، از خلوت کردن باهم خودداری کنند؛ زیرا خلوت کردن، تأثیر تحریکات را چند برابر می‌کند و زمینه انحرافات جنسی را فراهم می‌کند. نبی اکرم اسلام(ص) فرمودند: زن‌هایی که شوهران آنها نیستند (در خانه نیستند یا به سفر رفته‌اند) بر آنها وارد نشوید؛ چراکه شیطان در چنین شرایطی همانند خون در بدن انسان جریان دارد و اثر می‌گذارد. (کنز العمال جلد ۵ صفحه ۴۶۶). امام صادق علیه السلام نیز می‌فرماید: اگر زن و مردی در خانه باهم خلوت کنند، نفر سوم آنها شیطان است. (وسایل الشیعه. ج ۱۹. ص ۱۵۴).

۳ ـ تعدیل میل جنسی با موهای زائد بدن

از برخی روایات استفاده می‌شود که موی بدن انسان در تعدیل میل جنسی مؤثر واقع می‌شود. آنچه در روایات وارد شده این است که اگر موی بدن کوتاه نشود موجب کم شدن شهوت جنسی می‌گردد. از این رو برای کم کردن شهوت جنسی می‌توان از این راهکار استفاده کرد.

در روایت وارد شده است که روزی مردی نزد پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم آمد و عرض کرد یا رسول الله؛ من وضع مالی خوبی ندارم که با آن ازدواج کنم و به همین دلیل مجرد هستم. چه کنم؟ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند (دو کار انجام بده یک اینکه) موی بدن خود را زیاد کن و (دیگر اینکه) بر روزه گرفتن مداومت کن. آن شخص رفت و به دستور عمل کرد و در نتیجه برشهوتش مسلط شد. امیرالمؤمنین علی علیه السلام می‌فرماید: موی بدن هیچ مردی زیاد نمی‌شود مگر اینکه شهوتش کم شود.

نکته‌ای که در رابطه با کوتاه کردن موی زاید بدن باید مورد توجه قرار گیرد، این است که آنچه در روایات در خصوص کوتاه کردن موی زاید بدن آمده، نباید انسان را از نظافت آنها غافل کند؛ زیرا گاهی عدم پاکیزگی، سبب خارش بدن می‌شود و نتیجه خاریدن بدن، احساس لذت و در نهایت خود ارضایی می‌شود.

۴ ـ اجتناب از خوردن غذاهای محرک شهوت

با توجه به تفاوت غذاها در نوع ویتامین‌های موجود در آنها، درجه تحریک کنندگی آنها نسبت به غریزه جنسی، متفاوت است. از این رو نوجوانان باید از بعضی غذاهای تند که محرک این غریزه هستند، اجتناب کنند یا کمتر مصرف کنند. در مورد نقش ادویه‌ها، غذاهای فوق العاده مقوی و تحریک کننده، مثل خرما، تخم مرغ و...نیز تاثیر آنها در تقویت قوه جنسی، روایاتی از اهل بیت(ع) وارد شده که به نمونه‌ای از آنها اشاره می‌شود.

نبی مکرم اسلام (ص) فرمودند: در خرما نه ویژگی وجود دارد... از میکروب جلوگیری می‌کند و موجب تقویت ستون فقرات و زیاد شدن توان جنسی می‌گردد. (وسائل الشیعه جلد ۱۷ صفحه ۱۰۷). یا این روایت که راوی می‌گوید به خاطر کم بودن تعداد فرزندانم به امام کاظم علیه السلام شکایت کردم. حضرت فرمود: استغفار کن و تخم مرغ را با پیاز بخور. (بحار. ج ۱۰۴ ص ۸۰).

۵ ـ کنترل فکر و خیال

همان‌طور که حواس ظاهری نقش مهمی در تحریک میل جنسی دارند، حواس باطنی (یعنی فکر و خیال پردازی) نیز سهم بسزایی در این زمینه دارند. از طرفی، یاد خدا نقش مهمی در دور کردن افکار شیطانی و نفسانی در خواب و بیداری از انسان دارد. از این رو شایسته است که مربیان و والدین زمینه‌ای فراهم کنند تا افراد تحت تربیت آنها خود را از افکار منفی و خیال پردازی خلاص نمایند.

آنان را به یاد خدا عادت دهند چراکه انسان با ایمان، یاد خدا را در دل خود زنده نگه می‌دارد و با دور کردن خیالاتی که غریزه جنسی را تحریک می‌کند، زندگی همراه با آرامشی را برای خود فراهم می‌کند. از این رو با خواندن قرآن و دعاهای وقت خواب، افکار و خیالات مزاحم را از خود دور کرده و به هنگام خواب با آرامش می‌خوابد. امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرماید: هر کس زیاد در مورد گناه فکر کند، این افکار او را به گناه می‌کشاند. (میزان الحکمه جلد ۲ صفحه ۲۳۰ حدیث ۸۵۶۱).

۶ ـ تعدیل شهوت از راه روزه 

یکی دیگر از راه‌های تعدیل نیروی جنسی این است که؛ از توان جسمی فرد کاسته شود. در این خصوص کارهای توان فرسا و ورزش، نقش خوبی ایفا می‌کنند. روزه در فرهنگ اسلام دارای دو بعد است؛ از طرفی به جسم انسان مربوط می‌شود؛ چراکه روزه دار موظف است در زمانی خاص از خوردن و آشامیدن خودداری کند و از طرفی به روح و روان انسان مربوط می‌شود، روزه دار باید از برخی کارها بپرهیزد؛ که ممکن است با روزه هم ارتباطی نداشته باشد؛ مثل دروغ بستن به خدا و پیامبر(ص). روزه باعث می‌شود روح انسان سیر تکاملی طی کند. وبا کسب تقوای بیشتر، به مقام قرب الهی برسد. با توجه به این دو بعد؛ روشن شد که روزه عامل مهمی در تعدیل غریزه جنسی انسان به حساب می‌آید.

از امام باقر یا امام صادق علیهما السلام نقل شده که فرمودند: پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: ای جوانان بر شما باد که ازدواج کنید. اگر توان از دواج ندارید، پس بر شما باد که روزه بگیرید؛ زیرا روزه وسیله تعدیل توان جنسی است. (وسایل. جلد ۴ صفحه ۳۰۰).

یکی از آثاری که خداوند در قرآن برای روزه نام می‌برد، کسب تقوا است. سوره بقره آیه ۱۸۳ می‌فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید روزه بر شما واجب شده است؛ همان طور که بر پیشینیان شما واجب شده بود؛ شاید با تقوا شوید.

روزه باید با قصد قربت و رضایت خدا همراه باشد و روزه دار باید از برخی از چیزهایی که در حالت عادی حلال است، اجتناب کند. این مسئله موجب می‌شود که توجه روزه‌دار به خدا زیادتر گردد؛ و بر ایمان و تقوایش افزوده شود. هرچه ایمان و تقوای انسان بالا رود، کمتر به آلودگی فکری و رفتاری گرفتار می‌گردد، چون ایمان و تقوا نیروی بازدارنده درونی‌ای هستند که همیشه با انسان همراه می‌باشند.

از این جهت روشن می‌شود که روزه نقش مهمی در کاهش جرم و جنایت ایفا می‌کند. گزارش‌ها و مطالعات متعدد، حاکی از این است که درصد جرم و جنایت در ماه مبارک رمضان کاهش می‌یابد. (نقش روزه در تقویت روح) از سوی دیگر رشد ایمان و تقوا باعث افزایش غیرت و حیای انسان می‌شود.

7 ـ خویشتن داری

انسان باید توجه داشته باشد که تسلیم شدن در برابر خواهش‌ها و تمایلات جنسی، با عزت و کرامت انسانی سازگار نیست؛ در مقابل، خویشتن داری، از قدرت و توانمندی عقلی و شرافت انسان حکایت می‌کند. امیرالمؤمنین علیه السلام با اشاره به اینکه کسی که در وجود خود احساس کرامت و بزرگی می‌کند؛ به امیال و شهوات انحرافی توجهی نمی‌کند می‌فرمایند: کسی که خودش را دارای کرامت و شرافت بداند، توجه به امیال و شهوات را پستی و خواری تلقی می‌کند. (نهج البلاغه حکمت ۴۴۹).

همچنین با توجه به اینکه شهوت انسان را پست و بی مقدار می‌سازد، می‌فرمایند: هیچ چیزی به مانند همت بلند شخص را دارای عزت نمی‌کند و هیچ چیزی به مانند شهوت، شخص را بی مقدار و پست نمی‌سازد. (غررالحکم جلد ۶ صفحه ۱۴۳).

حضرت در حدیث دیگری امیال خواهش های نابه جا، را بیماری دانسته و به تربیت عقلانی و مقابله به آن توصیه کرده؛ و فرموده است: خواهش‌های انحرافی بیماری است و درمانش مقابله با آن است. (اعلام الدین صفحه ۲۹۶).

در تعبیر امام علیه السلام تصریح شده است که این مقابله، باید با تدبیر عقلانی انجام شود. آنجا که می‌فرمایند: خشمگینی را با سکوت؛ و شهوت را با تدبیر عقلی، درمان کنید. (الحکم جلد ۴ صفحه ۲۴) و نیز حضرت فرمودند هنگامی که نفس انسانی قوی شود، شهوتش کاهش می‌یابد. (نهج البلاغه. حکمت 245).

علاوه بر عزت نفس و تدبیر عقلانیت، تمرین و ممارست در جهت مقابله با امیال، فرد را قوی می‌سازد و مهارتی ایجاد می‌کند که انسان علی رغم تمایلات و خواهش‌های نفسانی، می تواند بر رفتارهای خود نیز کنترل کامل داشته و از رفتارهای هنجارشکنانه پرهیز کند.

۸- ذکر و توجه به خداوند

یاد خداوند و توجه به این نکته که خداوند نسبت به رفتارهایی که ما انجام می‌دهیم آگاه است، باعث حیا و یا ترسی در انسان می‌شود که این مسئله می‌تواند، از انحرافات جنسی جلوگیری کند؛ یعنی انسان خدا را ناظر و شاهد بر اعمال خود می‌داند. امام صادق علیه السلام می‌فرماید: با استمرار بخشیدن به یاد خدا و توجه به لزوم پیروی از دستورهای او؛ ریشه‌هایی که سرچشمه‌ امیال شهوانی‌اند را از بین ببرید.

یادآوری مرگ و زندگی در عالم برزخ نیز از عوامل پیشگیری از امیال شهوانی دانسته شده است. در حدیثی نقل شده که خداوند به حضرت موسی فرمود: به خود یادآوری کن که در قبر سکونت خواهی کرد؛ پس این یادآوری مانع می‌شود از اینکه در شهوت‌ها غرق شوی. (بحارالانوار جلد ۷۴ صفحه ۳۵).

همچنین این روایت؛ امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرمایند: رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بسیار اصحاب را به یادآوری مرگ توصیه می‌کردند و می‌فرمودند: مرگ را زیاد به یاد آورید چراکه فکر شما را از لذت زودگذر بیرون می‌برد و بین شما و شهوترانی حائل می‌گردد. (بحار ج 6 ص 132)./401/241/ح

تهیه و تنظیم: محرم آتش افروز