vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، در جلسه هفتم درس خارج فقه رسانه که در مورخه 23 مهرماه سال 1397 برگزار گردید، به بررسی ادله شرط عدالت در پيام رسانان پرداخت و اظهار داشت: از آن جا که فضلای کلاس بر شرط عدالت در پیام رسان دینی تاکید داشتند در این جلسه از استدلال ایشان، استفاده خواهیم کرد.

در ادامه یکی شاگردان در مقام استدلال بیان داشت: پیام رسان دینی به خاطر اینکه با خیلی از مردم سر و کار دارد، با عرض و ناموس مردم سر و کار دارد. چه به دلیل فحوی چه به دلیل قیاس اولویت نسبت به قاضی، لزوم عدالت در او بیشتر است.

این استاد حوزه در جواب از استدلال مذکور گفت: در فرمایشی که جنابعالی دارید، می خواهید بگویید که پیام رسان دینی با حق الناس سر و کار دارد در حالی که این جور نیست و به طور مطلق در همه پیام رسانان دینی ما نمی توانیم این حرف را بپذیریم.

در پایان جلسه حجت الاسلام والمسلمین رفعتی گفت: شاید حرف دوستان به این برگردد که تناسب حکم و موضوع علت شرط عدالت در پیام رسانان دینی است یعنی چون شأن ایشان هدایت گری جامعه است تناسب حکم و موضوع می طلبد که عادل باشند اما در جواب باید گفت که همچین تناسبی در هدایتگر شرط نیست همان گونه که در آمر به معروف و ناهی از منکر، آمر یا ناهی بودن خود فرد شرط نیست.

تفصیل مطالب مطرح شده در این جلسه، بدین شرح است:

اعوذ بالله من الشيطان الرجيم بسم الله الرحمن الرحيم و الحمد لله رب العالمين و به نستعين وهو خير ناصر و معين و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين

خلاصه جلسه گذشته

در بحث جلسه گذشته استدلال بر شرطیت عدالت بر پیام رسان و اصحاب  رسانه را  رد کردیم  و علت رد این بود که قیاس مع الفارق است. اشتراط عدالت که در مسئولیت های دیگری که  در فقه می‌بینیم یا به این دلیل است که ارتباط دارد با حق الناس، با خون مردم ، باناموس مردم؛ آنجا شارع مقدس فرموده است که شاهد و قاضی عادل باشند. در امام جماعت عرض کردیم که این شرط امری عبادی است. در امر عبادی نمی‌توان از فحوای اشتراط استفاده کنیم و بگوییم که در اینجا هم عدالت شرط است، پیام رسان باید عادل باشد.

استدلال شاگردان درس در اشتراط عدالت

 از بزرگان و فضلای حاضر در جلسه گفتند که این استدلال، استدلال درستی است و ما باید عدالت را شرط بدانیم. ببینم  دوستان چه چیزی را آماده کرده اند بفرمایید:

پیام رسان دینی به خاطر اینکه با خیلی از مردم سر کار دارد،  باعرض ناموس مردم سر کار دارد. چه به دلیل فحوی چه به دلیل قیاس اولویت نسبت به قاضی  لزوم عدالت در او بیشتر است.

جواب استاد

استاد: در فرمایشی که جنابعالی دارید ،می خواهید بگویید که پیام رسان دینی  با حق الناس سر و کار دارد در حالی که این جور نیست.  برخی از پیام رسان ها  بله مثل خبرنگار یا مثل راوی باعرض ارتباط پیدا می کند، باخبری که موجب درگیری و حق الناس است مرتبط است.

برخی از اصناف اطلاع رسانه ها و پیام رسان ها هستند که عدالت در آن ها شرط است ولی ما می خواهیم بگوییم که آیا عدالت شرط برای تمامی عوامل اصحاب رسانه دینی است. شما نهایت عدالت را در دو صنف از این اصحاب رسانه و پیام رسانان در رسانه دینی  شرط بدانید مثلاً اگر ما گفتیم در کسی که خبر را  منتقل می کند  از ادله فقهی اثبات می شود که باید عادل باشد اما همین جا هم برخی فقها برای اثبات خبر واحد از بنای عقلا استفاده می‌کنند ـ که متاخرین این چنین اند ـ که می گویند بنای عقلا بر این است که خبر واحد را اگر ثقه باشد می‌پذیرند ولو عادل نباشد  همین که آدم راستگو باشد  ما خبر را از او می پذیریم ولو اینکه تقوا ندارد یا عدالت ندارد یا مرتکب گناه صغیره یا کبیره می شود ولی به ثقه بودن او لطمه نمی زند. 

مبنای اعتبار خبر واحد اگر ادله نقلی باشد باید عادل باشد اما اگر سیره عقلا باشد لازم نیست مخبر عادل باشد. همین که ثقه باشد کفایت می کند. بنابراین آنچه که شما می توانید در رد  اشکالی که ما دیروز کردیم بر استدلال پریروز بیان بفرمایید این است که عدالت همان جور که در یک راوی شرط است در اینجا هم شرط است نه آن گونه که در شاهد و قاضی شرط بود.  

عدم ربط عوامل پیام رسان دینی با حق الناس

اگر بخواهید بفرمایید که همه عوامل پیام رسان دینی در حق الناس دخالت می کنند (این صحیح نیست زیرا)  اینها که حکم صادر نمی کنند ولو کارشناس باشد. خبری را می دهد اما حکم صادر نمی کند ولی قاضی حکم صادر میکند در حق الناس دخالت می کند  و شاهد در صدور حکم  تاثیر گذار است و حق الناس را در پی دارد اما در پیام شما نمی توانید با قاضی و شاهد مقایسه کنید. 

بله اگر بخواهید مقایسه کنید با خبر عادل واحد می توانید مقایسه کنید و آن هم اختصاص پیدا می‌کند به بعضی از عوامل پیام رسانی نه همه آنها. با این دلیل نتوانستیم اثبات بکنیم که برای تمامی عوامل پیام رسانی عدالت شرط  است.

استدلال به تناسب حکم و موضوع در اشتراط عدالت

 جمع  بندی اینکه: آقایان در نقد ردی که بر استدلال کردیم این بود که ما نحن فیه مثل خبرنگار است خبرنگار یکی از عوامل است نه تمامی عوامل اگر آقایان به بعضی از فرمایشات خودشان توجه بفرمایند در رد اشکالی که دیروز کردیم رفتند سراغ اینکه یک پیام رسان میخواهد جامعه را  هدایت کند و شأن هدایتگر این است که عادل باشد.

عرض کردیم که این یک استدلال دیگری است - همان استدلال اول در ایمان همین بود- اینجا اینگونه می توانیم استدلال کنیم فرمایش فضلا را می‌توانیم  به عنوان یک دلیل ذکر کنیم شما می‌خواهید بفرمایید که پیام‌رسان در رسانه دینی شأنشان بالاست، تمامی عوامل پیام رسانی در رسانه دینی شان بالاست مسئولیتشان هدایت جامعه است  هر کس به نحوی در ارسال این پیام هدایت آمیز نقش دارد. تناسب حکم و موضوع می گوید که هادی جامعه نیز خودش باید عادل باشد.

نقد استدلال به تناسب حکم و موضوع

آیا این فرمایش دوستان را ما قبول داریم؟ خیر. ما این حرف را اینجا قبول نداریم زیرا هدایت گر  آیا حتماً باید در عین حالی که راه راست را شناخته و مرتکب گناه نشده، هدایت گری را انجام دهد؟  این تناسب حکم و موضوع هدایت است. در حالی که ما حتی در  امر به معروف و نهی از منکر م چنین شرطی را قائل نیستیم.

ببینید آیا کسی که میخواهد امر به معروف کند - پیام رسان  نیز همچین وظیفه ای دارد- در او شرط می دانیم که عامل معروف باید خودش عادل باشد؟  خیر در  آمر به معروف و ناهی از منکر اگر گناهان صغیره ای را مرتکب می شود  یا گناه کبیره مرتکب شود آیا نباید امر به معروف و نهی از منکر کند؟ خیر! با اینکه خود گناه کار است ولی باز هم امر به معروف و نهی از منکر بر او واجب است. بنابراین تناسب موضوع وحکم در اینجا نیز لازم نیست./905/241/ح

مقرر: عزیز الله طالبی