vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، محبویبت و شهرت طلبی و خواست منزلت اجتماعی، یکی از صفات انسانی است که امروزه تبدیل به یک پدیدار اجتماعی شده و نیازمند تحلیل و بررسی های جدی می باشد. از بحث نفوذ اجتماعی و مساله تبعیت در روانشناسی گرفته تا مساله صنعت فرهنگ در حوزه مطالعات اجتماعی و فرهنگی در رابطه این موضوع حرف هایی زیادی رد و بدل شده و در عصر حاضر با توسعه رسانه و ارتباطات ابعاد جدیدتری به خود گرفته و مفاهیم و پدیده هایی نویی را خلق کرده است.

شبیه سازی واقعیت در عصر جدید

ژان بودریار متفکر و جامعه شناس فرانسوی در کتاب وانمایی ها استدلال می کند که جهان در مرحله ای از تکامل اجتماعی و اقتصادی به جایی رسیده که دیگر نمی توان حوزه اقتصادی یا تولیدی را از حوزه دانش و ایدئولوژی و فرهنگ جدا ساخت.زیرا فراورده ها و تصورات و وانمایی های فرهنگی و حتی احساسات و ساختارهای روحی، جزیی از جهان اقتصاد شده اند. از طرف دیگر جهان غرب دیگر امروزه مبتنی بر تولید کالاها و اشیا نیست بلکه اساس آن تولید اطلاعات است.

به نظر بودریار فرهنگ پست مدرن فرهنگ وانمایی یا شبیه سازی است که اشاره به تولید انبوه آثار فرهنگی و هنری در عصر تولید مکانیکی دارد.به نظر وی دیگر نمی توان میان اصل و رونوشت آثار عنری و فرهنگی تمیز داد و این همان فرایند شبیه سازی و وانمایی است.شبیه سازی و تقلید و بازتولید موجب برتری نشانه ها بر امور واقعی شده و تشخیص واقعیت از وانمایی به چیزی  نزدیک به محال بدل شده است.

در جامعه ما نیز بقدری رسانه ها فعال و پویا عمل کرده اند و آنچنان فضای سنگینی را بر ذهن و روان مردم حاکم کرده اند که گروه مرجع و منبع رسمی تولید واقعیت را بطور کامل در اختیار رسانه ها باید بدانیم.اساسا منبع تولید قدرت در دنیای فعلی رسانه و فضای مجازی است.بالتبع می توان نتیجه گرفت که قدرتمند کسی است که صاحب رسانه بیشتر و یا نفوذ رسانه ای بیشتر باشد.بدون تعارف باید عرضه داشت که هرکسی بهتر و بیشتر و پرتکرارتر دیده شود، نه تنها محبوب تر و شهیرتر که قدرتمندتر و بانفوذتر است.به تعبیر بودریار "دیگر شبیه سازی قدرت صورت گرفته" و واقعیت قدرت دیگر تابعی از فضیلت و معرفت و حقیقت نیست و حتی تابعی از قدرت راکی رنبویی و سیلوستر استالونه ای هم نیست.دیگر مجازو تصویرو عکس واقعیت از خود واقعیت پیشی گرفته و صنعت فرهنگ همه چیز را درنوردیده است.

صنعت فرهنگ و فرهنگ سلبریتی زده

صنعت فرهنگ از جمله مفاهیمی است که در قرن بیستم توسط تئودور آدورنو برای توضیح چگونگی عملکرد مراکز تولید محصولات فرهنگی که - آدورنو آنها را تولید کنندگان فرهنگ نیز می‌دانست –‌ در ساختمان فرهنگ توده‌ای مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما یکی از مهمترین ابزارهای صنعت فرهنگ در تمام دنیا رسانه است که ابزاری قدرتمند برای همانند سازی و پایین آوردن سطح درک عمومی از هنر و بلکه واقعیت می باشد.

در حقیقت باید خیلی راحت تسلیم این واقعیت تلخ شد که فرهنگ سلبریتی زده بر فضای اجتماعی در حال غالب شدن است. سینما در خدمت تمام حقیقت قرار نگرفت و قهرمانان واقعی را به مردم معرفی نکرد و از رسالت خودش کم گذاشت و عده ای دیگر با شبیه سازی قهرمان داستان ها، سکان قلب و ذهن و فرهنگ و رفتار مردم را در دست گرفتند.

به تعبیر یک پژوهشگر اجتماعی، الان در عصر ساخت واقعیت مجازی هستیم و این در حوزه‌های مختلف تسری دارد. عرصه، عرصه بده بستان هم هست؛ یعنی این فقط رسانه‌ها نیستند که باعث می‌شوند سلبریتی‌ها شکل بگیرند، بلکه بین همه عرصه‌ها از جمله بحث رسانه این بده بستان هست؛ یعنی رسانه هم به سلبریتی نیاز دارد. هدف هم جذب مخاطب است.

رسانه‌ها در تلاش و تکاپو هستند تا توجه مخاطب را به خود جلب کنند، سلبریتی‌ها جزء جذاب‌ترین موضوعاتی هستند که رسانه‌ها از آن‌ها برای جلب توجه مخاطب استفاده می‌کنند. در حوزه مد هم همین است. سلبریتی‌ها در فشن‌شوها شرکت می‌کنند و در حوزه مد کمک می‌رسانند و از آن طرف سرمایه‌گذاری‌هایی که شرکت‌های مد می‌کنند باعث گسترش شهرت آن‌ها می‌شود.

سلبریتی در خدمت گفتمان خاص

مساله فردگرایی و توجه نکردن به خانواده که در میان اهالی شهرت بسیار مشهود است.مصرف زدگی و تجمل گرایی و زندگی لاکچری و توجه نکردن به قشر متوسط یا آسیب دیده و از طرفی نگاه طلبکارانه نسبت به قانون و مقررات اجتماعی و فرهنگی و در مواقعی تبدیل شدن به ابزار دست قشر اپوزسیون نظام از طریق موضع گیری های سطحی و شتاب زده در حوادث و اتفاقات مختلف و در مقابل سکوت کردن در قبال اتفاقات ارزشی و تنگناهایی که نیاز به حضور در صحنه و موضع گیری های فرهنگ ساز دارند، تنها بخشی از کارکردهای منفی پدیده سلبریتی در جامعه ما دارد.

کارکردهای منفی این جریان سلبریتیزاسیون بسیار تاسف برانگیز بوده و نیازمند معجزه ای از جنس روشنگری های تاریخی است تا مسیر صاف و چند بانده برخی از این غیرقهرمان ها را با توقف های منطقی و جریمه هایی از جنس عقلانیت محوری و جلوگیری از بهره برداری و سودهنگفت از احساسات عمومی مواجه نماید.

این که بگوییم رسانه محصول شاخص دنیای مدرن بوده و سلبریتی هم محصول رسانه می باشد کافی نیست. بنظر می رسد که جریان های صاحب گفتمانی هستند که در قالب زبان هنر و فرهنگ و البته سرمایه گذاری روی عناصر فرهنگی مثل هنرمندان و بازیگران و .... و همچنین تکثیر و بازتولید بی حد و حصر این قشر، جایگاه و پایگاه مردمی را هدف گرفته اند تا هدف و مقصودی را که در فرم سیاسی و اقتصادی ساخته و پرداخته کردند، با پوشش فرهنگی نهایی و فراگیر نمایند و به تعبیری هژمونی و سلطه گفتمانی خود را با همان تئوری صنعت فرهنگ و ابزاری نمودن بخشی از حوزه هنر و فرهنگ، تثبیت و حاکم نمایند.

امید است که در این عرصه، با روشنگری و افزایش عقلانیت و آگاهی در فضای عمومی جامعه و بهینه سازی تولیدات رسانه ای و فرهنگی و حضور موثر در فضای تبلیغ گفتمان دینی در سطوح مختلف و از طرفی حمایت از مدیران فرهنگی جسور و دلسوز و خوش فکر و همچنین تشکیل و تاسیس جنبش های فرهنگی ـ هنری مومن و انقلابی و با هویت آتش به احتیاری که مقام معظم رهبری(دام ظله) به حرکت ها و جوشش های فرهنگی جوان عنایت نمودند، عرصه فرهنگ را بطور جدی مورد رصد و ارزیابی و اقدامات متعالی قرار دهیم./702/241/ح

علیرضا محمدلو