vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، حجت الاسلام والمسلمین عباس رفعتی، در جلسه اول درس خارج فقه رسانه که در مورخه 8 مهرماه سال 1397 برگزار شد، به طرح بحث امسال درس خارج فقه رسانه پرداخت.

استاد رفعتی نائینی در ابتدای درس خارج فقه رسانه اظهار داشت: در اين سال تحصيلي ان شاالله احكام تكليفي پيام رسانان یا اصحاب رسانه، را بررسی خواهیم کرد. که این احکام خود دو بخش است؛ برخی احکام عموم اصحاب رسانه را شامل می شود و برخی دیگر احکام اختصاصی هر صنف از اصحاب رسانه است.

وی در ادامه گفت: اولين وظيفه مشترک براي همه اصحاب رسانه (چه بسا اين وظيفه ی خيلي از كساني است كه در غير رسانه نیز كار مي كنند) كسب علم و تحصيل دانش فعاليت رسانه ديني است يعني شناخت عالمانه ديني فعاليت رسانه اي.

این استاد حوزه در توضیح اولین وظیفه اصحاب رسانه فرمود: مراد ما از دانش، تخصص بهره برداري از تجهيزات و سخت افزار و نرم افزار تخصصي رسانه اي نيست. اين كه طبيعي است كه هر صاحب حرفه ای بايد اين دانش را داشته باشد؛ مراد ما از اين كه اولين وظيفه كسب دانش رسانه اي است، منظور دانش ديني آن فعاليت است.

تفصیل مطالب مطرح شده در این جلسه، بدین شرح است:

اعوذ بالله من الشيطان الرجيم بسم الله الرحمن الرحيم الحمدلله رب العالمين و به نستعين و هو خير ناصر و معين و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين

کلیات مباحثی که امسال مطرح خواهدشد

عرض كريم كه در اين سال تحصيلي ان شاالله احكام تكليفي پيام رسانان، يا به تعبيري ديگر اصحاب رسانه، اصحاب سيما و سينما یا فضاي مجازي را بحث مي كنيم يعني كساني كه در اطلاع رساني و پيام رساني هستند. در واقع فصل سوم مباحث مون را امسال آغاز مي كنيم.

اين فصل در دو بخش و دو مقام بحث مي شود يكي احكام كلي و عمومي براي تمامي اصحاب رسانه و تمامي پيام رسانان بحث مي كنيم. بخش دوم احكام خاص صنفي و بخش از اصحاب رسانه مثلا احكام مبتلا به كارگردان، بازيگر، تهيه كننده، ديالوگ، گريمور، گرافيست و ... هر يک از اين ها احكام خاصي دارند به غير از عموم آنچه كه اصحاب رسانه دارند.

احکام کلی اصحاب رسانه

مراد از بخش اول آن احكامي است كه اختصاص فقط به يک گروه از اصحاب رسانه ندارد. بالاخره كساني كه فعاليت هاي رسانه اي، سينمايي و فضاي مجازي دارند؛ اينها يک احكامي و يک وظايف مشتركي دارند. در بخش اول به اين مشتركات مي پردازيم اين ويژگي اول اين بخش اول است كه آن را با بخش دوم متفاوت مي كند. ويژگي دوم بخش اول اين است که احكام به تبع پيام براي آن ها به وجود مي آيد؛ برخلاف بخش دوم كه ناظر بر پيام لازم نيست باشد اگر پيامي هم در اين رابطه نبود اين وظايفش را به عنوان يك كار صنفي بحث مي كرديم.

بنابراين ما در بخش اول از وظايف و احكام تكليفي اصحاب رسانه بحث مي كنيم، اعم از اين كه اين وظائف وظائف وجوبي باشد يا ندبي و استحبابي.

تقسیم بندی مباحث امسال بر اساس وظیفه محوری است

اين بحث را به اين روش مي گوييم تفاوتي با روش بحث در سال گذشته پيدا مي كند كه در سال گذشته در بحث پيام مي گفتيم: واجبات پيام، بعد محرمات پيام، بعد مستحبات پيام اما در روش چينش بحث در اين فصل ما وظيفه محور جلو مي رويم. مي خواهد اين وظيفه وجوب باشد يا ندبي. حالا اين وظيفه آيا حكمش مطلوب وجوبي يا ندبي آن را بحث مي كنيم.

اولین وظیفه مشترک: شناخت احکام دینی است

اولين وظيفه مشترک براي همه اصحاب رسانه (چه بسا اين وظيفه خيلي از كساني است كه در غير رسانه نیز كار مي كنند) كسب علم و تحصيل دانش فعاليت رسانه ديني است يعني شناخت عالمانه ديني فعاليت رسانه اي. اين وظيفه اول است.

در اين مساله دو تا بحث بايد داشته باشيم؛ كما اينكه در مسائل ديگر هم اين دو بحث را خواهيم داشت؛ اول شناخت موضوع اين مساله و تعريف اين مساله يعني مرادتان از شناخت تحصيل ديني دانش رسانه اي چيست؟ بحث دوم حكم فقهي و شرعي مساله است كه حكم فقهي و شرعي مساله چيست؟ در هر مساله اي، هم بايد موضوع شناسي كنيم و هم حكم شناسي. در بعضي مسائل تعريف موضوع خيلي موونه اي ندارد مثل همين مساله

منظور از کسب دانش رسانه ای چیست؟

در اينجا منظور از كسب دانش رسانه اي ديني چيست؟ آيا اينكه مي گویيم يكي از وظايف اصحاب رسانه نسبت به آن فعالتي كه مي خواهند انجام بدهند بايد شناخت عالمانه ديني داشته باشند، كسب دانش و تحصيل علم و دانش داشته باشند يعني همين علوم رايجي كه براي استفاده از ابزار سخت افزاري و تجهيزات رسانه اي و آیينه است؟ يعني دانش تخصصي است؟ اينكه مسلم است كسي كه بخواهد يک فعاليتي كند بايد دانش آن را داشته باشد.

مراد ما دانش، تخصص بهره برداري از تجهيزات و سخت افزار و نرم افزار تخصصي رسانه اي نيست. اين كه طبيعي است كه هر صاحب حرفه ای بايد اين دانش را داشته باشد؛ مراد ما از اين كه اولين وظيفه كسب دانش رسانه اي است منظور دانش ديني آن فعاليت است لذا گفتيم شناخت ديني دانش رسانه اي؛ اعم از اينكه آن رسانه ديني باشد يا غير ديني باشد حتي بايد وسيله غير ديني را بشناسد تا مبتلا به آن رسانه غير ديني نشود. يعني شناختی از لحاظ شريعت نسبت به آن كار بدست آورده باشد؛ نه دانش تخصصي؛ دانش تخصصي مفروغ عنه است.

اصولا وقتي كه در روايات «علم» گفته مي شود منظور دانش ديني است. در هر حرفه اي يک شناخت فقهي و شناخت علمي نسبت به آن حرفه در فقه داريم. چراكه فقه ما براي اداره بشر است از گهواره تا گور، لذا در هر فعاليتي كه انسان انجام مي دهد؛ از فعاليت هاي اجتماعي و كاري؛ بايد برويم سراغ دين.

دين در اينجا در مورد اين فعاليت چه نظريه اي دارد؟ آيا اين فعاليت را درست مي داند يا نه؟ اگر درست نمي داند مي شود جزو محرمات؛ اگر درست مي داند آيا شرايطي براي آن قرار مي دهد يا نه؟ اگر شرطي قرار نداده است هر جوري مي توان اين فعاليت را انجام داد.

پس بنابراين در همه اين زمينه ها ما بايد دانش و شناخت عالمانه ديني نسبت به فعاليت و كارمان پيدا كنيم. يكي از كارها بحث رسانه است. اگر مي گویيم تحصيل علم رسانه منظور تحصيل فن نيست. آن سواد رسانه اي، كارگرداني، نويسندگي «حرفه» است، «علم» نيست. منظور ما از موضوع بحث؛ كه وظيفه اول اصحاب رسانه تحصيل علم است؛ منظور شناخت ديني، شناخت عالمانه است. شناخت عالمانه يعني شناخت ديني.

منظور از علم در روایات

اصولا در روايات واژه علم براي هر دانشي به كار نمي رود؛ آن ها حرفه است، مهارت است. علم در راوايات به چيزي گفته مي شود كه مربوط به دين باشد، مربوط به آخرت باشد، مربوط به عمل عبادي انسان، عمل ديني انسان باشد. مي فرمايد علم سه چيز است يكي علم عقائد است، آيات المحكمه؛ دو سنه قائمه يعني مباحث اخلاقي؛ سوم فريضه عادله، و ما سوي ذلک و هو فضل، غير از اين سه تا، يك برتري و حرفه اي است. اين روايت به صورت متواتر بيان شده است مشابه اين روایت را از امام صادق(ع) داريم از امام كاظم(ع) داريم از ائمه ديگر داريم كه علم را اينگونه تعريف كردند.

پس اولين وظيفه اصحاب رسانه شناخت عالمانه ديني فعاليت هاي رسانه اي است، نه شناخت حرفه و فن. تشبيه كنم مثل يک تاجري كه مي رود تجارت را ياد مي گيرد، قبل از اين كه بياید شروع کند به تجارت بايد فقه التجارتش را هم ياد بگيرد و قديم بازاري ها اين كار را مي كردند كتاب التجاره را به صورت ترويجي یاد می گرفتند و مباحث احكام براي بازاري ها، صبح قبل باز كردن مغازه گفته می شد و بعد مي رفتند مغازه را باز مي كردند.

الان يک پزشک حرفه پزشكي را ياد مي گيرد و مجوز طبابت را به او مي دهند اما به هيچ وجه نمي آيد به سراغ دين و عالم ديني كه من حرفه را ياد گرفتم اما شناخت عالمانه اي نسبت به حرفه خود م ندارم.

اصحاب رسانه بعد از آن كه دانش رسانه اي را هر كدام توی هر گرايش رسانه اي خودش ياد مي گيرد، اصلا نمي آید دنبال شناخت عالمانه ديني و بگوید من كه حالا مي خواهم بازي كنم چه كار بايد بكنم چه كار نبايد بكنم؟ آيا هر نقشي ر ا مي توانم بازي كنم ؟ دانش ديني اش اينها را بايد، ياد بگيرد.

عرض كرديم در ابتداي بحث ما روش بحث امسال متفاوت است. از وظايف بحث مي كنيم شايد به وجوب برسيم شايد به استحباب برسيم. الان مساله به مساله و تكليف به تكليف احكام مكلفين را بحث مي كنيم. قبلا احكام خود پيام را بررسي مي كرديم.

حکم تحصیل علم

حالا رسيدم به استفراد نسبت به حكم مساله. درباره وجوب تحصيل علم (علمي كه مربوط به شناخت ديني فعاليت هاي ما هست) ادله فراوان داريم./905/241/ح

مقرر: عزیزالله طالبی