vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، نشست علمی تخصصی «موضوع‌شناسی ارزهای رمزپایه و بررسی چالش‌های فقهی و حقوقی آن»، سه‌شنبه 9 بهمن‌ ماه 1397 در تالار امام خمینی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) به همّت گروه اقتصاد اسلامی این مرکز برگزار شد.

در این نشست علمی حجت‌الاسلام دکتر احمدعلی یوسفی رئیس مرکز راهبری اقتصاد مقاومتی حوزه علمیه قم، به عنوان ارائه دهنده به تبیین مطالب خود پرداخت و دبیری این جلسه به عهده حجت‌الاسلام عباس شفیعی‌نژاد بود.

بخش اول مطالب ارائه شده در این نشست پیش‌تر تقدیم شد؛ توجه شما را به ادامه این گزارش جلب می‌نمایم:

سیر تطوّرات نهاد پول

حجت‌الاسلام دکتر یوسفی در بخش دیگر سخنان خود سیر تطوّرات نهاد پول را بررسی کرد و گفت: نهاد ناآرام پول همیشه در حال دگرگونی بوده است. زمانی مبادله کالا به کالا و بعد کالا پول قرار گرفت، بعد درهم، دینار، طلا و نقره، بعد سکه، بعد پول‌های اسکناس، بعد پول‌های الکترونیکی و الآن هم که با پول‌های مجازی یا رمزپایه مواجه هستیم.

دلیل این تحوّلات چیست؟ این نکته را باید توجه داشته باشیم که عرف عقلای عالم در صدد است که پول را با امن‌ترین، سهل‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه ممکن منتقل کند. خوب این دلیل شد که وضع پول از مبادله کالا به کالا به پول‌های مجازی کشیده شود.

نیاز جریان حکمرانی جدید به قدرت اقتصادی با ابزار ارز مجازی

پول‌های رمزپایه نیز بر این اساس به وجود آمد و لذا این پول‌ها باید به سمتی بروند که هم سهولت شان بیشتر شود، هم امن‌تر شوند و هم کم‌هزینه باشد.

پول‌های رمزپایه مبتنی بر فناوری بلاک چین شکل گرفته است تا تعاملات مالی و اقتصادی را بر اساس این سه معیار انجام دهد. با استفاده از پول‌های رمزپایه که بانک‌ها در آن حذف می‌شوند قدرت فرهنگی و اجتماعی جریان حکمرانی جدید زیاد می‌شود.

جریان حکمرانی جدید اگر قدرت اقتصادی و اجتماعی را به دست نداشته باشد حربه اقتصادی اش تکمیل نخواهد شد و برای جریان حکمرانی جدید نیازمند به این پدیده است.

واکنش دولت‌های غیرهمسو با پول‌های رمزپایه

دولت‌های غیرهمسو در برابر پول‌های رمزپایه به سمت پول‌های رمزپایه متمرکز رفتند. پول‌های رمزپایه متمرکز پول‌های رمزپایه‌ای هستند که از نقطه‌ای مدیریت می‌شوند مثل پول‌های موجود که از ناحیه بانک مرکزی مدیریت می‌شوند. دولت‌های غیر همسو آمدند و پول‌های رمزپایه ملّی طراحی کردند تا خودشان را در مقابل بحران‌های ارزی بین‌المللی نجات دهند.

جریان ونزوئلا به بحران جدّی ارزی کشیده شده بود ولی ونزوئلا موفّق شده بود که این بحران را کنترل کند ولی آمریکا این بحران را تبدیل به یک بحران سیاسی کرد که امروز شاهد آن هستیم.

همچنین روسیه هم به همین نحو دچار بحران شده بود ولی من شنیده‌ام که پوتین هفته‌ای بیست جلسه تشکیل می‌داد که جریان پول‌های رمزپایه را متوجه شود و سپس پول‌های رمزپایه‌ای در روسیه طراحی شد برای فرار از بحران ارزی آمریکا.

من در کتاب ماهیّت پول و راهبردهای فقهی و اقتصادی آن که در 25 سال پیش چاپ شده است، جریان پول را تحقیق کرده‌ام و در آنجا به پول تحریری و الکترونیکی اشاره کرده‌ام.

در پول تحریری بنده یک نکته را اشاره کردم که پول با رسیدن به مرحله پول تحریری به نقطه کمال خودش رسید و مسئولین و فعّالیت‌های آن‌ها در حوزه اقتصاد، ابزار قدرت خرید هستند، بنابراین مسئولین ابزار انتقال این قدرت خرید هستند و مسئولین باید به سرعت به سمت ابزارهای انتقال جدید بروند.

زمینه‌های پیشرفت ایران در پول‌های رمزپایه

نکته دیگر این است که گفته شده که جمهوری اسلامی ایران بهشت پول‌های رمزپایه خواهد شد. چون اولاً انرژی و به خصوص برق در ایران بسیار ارزان است، ثانیاً ایران برای دور زدن تحریم‌های ظالمانه به این پول احتیاج دارد و ثالثاً مردم ایران یک روحیه نوخواهی دارند و به این پول‌های رمزپایه گرایش دارند.

تبیین مسائل اساسی پول‌های رمزپایه

مسائل اساسی پول‌های رمزپایه عبارتند از: 1 ـ مسائل فنی ایجاد و تولید پول‌های رمزپایه، 2 ـ چگونگی تصاحب پول‌های رمزپایه از ناحیه استخراج، 3 ـ شناخت ماهیّت و موضوع پول‌های رمزپایه با بررسی مبانی فقهی و حقوقی پول‌های رمزپایه، 4 ـ احکام فقهی انواع به کارگیری پول‌های رمزپایه در حوزه تولید، توزیع و مصرف، 5 ـ بررسی وضعیّت پول‌های رمزپایه در ایران، حال و آینده.

بنده آخرین پیشنهادی که بیش از یکسال است دارم مطرح می‌کنم این است که مسئولین نظام بدون فوت وقت به سمت تحقیقی همه‌جانبه در رابطه با پول‌های رمز پایه بروند.

کمیته‌ای متشکّل از فقیه، متخصص امنیتی و متخصص سیاسی، معامله‌گر قهّار پول‌های رمزپایه، ماینرها و استخراج کنندگان این پول‌ها باید نشست‌های متعدّدی داشته باشند.

حکمرانی جدید از طریق پول‌های رمزپایه در حال ربایندگی ذهن‌های مردم هستند و امروز در ایران شاهد مزرعه‌های تولید پول‌های رمزپایه هستیم و بنده اینها را با چشم دیده‌ام.

بخش پرسش و پاسخ 

به گزارش خبرنگار وسائل، در بخش بعدی این نشست حجت‌الاسلام شفیعی‌نژاد در راستای موضوع‌شناسی پول‌های رمزپایه به طرح چند سؤال از دکتر احمدعلی یوسفی که در ادامه این پرسش‌ها و پاسخ‌ها را می‌خوانید:

 ـ آیا اساساً پول‌های رمزپایه و مشخصاً بیت کوین، پول هستند یا نه؟ اگر پول هستند دلائل تان را بفرمایید. اگر پول هستند پشتوانه‌اش چیست و ارزشش را از کجا به دست می‌آورد؟ و اگر پول نیستند تعامل فقه با پول‌های رمزپایه به چه شکل است؟

اگر فرض کنیم که یک پدیده‌ای عنوان پول نداشته باشد، آیا نباید از حیث فقهی بررسی شود؟ عنوان پول یک موضوع است و ممکن است یک پدیده‌ای هم مطرح شود مثل پول‌های رمزپایه، بر فرض که پول نباشد باز هم جا دارد که در فقه از آن صحبت شود مگر فقه اقتصادی مختص به عنوان پول است؟

بله این بحث مهم است که آیا این پدیده پول‌های رمزپایه مال است یا نه؟ فقه اصلاً کاری به امضای موضوع ندارد. فقه به دنبال بیان احکام تکلیفی و وضعی انواع رفتارها و روابط در قالب انواع پدیده‌های اقتصادی است.

اگر پول‌های رمزپایه خودش مبیع قرار می‌گیرد یا به وسیله پول‌های رمزپایه انواع معاملات انجام می‌شود، می‌تواند در فقه مورد توجه قرار بگیرد، خواه به آن پول گفته بشود یا نه؟

انواع موضوع در فقه

برخی موضوعات مثل نماز تشریعی هستند، برخی از موضوعات مثل گندم تکوینی هستند که اگر یک وقت شک شد که این گندم هست یا نه، باید در آزمایشگاه آزموده شوند و گندمیّت آن به اثبات برسد و یک سری موضوعات هم عرفی هستند مثل تورّم و یک سری از این موضوعات عرفی، عرفی اعتباری عام و برخی دیگر نیز عرفی انتزاعی عام هستند. پول‌های رمزپایه از موضوعات عرفی انتزاعی هستند.

به نظر بنده ترکیب یا عبارت مالیّت شرعی اشتباه است چراکه مال یک موضوع عرفی انتزاعی است و اساساً وقتی که ما می‌بینیم یک عدّه‌ای آمده‌اند و یک شیء را معامله می‌کنند به این دلیل است که آن را دارای مالیّت دانسته‌اند. پول‌های رمزپایه هم یک پدیده عرفی عقلائی است و ما از این که عقلاء به سمت آن رفته‌اند انتزاع مالیّت می‌کنیم.

امروز عرف عقلای عالم نسبت به پدیده پول‌های رمزپایه در حال انجام معامله هستند و لذا از حیث مال بودن تردیدی در آن نیست و شرع و فقه هم تا اینجا کاری ندارد و از اینجا به بعد کار دارد که این معامله چه حکمی دارد؟

تعریف پول در اقتصاد

آنچه ما از پول تعریف می‌کنیم این است که اگر یک پدیده سه خصوصیت واسطه مبادله، ذخیره ارزش و معیار ارزش را داشته باشد ما به آن پول می‌گوییم.

حالا اگر دو تا از این خصوصیات را هم داشته باشد مشکلی نیست که ما به آن هم پول بگوییم. مثلاً اگر خصوصیّت سوم را نداشته باشد گفتن پول به آن مشکلی نیست.

امروز پول‌های رمزپایه هم می‌توانند ذخیره ارزش باشند هم می‌توانند وسیله مبادله باشند و هم می‌توانند معیار سنجش باشند پس ما به آن پول می‌گوییم.

ـ آیا واقعاً عرف عقلاء به این سمت رفته‌اند یا سرویس‌های جاسوسی و قدرت‌های معاند اسلام پشت این قضیه هستند؟ تفسیر شما از پشت پرده‌های این قضیه چیست؟

آنچه ما از عرف عقلاء از آن در فقه یاد می‌کنیم، تعریف عقلاء در مقابل سفیه است به معنای کسی که منفعت خودش در مقابل دیگران را تشخیص نمی‌دهد.

پول کاغذی که می‌خواست ایجاد شود ما گفتیم عرف عقلاء این پول را در زندگی به کار می‌گیرند و اینجا هم عرف عقلاء و انسان‌های متخصّصی به خاطر اغراض سیاسی، امنیتی یا مادّی دست به ایجاد این پول زده و دارد به عنوان یک سبک زندگی اقتصادی جا می‌افتد و بخش عمده‌ای از مردم جامعه حتّی متشرّعین در حال استخراج بیت کوین هستند.

ـ آیا در بحث بیت کوین و پول‌های رمزپایه، بحث غرر، جهالت، تسلّط کفّار، بطلان شرعی و بطلان عرفی وجود ندارد؟

باید مراقب باشیم که بین چند مسئله خلط نشود. ما از طرفی دلیلی داریم که می‌گوید لاتأکلوا اموالکم بینکم بالباطل. سؤال این است که اموال شرعی را می‌گوید یا عرفی؟ بله لاتأکلوا یک حکم شرعی است و مال یک پدیده عرفی است.

در عرف برخی از عقلاء خوک را می‌خورند و شراب هم می‌نوشند، آیا این مال هست یا نه؟ بله مال هست؛ حالا ما می‌گوییم که شارع این را مال نمی‌داند ولی هزار بار هم شارع بگوید شراب مال نیست امّا عرف عقلائی که پول می‌دهند با آن معامله مال می‌کنند لذا امام تصریح دارند که پدیده‌ای که به ید عرف اعتبار می‌شود تنها اسقاطش به ید عرف است. شارع قادر نیست که اعتبارات عرفی را اسقاط کند و شارع نهایتاً می‌تواند احکام تکلیفی و وضعی این پدیده را اعتبار می‌کند.

غرری بودن پول‌های رمزپایه به نحو موجبه جزئی

ـ سؤال دیگر بنده این است که ممکن است شخصی برای استخراج پول‌های رمزپایه وقت زیادی در حد چند سال بگذارد و پول زیادی بابت دستگاه‌هایی که خریداری کرده بدهد و انرژی زیادی نیز مصرف کند، ولی به نتیجه نرسید و هیچ بیت کوینی استخراج نکند، آیا این غرر نیست؟

منشأ غرر جهالت است یا ریسک یا هردو؟ به نظر بنده جهالت است و جاهایی که آقایان ریسک را منشأ غرر دانسته‌اند ریسک را به جهالت برگردانده‌‌اند. پول‌های رمزپایه نهایتاً ریسک را به دنبال دارند و در برخی از انواع استخراج پول‌های رمزپایه نیز ممکن است جهالت باشد ولی به طور کلّی نمی‌توان گفت در پول‌های رمزپایه معامله غرری است و معامله باطل است./504/442/ح

تهیه و تنظیم: محرم آتش افروز