vasael.ir

کد خبر: ۱۳۵۳۹
تاریخ انتشار: ۱۰ تير ۱۳۹۸ - ۲۳:۵۱ - 01 July 2019
حجت الاسلام والمسلمین رفعتی نائینی / ۱۲

فقه رسانه | انتقاد پذیری؛ یکی از مهمترین شروط استحبابی پیام رسان دینی

وسائل ـ حجت الاسلام والمسلمین رفعتی نائینی در  این جلسه درس خارج فقه رسانه گفت: معنایی انتقاد داریم جدا کردن و تمیز دادن خوب از بد؛ کارشناسی عیب یابی، نقص یابی، اشکال یابی است و انتقادپذیری یک صفت برای یک انسانی است که نظر عیب یاب را بپذیرد.

به گزارش خبرنگار وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی،فقه رسانه | انتقاد پذیری؛ یکی از مهمترین شروط استحبابی پیام رسان دینی در جلسه درس خارج فقه رسانه که در مورخه 17 آذر سال 1397 برگزار گردید، به بیان یکی دیگر از شرایط استحبابی پیام رسانان دینی پرداخت و اظهار داشت: معنایی انتقاد داریم جدا کردن و تمیز دادن خوب از بد؛ کارشناسی عیب یابی، نقص یابی، اشکال یابی است و انتقادپذیری یک صفت برای یک انسانی است که نظر عیب یاب را بپذیرد.

این استاد حوزه در مقام استدلال برای شرط مذکور بیان داشت: طبق این آیه قرآن وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ خداوند افراد را به تذکر دادن تشویق می کند و کسی از این تذکر نفع می برد که انتقاد را بپذیرد.

حجت الاسلام والمسلمین رفعتی در استدلال به روایات این باب گفت: حضرت می فرمایند ساعت شبانه روز زندگیتان را باید تقسیم کنید سَاعَةً لِمُعَاشَرَةِ الْإِخْوَانِ الثِّقَاتِ یک ساعتی را بگذارید برای رفت و آمد با دوستان و ثقات  و آدم های مورد اطمینان و الذين يعرفونكم عيوبكم و يخلصون لكم في الباطن آدمهایی که مورد اعتماد هستند، کسانی که به شما عیب های تان را معرفی می کنند.

 

تفصیل مطالب مطرح شده در این جلسه، بدین شرح است:

اعوذ بالله من الشيطان الرجيم بسم الله الرحمن الرحيم و الحمد لله رب العالمين و به نستعين وهو خير ناصر و معين و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين

 

خلاصه جلسه گذشته

بحث ما در جلسه گذشته پیرامون شرایط اولویتی پیام رسان رسانه دینی بود بعد از آنکه شرایط الزامی را عرض کردیم به شرایط استحبابی پرداختیم که در گزینش اصحاب رسانه باید اولویت را به کسانی داد که واجد این شرایط هستند دو شرط را بحث کردیم یکی اخلاص بود دوم سعی صدر.

 

شروط استحبابی پیام رسان: انتقاد پذیری

سومین شرط که امروز بحث می‌کنیم انتقادپذیری است کسانی که انتقاد پذیر هستند در گزینش برای فعالیت در رسانه دینی اولویت دارند.

 

انتقاد پذیری در لغت

ابتدا باید به معنای انتقاد پذیری توجه کنیم. بعد باید ببینیم از ادله فقهی می توانیم استفاده کنیم که این شرط اولویت دارد در کتاب لغت مثل لسان العرب عرب نگاه کنید انتقاد از نقد است و  نقد به معنای سره کردن درهم هاست. به معنای شناخت درست از نادرست شناخت سره از ناسره. قدیم ها پول ها نقره(درهم) بود. بعضی ها دراهم جعلی و نادرست از فلزات دیگری درست می کردند به جای نقره. پول های تقلبی را با پول های نقره دَرهم می کردند. افراد وقتی که نمی دانستند اینها واقعا نقره هست یا نیست می‌بردند پیش پول شناس. پول شناس اسمش ناقد بود کارش ناقدی بود اگر می گفت این پول نقره است می‌گفتند نقد کرد- این نقد از آنجا آمده است- الان نقد به یک معنای دیگر در برابر نسیه به کار می‌رود البته این هم به همان معنا به کار می‌رود وقتی میگویند فلانی پول نقد کرد یعنی آن را را مورد استفاده قرار داد یعنی پول درست است.

کم‌کم این در ادبیات هم به کار رفت کسی که شعر را بررسی می‌کرد  کاستی‌های شعر را بررسی می‌کرد به او هم میگفتند ناقد . اما معنایی که برای انتقاد داریم یعنی در واقع جدا کردن و تمیز دادن خوب از بد؛ کارشناسی عیب یابی، نقص یابی، اشکال یابی.

انتقادپذیری پس می‌شود یک صفت خوب برای یک انسان که حاضر است نظر عیب یاب را بپذیرد، نظر کارشناسی که خوب را از بد جدا میکند بپذیرد. انتقادپذیری یک صفت خوب است که حرف پذیری دارد حق پذیری دارد. این یک صفت ممدوح در آموزه‌های دینی است.

 

ادله استحباب انتقاد پذیری در گزینش پیام رسان دینی

1-تناسب حکم و موضوع

 این استحباب اولا به خاطر تناسب حکم و موضوع ای است که در بحث ما جریان دارد. لذا این می شود یکی از شرایط اولویت گزینش پیام رسان

 

واژگان مرتبط با انتقاد پذیری

قبل از وارد شدن به آیات و روایات باید عرض کنم که واژه انتقاد پذیری در آیات و روایات به همین تعبیر نداریم. این تعبیری است که در فارسی است. در آیات و روایات مثل نصیحت داریم، تذکر داریم، تواصی به حق داریم، موعظه داریم، اتباع احسن داریم، قبول عیب داریم. اینها واژه هایی است که برای رساندن همین مفهوم انتقاد پذیری از آن استفاده شده است و استعمال شده است

 

2-آیات قرآن

اما در آموزه های دینی کتاب و روایات که منابع اصلی فقه ما است. ابتدا آیات

وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ (الذاریات/55) تذکر بده چون تذکر دادن شما نفعی به مومنین می رساند. ببینید این آیه چطور رابطه دارد با انتقاد پذیری اولاً مربوط به انتقاد است و اطلاق دارد. نمی گوید تعلیم بده؛ می گوید یادآوری کن، یادآوری کردند می تواند یادآوری کند کارهای خوبش را میتواند یا یادآوری کند اشکالات کارش را اطلاق دارد. ربطش به انتقاد پذیری این است که تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ کسی نفع می‌برد که انتقاد را پذیرفت یعنی اگر نصیحت را قبول کرد، منتفع می شود.

 

انتقاد پذیری شرط استحبابی است نه الزامی

این می‌شود شرط اولویت‌دار یعنی جزء شرایط الزامی نیست یعنی کسی که انتقاد پذیر نبود او را نپذیریم بلکه اولویت با کسی است که انتقاد پذیر باشد. از روایات هم استفاده می شود که انتقاد پذیری یک صفت حسن است نه یک صفت الزامی. علاوه بر این که اگر این ها شرایط الزامی باشد دیگر آدمی پیدا نمی کنید برای رسانه دینی باید در رسانه دینی را تخته کنید! اشکال سوم این است که آن نمی توان حداقلی برای این صفت در نظر گرفت. این  حداقل قابل تشخیص نیست. در شرایط الزامی همه اینها قابل تشخیص بود و حداقلی می شود برای آن تصور کرد.

 

3-روایات

یکی از روایات که استفاده می شود انتقاد پذیری یک صفت بسیار مهمی است این روایت است که مشهور است از مولا امیرالمومنین علیه السلام أَحَبُّ إِخْوَانِي إِلَيَّ مَنْ أَهْدَى إِلَيَّ عُيُوبِي. محبوب ترین دوستان من کسی است که عیب های من را به من هدیه دهد. 

روایت دیگر از امام کاظم علیه السلام است حدیث مفصلی است که حضرت می فرمایند ساعت شبانه روز زندگیتان را باید تقسیم کنید سَاعَةً لِمُعَاشَرَةِ الْإِخْوَانِ الثِّقَاتِ یک ساعتی را بگذارید برای رفت و آمد با دوستان و ثقات  و آدم های مورد اطمینان و الذين يعرفونكم عيوبكم و يخلصون لكم في الباطن آدمهایی که مورد اعتماد هستند، کسانی که به شما عیب های تان را معرفی می کنند. شما وقتی را در شبانه روز بگذار که با منتقدین داشته باشید. انسان در معرض لغزش ها است . در بسیاری از موارد انسان به خاطره حب نفسی که دارد، کور می شود.   اگر اصحاب رسانه لغزش های فکری یا عملی داشته باشند و به خاطر حب نفس ارزش های خود را تشخیص ندهند این دیگر آیا می تواند پیام رسان حق باشند؟! امام کاظم می فرماید در شبانه روز یک وقتی را بگذار با افراد ناقد و کارشناس و مورد وثوق که تو را نقد کنند.

حدیث دیگری هست که سه خصلت را برای مومن میشمارد شرط اول این است که در درون خودمان یک واعظی باشد که بیاید کار خودمان را نقد کند وَاعِظٍ مِنْ نَفْسِهِ وَ قَبُولٍ مِمَّنْ يَنْصَحُهُ(1)‌ نصیحت غیر از موعظه است، موعظه برای کارهای خوب است نصیحت یعنی فلان کار خوب را انجام بده یا فلان کار را انجام نداد یکی از ویژگی های مومن این است که انتقاد پذیر باشد.

این روایت مهم بود چون هم نقد از درون و هم نقد از بیرون را در خود جای داده است الحمدلله رب العالمین./905/241/ح

 

مقرر: عزیز الله طالبی

 

منابع:

  • المحاسن (للبرقي)، ج‌2، ص: 604
ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۰۹ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۳:۱۱
طلوع افتاب
۰۶:۵۸:۱۴
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۵۳
غروب آفتاب
۱۹:۲۴:۵۴
اذان مغرب
۱۹:۴۱:۵۲