vasael.ir

کد خبر: ۵۹۸۴
تاریخ انتشار: ۲۲ مرداد ۱۳۹۶ - ۱۵:۲۵ - 13 August 2017
بانکداری اسلامی/آیت الله موسوی جزائری/جلسه 44 و45

قرعه اماره ای است که موخر از اصول است

وسائل_ شیخ انصاری فرموده است که نمی شود به عمومات قرعه عمل کرد.

به گزارش سرویس اقتصاد پایگاه تخصصی وسائل، آیت‌الله سید‌محمد‌علی موسوی‌جزائری در جلسات جلسات چهل و چهارم و چهل و پنجم درس خارج بانکداری اسلامی که در تاریخ  29  دی ماه و  2 بهمن ماه 95 در حوزه علمیه اهواز برگزار شد محدوده قاعده قرعه و احتمالات موجود در آن و همچنین اماره یا اصل بودن آن را مورد بررسی قرار داد .
استاد درس خارج حوزه علمیه اهواز در ابتدا شاة موطوئه را یکی دیگر از مواردی دانست که در آن امر به قرعه شده است و مجمع علیه نیز می باشد.
آیت‌الله جزائری در ادامه نظرات درباره محدوده قاعده قرعه را ابواب نزاعات و همچنین موارد تزاحم حقوق عنوان کرد و ضمن بررسی هر دو احتمال، احتمال دوم را قوی تر دانست.
وی در پایان اماره یا اصل بودن قاعده قرعه را مطرح نمود و ضمن بی ثمر دانستن آن افزود: قاعده قرعه اگر اماره هم باشد در رتبه متاخر از اصل است.


تقریر این دروس در ادامه می آید:


در شاة موطوئه نیز امام امر به قرعه کرده اند:
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ یَحْیَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الرَّجُلِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ نَظَرَ إِلَى رَاعٍ نَزَا عَلَى شَاةٍ- قَالَ إِنْ عَرَفَهَا ذَبَحَهَا وَ أَحْرَقَهَا- وَ إِنْ لَمْ یَعْرِفْهَا قَسَمَهَا نِصْفَیْنِ أَبَداً- حَتَّى یَقَعَ السَّهْمُ بِهَا- فَتُذْبَحُ وَ تُحْرَقُ وَ قَدْ نَجَتْ سَائِرُهَا.
البته دو تا محمد بن عیسی داریم. یکی یقطینی و یکی عبیدی است. در یقطینی اختلاف است عبیدی اشکال ندارد و طریق شناخت اینها از مروی عنه است.
سوال: موطوء اگر مسلم شد نجس است؟
جواب: نجس نمی باشد ولی خوردنش حرام است و  باید کشته شود و بعد آتش زده شود اما اگر حیوانی باشدکه لم یقصد لحمه ویقصد رکوبه این را نفی بلد می کنند.
بالجلمه روایت بالا مجمع علیه است.
محدوه قاعده قرعه
احتمال اول : ابواب نزاعات. اما طبق بررسی ها نزاع بالفعل از روایات استفاده نمی شود .
احتمال دوم: (که قوی است) در تزاحم حقوق. یعنی بین اشخاص تزاحمی است و همه حق دارند پس باید یکی انتخاب شود و امکان ترجیح نداریم. بسیاری از روایات در این باب تزاحم المدعین است  قسمت لیالی، اگر چند نفر فی طهر واحد مواقعه کردند، توریث الخنثی المشکله  اینها تعارض و تنازع نمی باشد بلکه میخواهند ببینند سهم او چقدر است ولی در حقیقت تزاحم حقوق است.
یا اینکه کسی نذر کرده اول مملوک را در راه خدا آزاد کند بعد به او هفت برده به ارث رسید  همه اینها تزاحم حقوق است و نزاع نیست فقط یکی مورد داریم که در تزاحم حقوق نمی باشد که اشتباه شاة منکوحه است مگر اینکه گله مشترک باشد و مشاء باشد آن وقت برای تعیین رجوع به قرعه می کنند
پس لا شک ولا اشکال در موارد تزاحم حقوق که مشترک باشند و واقعا وظاهرا مجهول باشد یعنی هم حکم واقعی وهم ظاهری مجهول است از این گله یکی گوشتش حرام است ولی از موارد علم اجمالی است علم اجمالی حکمش احتیاط است در اینجا هم که محصوره است از باب تنجیز  علم اجمالی به حسب حکم اولی واجب است احتیاط کنیم اما چون موجب عسر حرج است پس تنجیز علم اجمالی قابل تحمل نمی باشد  وچون علم اجمالی داریم نمیتوانیم برائت جاری کنیم. استصحاب حل هم معارضه میکند با اطراف علم اجمالی لهذا باید رو به احتیاط بیاوریم.

شیخ انصاری فرموده است که نمی شود به عمومات قرعه عمل کرد برخی اختصاص دارند به مورد خودشان و بعضی هم عموم دارند مثلا نمی توان به عموم روایت کل مجهول ففیه القرعه و امثال این عمل کرد چون عمومشان موهن به کثرت تخصیصات واردة علیها است مگر با انجبار عمل اصحاب که اگر دیدیم اصحاب به عمومات عمل کردند می فهمیم منطبق است.
بعضی از اعلام و منهم سیدنا الاستاذ خوئی می فرمایند: تصور اینکه عمومات با تخصیصات زیاد مواجه شده اند این است که مجهول را مجهول واقعی معنا کرده اند یعنی اگر مجهول از لحاظ حکم واقعی مجهول بود ففیه القرعه و در مقابل احکام ظاهریه است مثل استصحاب واحتیاط که با آنها تقابل می کند چون موضوع آنها یکی است پس به کدام رجوع کنیم؟ مبتلا به کثرت تخصیص میشویم چون باید استصحاب کنیم وقرعه نمی باشد. محقق خویی می فرمایند کل مجهول یعنی اینکه هرکه حکم واقعی و ظاهری اش مجهول باشد یعنی اگر حکم ظاهری با اصول دیگر معلوم بود دیگر مجهول نمی باشد اگر این چنین بود دیگر کثرت تخصیص نمی باشد چون اینها مقدم شده اند قرعه جایی است که واقع معلوم نمی باشد وهیچ حکم ظاهری برایش نیامده در این زمان نوبت به قرعه میرسد پس تعارضی ندارد.
حال سوال این که مجهول را چگونه این طورمعنا کنیم؟ کل مجهول واقعا و ظاهرا که حتی هیچ کدام از اصول نباشد؟ چرا در بقیه اصول اینگونه معنا نمی کند با اینکه درآنجا هم مجهول هست ولی واقعی معنا می کنند.
شاید به قرینه اینکه چون مخاطب عرف عقلاء بوده است وقاعده قرعه هم عند العقلاء سابقه دارد ودرجایی است که یک چیز مجهول که حتی حکم ظاهری اش هم نباشد سراغ قرعه می روند.
عند العقلاء قرعه در جایی مطرح است که کاملا متحیّر باشند و ممکن است این را قرینه قرار دهیم که مجهول یعنی چیزی که نه تکلیف واقعی معلوم است نه تکلیف ظاهری واین را از بنا عقلاء گرفتیم مثل استخاره که میگوئیم الخیرة للحیرة که با مشورت دیگر نوبت به استخاره نمی رسد.
حالا باید جایی را پیدا کنیم که هیچ کدام از احکام ظاهری نباشد. مثلا عند اشتباه القبلة ، کل مجهول ففیه القرعه ولی هیچ کس نگفته قرعه بزنیم.
محقق سبحانی جواب داده از اشکال شیخ به اینکه مورد قرعه با استظهار از ادله قرعه فقط باب نزاع وخصومت در باب قضا و تزاحم در حقوق است لکن الحق ان عمومات القرعه صالحة للاحتجاج لان من زعم ورود تخصیص علیها جعل موضوعها کل مجهول من اول الطهارة الی آخرالدیات ثم رای انّ اثرموارد لا یعمل فیها بالقرعه لخرج بالنتیجة التالیة اما علی ما قلنا من اختصاص عموماتها تتزاحم ولم یرد علیه ایّ تخصیص لذلک یکون العمل بالاصول العملیه مقابلا للقرعه عمل به بالحاکم اوالوارد لما عرفت من القرعه فی المجهول الذی اعیت العقل فلم یری ایّ الحل سوی الالتجاه الی قرعة واما اذا کان هناک حلّ آخری من شرع باصل من الاصول وادلة القرعة فاقدة موضوعها
سوال :جناب سبحانی عمومیت کل امرمشکل را چگونه حل کردند؟
جواب:این روایات عیف السند میباشند وموارد متعدد ناظر به باب تنازع میباشد
تعارضی بین صدر وذیل این مطلب آقای سبحانی است که بعدا عرض خواهیم کرد
هل القرعه امارة او اصل               
این بحث هم ثمره ندارد با توجه به بحث قبل اگر اماره هم باشد در رتبه متاخر از اصل است. اصلا ثمره تفاوت اصول واماره بودن در همین تقدم وتوخر است این جا دیگر صدق نمی کند چون در موضوعش این اخذ شده که در جایی باشد که اصل عملی نباشد ولی در عین حال عرض می شود که اماره است به علت اینکه ظهور ادله در اماریت است برای اینکه در بعضی روایات آمده ما من قوم فوضوا امرهم الی الله ثم اقترعوا الا خرج سهم محق پس آنکه بر حق است با قرعه خارج میشود در بعضی روایات اشکال می شود که ان القرعة تخطیء وتصیب حضرت فرمود ماحکم الله به لما یخطیء چون اماره ای که موضوعش هیچ اصلی نباشد جایگاهش موخر است.


323/905/ع

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
آخرین اخبار
اوقات شرعی
۱۰ / ۰۱ /۱۴۰۳
قم
اذان صبح
۰۵:۳۱:۳۹
طلوع افتاب
۰۶:۵۶:۵۱
اذان ظهر
۱۳:۱۱:۳۵
غروب آفتاب
۱۹:۲۵:۴۱
اذان مغرب
۱۹:۴۲:۳۹