به گزارش خبرنگار وسائل، نشست علمی «تئوریهای پیرامون زنان در قرآن» چهارشنبه ۱۰ بهمن با حضور دکتر عزت السادات میرخانی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران به همت مدرسه علمیه اسلام شناسی حضرت زهرا (س) مشهد با حضور جمعی از پژوهشگران حوزوی و دانشگاهی در محل اتاق جلسات این مدرسه برگزار شد.عضو گروه مطالعات زنان دانشگاه تربیت مدرس در بخش نخست این نشست به بایدها و نبایدهای اثرگذاری هنر در تبلیغ معارف اسلامی و انتقال ارزشها از زبان قرآن کریم و حضرت علی (ع) به نسل نو پرداخت، آنچه در ادامه میخوانید ادامه مطالب مطرح شده در این جلسه است:
مصداق خانههای نورانی در قرآن
آیه ۱۰۹ سوره توبه مثالی دیگر از قرآن است که «أَفَمَنْ أَسَّسَ بُنْیَانَهُ عَلَىٰ تَقْوَىٰ مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٍ خَیْرٌ أَمْ مَنْ أَسَّسَ بُنْیَانَهُ عَلَىٰ شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَانْهَارَ بِهِ فِی نَارِ جَهَنَّمَ ۗ. وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ» که درباره ترسیم خانوادههای مختلف است.
یا آیه ۳۶ سوره نور «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ» که درباره خانههای نورانی است که بعد از چهل سال هنوز یک فیلم درباره مصداق این آیه ساخته نشده است که برون داد این خانه نورانی حسنین و زینبین هستند.
ترجیح ولایت مداری حضرت زینب بر همسرداری
از طرفی «ما رأیت الا جمیلاً» میتواند پرسشی باشد که در مجالس سخنرانی مطرح و تبیین شود که حضرت زینب چه چیزی در تاریخ میبیند که اینگونه سخن میگوید؟
از زیارت اربعین میتوان استفاده کرد چراکه این زیارت اربعین یک خار گلو برای دشمن شده است و شما کلام عقیله بنی هاشم را بگذارید و میتوان زنان قرآنی را با زینب (س) مقایسه کرد که قرآن کریم میگوید «وَمَنْ یَخْرُجْ مِنْ بَیْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ یُدْرِکْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ ۗ. وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا».
هاجر چه کرد؟ فرزند هاجر در معرض تشنگی و گرما قرار میگیرد و مادر گریه کنان بین صفا و مروه میدود و به همین دلیل هر کس به خانه خدا میرود به یاد آن واقعه، همان حرکت را تکرار می کند.
خداوند در آیه ۱۵۸ سوره بقره «إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَآئِرِ اللّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلاَ جُنَاحَ عَلَیْهِ أَن یَطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَن تَطَوَّعَ خَیْرًا فَإِنَّ اللّهَ شَاکِرٌ عَلِیمٌ» دویدن بین صفا و مروه را از نشانههای پاک زیستی زنان قرآنی معرفی میکند و این نشانهای از جایگاه زن است.
زینب کبری (س) مهاجرت کرد چراکه در واقع وظیفه او اقتضاء میکرد که در کنار امام(ع) قرار بگیرد و احتمال این هم وجود دارد که حضرت زینب (س) حتی بدون اجازه همسر همراه امام(ع) میشود چراکه همسر او از لحاظ منش سیاسی با امام حسین (ع) شکاف داشت و کاملا متفاوت بود.
حتی به امام حسین (ع) پیشنهاد داد که او واسطه بین آنها شود و اینجا این پرسش پیش میآید که در شرایط اینچنینی چطور حضرت زینب (س) این کار عظیمی را انجام داد؟
از جمله نمونههای معاصر دیگر که درباره ولایت مداری میتوان به آن اشاره کرد خانم دباغ با هشت فرزند وقتی در مقابل امام (ره) قرار گرفتند گفتند که همه کارهائی که انجام داده اند وظیفه بنده بوده است و در حال حاضر هم اگر قرار باشد که با هستههای مبارز فلسطینی مبارزه کنم نظر شما چیست؟
امام (ره) پاسخ میدهند که آیا این موضوع پرسیدن دارد و به خانم دباغ نمیگویند که دیگر برای شما بس است و به خانه و زندگی ات برس.
ما بحث ولایت و ولایت مداری را به صورت کامل متوجه نشده ایم و در حالی که چهل سال از انقلاب گذشته است، اما حوزه هائی داریم که اندیشههای آنان سکولار است چراکه درس ولایت فقیه در حوزهها گنجانده نشده است.
در شرایط فعلی مهمترین مبحثی که باید تبیین شود بحث نظام ولائی است چراکه آقازادهها به شرایط اقتصادی جامعه آسیب رساندند، اینها ولایت مدار نبوده اند؛ مردم مستضعف برای تأمین معیشت با مشکل مواجه شده اند.
بعد از انقلاب متأسفانه هیچکدام از دولتها درد فرهنگ نداشتند
شهید مطهری بر این اعتقاد بودند که ما باید یک مدینه فاضلهای ترسیم کنیم که از اقصی نقاط عالم به ایران بیایند. شما ببینید که سید حسن نصرالله در ایران میآید و زمانی که هیچ تبلیغی برای جامعه المصطفی نبوده است او در آن مکان درس میخواند و در حال حاضر او یک شخصیت در دنیا میشود.
به بودجههای جامعه المصطفی انتقاد میشود بدون اینکه به این امر توجه کنند که بودجه تبلیغات در جهان چه کارهایی انجام میدهد. با وجود سرکار آمدن دولتهای مختلف بعد از انقلاب متأسفانه هیچکدام درد فرهنگ نداشتند اما «کَمْ مِنْ فِئَةٍ قَلیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً کَثیرَةً بِإِذْنِ اللَّهِ وَ اللَّهُ مَعَ الصَّابِرینَ» قطعا با همین وضعیت اتفاق میافتد.
تئوریهای قرآن به صورت عملی و کاربردی به وسط جامعه بیاید
در تحقیقی که درباره لباسهای اروپائی در مراکز دانشگاهی انجام دادم در آئین نامه آنها قید شده است که ناخنهای دانشجویان نباید رنگارنگ باشد و حتی اندازه ناخن در این آئین نامه تعیین شده است وکتاب آئین نامه دانشگاهها وجود دارد در حالی که در دانشگاههای ما بی نظمی در پوشش لباس دختران و پسران دانشجو وجود دارد.
حتی بچه مذهبیها به دنبال حیل شرعی برای این موضوع هستند درحالی که این رویکرد انفعال است و انقلاب نیست و در این باره تئوریهای قرآن عملی نشده است و این تئوریها باید در وسط جامعه به شکل کاربردی ارائه شوند.
در این مسیر نیاز است که رویه حضرت ابراهیم (ع) در این راستا دنبال شود و فن استدلال احیا شود. این در حالی است که خواندن درس خارج و رشته فقه به کپی بسنده شده است و این انفعال است چراکه تا نتوانیم تولید داشته باشیم در این مسیر به انفعال مبتلاء میشویم، تولید فکر حائز اهمیت است؛ قدرت اندیشه، قدرت تولید است و باید در این مسیر تولید فکر و انسان سازی صورت گیرد.
ضرورت ایجاد هستههای فقهی در مراکز پژوهشی
گذشتگان ما با نوشتن کتابهای متعدد اعجاز داشتند و مواد آماده در اختیار ما است؛ نباید به کارهای تکراری بسنده کرد و آیا واقعا فقه ما پاسخگو است؟
مراکز پژوهشی نیاز به ایجاد هسته فقهی دارند و هستههای مختلف در موضوعات جامعه شناسی، تاریخ و فقه تأسیس شود؛ میتوان در این راستا کارهای نو انجام داد.
در شرایطی که اروپائیها اتاق فکر دارند و یکسری محقق دارند که فقط فکر میکنند و طرح ۲۰۰ ساله ارائه میکنند، اما ما نسبت به تئوریهای اجتماعی و سیاسی قرآن کریم غافل هستیم.
میتوان فیلم و نمایشنامه از سوره محمد (ص) ساخت. خداوند در این سوره تأکید می کند که «الَّذِینَ کَفَرُوا وَصَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ أَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ» و در آیه ۷ و ۸ اشاره میکند که طرف مقابل شما کارهای ضایع انجام میدهند.
دلیل آن این است که «ذلِکَ بِأَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا اتَّبَعُوا الْبَاطِلَ وَأَنَّ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّبَعُوا الْحَقَّ مِنْ رَبِّهِمْ ۚ. کَذَٰلِکَ یَضْرِبُ اللَّهُ لِلنَّاسِ أَمْثَالَهُمْ» این جبهه حق و باطل است؛ این آیات از اعجازهای قرآنی است.
در این آیات اشاره به ولایت نداشتن شده است که این بحث ولایت در اینجا تشریح میشود و بیان میکند که اهل ایمان، ولی دارند. بحث ولایت در این چهل سال تبیین نشده است و در این سوره بیان میشود که آنها حیات انسانی ندارند و فقط توحش دارند و این درحالی که توحش را آنان به ما به عنوان حیات انسانی قالب میکنند.
در پاک زیستی، فکر پاک، قلب پاک، خانواده و دامن پاک، قرآن دو زن را در قرآن مثال میزند؛ یکی را در اندیشه پاک و دیگری را در دامن پاک «وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِّلَّذِینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِندَکَ بَیْتًا فِی الْجَنَّةِ وَنَجِّنِی مِن فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ» آسیه زن فرعون را مثال میزند.
میتوان چهره مریم را در عهدین و قرآن با یکدیگر مقایسه کرد و قرآن اشاره به زیست پاک دارد و این درحالی است که بشر امروز از آلودگیها رنج میبرد و «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیدِی النَّاسِ لِیذِیقَهُم بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یرْجِعُونَ» (روم، آیه ۴۱) و «ظَهَرَ الْفَسَادُ» را میتوان با استناد به این آیه تبیین کرد./200/241/ح
تهیه و تنظیم: فاطمه ترزفان