vasael.ir

کد خبر: ۱۳۹۶۹
تاریخ انتشار: ۳۱ تير ۱۳۹۸ - ۱۱:۳۹ - 22 July 2019

معرفی مقاله | شاخص‌های شفافیت در حکومت اسلامی

وسائل ـ از آنجا که در اندیشه علوی، مردم نقش مهمی در حکومت دارند، حق دارند بر روند اجرای امور در چارچوب مبانی و احکام اسلامی نظارت کنند و مقدمه این نقش مردم، شفافیت اعمال و کردار و تصمیم گیری های حکومت است. از سوی دیگر آگاهی سیاسی مردم، نقش بسزایی در روند استمرار، تداوم و تسریع اهداف حکومت دارد و حکومت عرصه پنهان کاری نیست.

به گزارش خبرنگار وسائل، شفافیت (Transparency) کلمه معرفی مقاله | شاخص های شفافیت در حکومت اسلامی (با تاکید بر حکومت علوی)ای عربی از ریشه (شف) و شف خود به معنای نازک بودن، ظریف بودن، روشن و زلال بودن است.

این واژه، مصدر اسمی شفاف بوده، شفاف در لغت به هر چیز لطیف و نازک گفته می شود که از پشت آن اشیای دیگر نمایان باشد؛ مانند بلور و شیشه. با توجه به همین تعابیر، شفافیت را می توان به نازکی، درخشندگی و تابناکی تعبیر کرد.

این معنا در حوزه های گوناگون اجتماعی کارکرد دارد. در عرصه قدرت، شفافیت عمدتا به عنوان شاخصی از کیفیت سیاست و حکمرانی لحاظ می شود. اگرچه این مفهوم ممکن است از زمان های دور، مفهومی آشنا برای مردم باشد، ولی آنچه امروزه در این ارتباط مطرح است، برای نخستین بار در گزارش های بانک جهانی در ارتباط با برنامه های توسعه مطرح شد.

امروزه، هم سیاستمداران و هم شهروندان، خواهان شفاف سازی بیشتر امورند؛ زیرا تقریبا راه حل برخورد با هرگونه ناکامی و فساد در سیستم سیاسی و اقتصادی را در شفاف سازی برای عموم می دانند.

در میان مسلمانان و به ویژه شیعیان آن هنگام که سخن از حکومت اسلامی به میان می اید، حکومت علی ( ع) بی درنگ به عنوان یک الگو به ذهن همگان می آید. در واقع حکومتی وصف دینی و اسلامی دارد که به این الگو یعنی حکومت علوی  نزدیک تر و با آن انطباق بیشتری داشته باشد. این نزدیکی و انطباق باید در جنبه های گوناگونی از حکومت و حکومت داری باشد که در سخن آن حضرت امده، یا از مرام و سیره او نقل شده است.

 

شاخص‌های شفافیت در اندیشه علوی

شاخص های شفافیت به معنای راهنماها، ملاک ها، و محک هایی آمد که وجود پدیده شفافیت در حکومت را نمایان می کنند و به عنوان علامت های مشخص کننده این مفهوم محسوب می شوند. با کمک این شاخص ها می توان اطلاعات موجود درباره شفافیت را طبقه بندی کرد و با استفاده از آن با سرعت و دقت بیشتری به تحلیل پدیده مذکور پرداخت. در اندیشه علوی، تحلیل معیارهای تحقق بخش شفافیت، در دو دسته ذیل می تواند به تبیین این مفهوم منتهی گردد:

۱- شاخص های ساختاری

۲- شاخص های رفتاری

مقصود از شاخص های ساختاری، همان زیر ساخت های ضروری برای تحقق شفافیت است که شامل شایسته سالاری در گزینش کارکنان، تاسیس شبکه نظارتی گسترده و ایجاد سامانه قضایی مستقل می باشد.

 

شبکه نظارتی گسترده

۱- ارسال هیئت های بازرسی

۲- گزارش گیری و حسابرسی کارگزاران

۳- به کارگیری بازرسان مخفی

۴- نظارت مردمی

 

سامانه قضایی مستقل

بدون حضور آزادانه، موثر و شایسته یک سیستم قضایی کارآ، تحقق مفهوم شفافیت و پاسخ گویی ممکن نیست. سیستم قضایی شایسته باید با پیش بینی ساز و کارهای لازم، زمینه شفاف سازی اصول و قواعد جاری در حکومت، به ویژه در حوزه عدالت قضایی را فراهم سازد.استقلال قضات و علنی بودن دادرسی، از اموری است که به تحقق شفافیت در عملکرد حکومت منتهی می شود.

در سیره قضایی علی (ع) آمده است که آن حضرت در مسجد قضاوت می کرد و در آن جایگاهی داشت که به دکه القضا معروف بود؛ به گونه ای که مشاهده آن از هر طرف مسجد امکان پذیر می نمود و از آنجا که شنیده بود شریح در خانه قضاوت می کند، فرمود:

ای شریح ! در مسجد قضاوت کن که این عمل برای اجرای عدالت بین مردم بهتر است. نشستن در خانه و قضاوت کردن موجب وهن قاضی است.

با علنی بودن محاکمات، دستگاه قضایی همواره خود را در معرض نگاه تیزبین جامعه می داند و بدین ترتیب امنیت قضایی افراد به خوبی تضمین می شود و همین امر به شفافیت سیاست و حکومت در تامین عدالت قضایی منتهی می گردد.

 

شاخص‌های رفتاری

منظور از شاخص های رفتاری، مجموعه ای از ویژگی های آشکار در شیوه، روش و منش حکومت و کارگزاران و بازتابی از پای بندی آنان در به اصولی معین است که اعتقاد به آنان عامل شفافیت حکومت محسوب می شود.

۱- اعلام آشکار مواضع حکومت

۲- هشدار به کارگزاران و آگاهی بخشی وظایف آنان

۳- معرفی کارگزاران و اطلاع رسانی مسئولیت ها و اختیارات آنان به مردم

۴- تبیین تکالیف و حقوق متقابل کارگزاران و مردم

۵- لزوم پاسخگویی به مردم

۶- به کارگیری سطح بالای استانداردهای درستکاری و اخلاق برای همه کارکنان

۷-تبیین دلایل تنبیه کارگزاران

 

نتیجه گیری

حکومت علی(ع) نمونه ای ماندگار از نظام سیاسی اسلام و شیوه زمامداری مبتنی بر دین، عدالت و آزادی را به بشریت ارائه داد که می توان با بازکاوی بایسته و سنجیده آن، رهیافت هایی مطلوب را برای مدیریت جامعه در دنیای کنونی به دست آورد و به کار بست.

این حکومت ها بر مبانی و شاخصه های مهمی استوار بود که به رغم چالش های بسیار فراروی آن، هدف ها و مسئولیت های سترگی را نیز در آرمان خود داشت.یکی از عواملی که می توانست به اهداف حضرت علی (ع) در تحقق جامعه مطلوب خویش_ که همان حکومت علوی بود_ کمک کند، شفافیت و صراحت در حکومت و حکومت داری بود.

یافته های این نوشتار از این امر حکایت دارد که در سیره نظری و عملی_ گفته ها و شیوه مدیریت عملی_ آن حضرت، معیارها و شاخصه های راهبردی مهمی به دست آمده است که شفافیت در حکومت علوی را از دیگر حکومت ها متمایز می سازد. که عدم توجه به این معیارها می تواند آسیب های فراوانی را به حکومت و نظام سیاسی وارد سازد و سبب جدایی مردم از حکومت گردد.

مقاله «شاخص های شفافیت در حکومت اسلامی (با تاکید بر حکومت علوی)» نوشته سید احمد حبیب نژاد و زهرا عامری است. که در فصلنامه علمی پژوهشی حقوق اسلامی، سال سیزدهم، شماره ۴۹، تابستان ۱۳۹۵ منظر شده است.

علاقه مندان به منظور دریافت فایل PDF این مقاله می توانند اینجا کلیک کنید./204/241/ح

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۰۹ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۳:۱۱
طلوع افتاب
۰۶:۵۸:۱۴
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۵۳
غروب آفتاب
۱۹:۲۴:۵۴
اذان مغرب
۱۹:۴۱:۵۲