vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، پايان نامه «مشروعیت دولت در فقه سیاسی شیعی با تأکید بر واقعه کربلا» به قلم حسن امجديان و با همراهي علمي دكتر فريد محسني و دكتر محسن اسماعيلي به عنوان استاد راهنما و مشاور در مقطع ارشد دانشگاه امام صادق(ع) به رشته تحرير درآمده است.

چكيده:

نگاه حقوقی و فقهی به قیام امام حسین (عليه السلام) کمک می کند تا بتوان این حرکت را بر اساس قواعد و موازین حقوق اساسی تحلیل کرد. تحلیل و ارزیابی مشروعیت دولت از دریچه واقعه عاشورا و استوار نمودن آن بر موازین حقوقی و فقهی، زمینه را برای ارائه الگویی مستند و مستدل بمنظور سیراب نمودن بشریت تمام تاریخ فراهم می آورد. سوال اساسی مطروحه که در این رساله بدان پرداخته ایم این است که قیام امام حسین (عليه السلام) بر چه مبنای فقهی و حقوقی استوار بوده است و خواستگاه آن از منظر دین و امام حسین (عليه السلام) چیست؟ اینکه در فقه و حقوق از چه زاویه ای به حرکت امام (عليه السلام) نگریسته شده و نیز مبتنی بر چه قالب، معیار و ملاک هایی می توان به ارزیابی این حرکت پرداخت و فقها و حقوقدانان در تحلیل خود، کدام چارچوب را پذیرفته و بر اساس آن به ارزیابی نشسته اند، راهگشای پاسخ به سوال فوق خواهد بود. تبیین دیدگاه های فقهای متقدم و متاخر و نیز تحلیلی حقوقی از قیام عاشورا، ارزیابی روشنی را برای خوانندگان ارائه می دهد. در واقع قیام امام حسین (عليه السلام) بر مبانی روشن و استواری قرار گرفته که این مبانی را می توان در بیانات و سیره حضرت جستجو نمود و همین مبانی، باعث مشروعیت بخشی به قیام حضرت گردیده است. لذا با عنایت به آن است که هر انسان مسئول، آگاه، دیندار و آزاده «الگوپذیری» از آن را سرلوحه عمل خویش قرار می دهد.

بيان موضوع:

مشروعيت دولت يكي از مباحث محوري حقوق اساسي محسوب مي شود و از همين رو به گواهي هميشه تاريخ، حاكمان در صدد مشروع جلوه دادن حكومت خود بر آمده اند. اما در پاره اي موارد حسب علل و عواملي اين مشروعيت از ابتدا وجود نداشته و حاكمان فاقد مشروعيت بوده اند. تحليل و ارزيابي مشروعيت دولت در بررسي مصداقي حركت امام حسين عليه السلام از اهميت بسزايي برخوردار مي باشد. در واقع نگاه حقوقي و فقهي به قيام امام حسين عليه السلام كمك مي كند تا بتوان اين حركت را بر اساس قواعد و موازين حقوق اساسي تحليل كرد. در منابع و مباحث موجود هر چند مشروعيت دولت از منظر علوم سياسي مورد بررسي قرار گرفته است اما پرداختن به مشروعيت دولت از منظر حقوق عمومي و با توجه به مباني حقوق اساسي و تاكيد آن بر واقعه تاريخي كربلا مورد غفلت واقع گرديده است. پرداختن به مساله مشروعيت دولت از اين ديدگاه، با توجه به بررسي مصداقي قيام امام حسين عليه السلام ضرورت تحقيق را دوچندان مي نمايد. از همين رو در اين پايان نامه برآنيم با رويكردي توصيفي و تحليلي به بررسي مشروعيت دولت از نگاه واقعه عاشورا پرداخته و از اين طريق با استوار نمودن آن بر موازين حقوقي و فقهي به ارائه الگويي مستند و مستدل براي سيراب نمودن بشريت تمام تاريخ بپردازيم.

با قيام امام حسين عليه السلام بر ضد دولت اموي، و آنچه با آن قيام پيش آمد، پرسشي اساسي مطرح گرديد كه چنين اقدامي برخاسته از كدام منطق ديني و منطبق بر كدام قواعد و ضوابط شرعي است. آيا دين به چنين برخاستني و اينگونه نهضتي فرا مي خواند يا از آن منع مي نمايد؟ به ويژه آنكه قيام امام حسين عليه السلام قيام انساني عادي نبوده است؛ زيرا مسلمانان بر اين نظر متفق اند كه اين قيام، قيام فرزند زاده آخرين پيام آور الهي و پاك ترين و وارسته ترين مردمان و عالم ترين ايشان بوده است؛ و از منظر شيعيان اين قيام امام معصومي است كه سخن و عمل او حجت است و سبك زندگي او معيار و سيره او طراز زندگي اهل ايمان است. پس اگر او معيار و طراز زندگي است، قيام او نيز منحصر به فرد نيست و راه و رسم او براي تاسي است. چنانچه خود فرموده است: «فلكم في اسوه» (من سرمشق و الگوي شمايم) و برخي غير مسلمانان نيز به مبارزه او بر ضدستم و استعمار تاسي كرده اند، چنانچه از قول گاندي، رهبر بزرگ هند، نقل كرده اند: «من مبارزه را از شهيدان عاشورا آموختم».  آنگاه سوال اساسي اين است كه اين قيام بر چه مبناي فقهي و حقوقي استوار بوده است و خواستگاه آن از منظر دين چيست؟

رساله حاضر در مقام پاسخ به اين پرسش است؛ و اينكه قيام امام حسين عليه السلام بر مباني روشن و استوار قرار گرفته است. يعني نهضتي عدالت خواهانه و ضد ظلم، و حركتي براي حفظ دين و پاسداشت حريم دينداري و نهي از منكري بزرگ و اصلاح كار امت اسلامي؛ كه با عنايت به آن هر انسان مسئول، آگاه، ديندار و آزاده الگوپذيري از آن را سرلوحه عمل خويش قرار مي دهد.

تا كنون فرهنگ عاشورا از زواياي بسياري مورد ارزيابي و كنكاش صاحبان انديشه و تحقيق قرار گرفته است كه بسي قابل تاسي و تقدير است. طبعاً عاشورا نيز مانند بسياري مسائل و جريانات تاريخي- اجتماعي ديگر نتوانسته و نمي تواند به گونه اي هماهنگ و در يك راستا مورد داوري قرار گيرد. اين واقعيت ناشي از تفاوت هاي بسيار و گسترده اي است كه در ديدگاه هاي تحليل گران وجود دارد. تفاوت هايي كه گاه بسيار عميق و در حوزه مسائلي بس اساسي و مهم است. در واقع نقش آفريني عاشورا منوط به نوع انگيزه هايي است كه تحليل ما را سامان بخشيده و شكل مي دهد، چرا كه انگيزه تحليل ما، به نوع برداشت ما از دستاوردهايي كه از اين فرهنگ انتظار داريم، شكل مي دهد. همان گونه كه چگونگي تحليل و ارزيابي ما از آن، تفسير ما از يك جرياني كه مي تواند به عنوان يك «الگو» و «اسوه» معرفي گردد را تحت تاثير مي گيرد.

پيرامون مشروعيت حكومت و نيز فرهنگ عاشورا، تا كنون، در بسياري زوايا به گونه اي مستقل، ارزيابي و تحليل صورت گرفته است، ولي آنچه در اين جستار مي تواند بعنوان يك موضوع مفيد و قابل پيگيري مورد توجه قرار گيرد و در قالب يك بحث مستقل تخصصي تاكنون مورد عنايت لازم قرار نگرفته است، تحليل فقهي-حقوقي قيام عاشورا و بررسي ديدگاه امام حسين عليه السلام در قبال مشروعيت دولت مي باشد. پرداختن به تحليل فقهي درباره ديدگاه امام حسين عليه السلام و نيز آراء آن دسته از فقيهان كه در مباحث اجتهادي خويش به اين مهم پرداخته اند؛ مي تواند براي بسياري از علاقمندان به مباحث ميان رشته اي فقهي-حقوقي تازگي داشته و راهگشا باشد./229/ف