vasael.ir

به گزارش خبرنگار سرویس جامعه و تمدن اسلامی پایگاه اطلاع رسانی وسائل، حجت‌الاسلام والمسلمین سید صمصام الدین قوامی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم و امام جمعه پردیسان در جلسه چهل و پنجم درس خارج فقه الاداره و فقه‎التنظیم به نظریه نظام سازماندهی در اسلام و جمع بندی مبانی بینشی و ارزشی آن اشاره کرد که متن این درس به صورت خلاصه تقدیم مخاطبان می‌شود.

در پردازش نظریه امامت و امارت که همان نظریه سازمان واسلام است، قرار شد به این سؤال پاسخ دهیم که معماری و مهندسی دربنای مسجد محله ساز  دارای چه شاخصه‎های معصومانه است؟

در یک بررسی و دقت در اخبار ابواب مساجد می‎توان به معیارهای زیر دست یافت:

1-  وسعت کافی.

2-  سرویس ها بیرون مسجد با فاصله.

3-  کراهت مناره.

4-  کراهت  اماکن تجاری برای بیع وشراء.

5-  مشرف به منازل نباشد.

6-  محراب آن، مثل مذبح یهود نباشد.

7-  تاریک نباشد. (نور گیر داشته باشد).

8-  نقش و نگار نداشته باشد. (تا اینجا را در نوبت قبل بحث کردیم).

9-  اسلحه خانه ندارد. «عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: نَهَى رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ سَلِّ السَّیْفِ فِی الْمَسْجِدِ وَ عَنْ بَرْیِ النَّبْلِ فِی الْمَسْجِدِ قَالَ إِنَّمَا بُنِیَ لِغَیْرِ ذَلِکَ.»

بحث و بررسی روایات:

سند روایت ظاهرا بدون اشکال است و راویان حدیث از ثقات هستند.

«نَهَى رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ سَلِّ السَّیْفِ فِی الْمَسْجِدِ.» برهنه کردن شمشیر و کشیدن شمشیر از غلاف در مسجدجایز نیست؛ در صورتی که معروف است در مسجد پیامبر لشکر سازماندهی و جنگ اداره می‎شده است، به این معنا که رهبری و نقشه کشی در مسجد صورت می‎گرفته، اما ساخت وساز اسلحه و تیر داخل مسجد جایز نیست و این کارها وظیفه وزارت دفاع است.

گویا حضرت در ادامه روایت، دفع دخل مقدرفرمود که «إِنَّمَا بُنِیَ لِغَیْرِ ذَلِکَ»، مسجد بنا شده برای غیر این کارها، پس باید دقت شود که در این مورد افراط و تفریط نشویم؛ یعنی نگوئیم مسجد ارتباطی با این امور ندارد و یا این که بگوییم انجام این کارها در مسجد، مطلقا ایراد ندارد، بلکه باید حالت تعادل حفظ شود؛ یعنی اسلحه و تیر در جای خودش درست بشود و از مسجد رهبری شود.(امامت وامارت شود).

«وَ عَنْ بَرْیِ النَّبْلِ فِی الْمَسْجِدِ.» همچنین پیامبر از تراشیدن تیر کمان در مسجد نهی فرمودند؛ در بخش دوم وقتی نظر می دادیم از این روایت به این گونه استفاده کردیم که مسجد با سلاح وتیر ربط دارد چطور در اینجا می گوئیم ربط ندارد؟

جواب این است که هم ربط دارد هم ندارد؛ ارتباط آن با مسجد به این صورت است که از مسجد سازماندهی می‎شود؛ یعنی ارتباط سازمانی با مسجد دارد. اما از این جهت که مسجد جای تولید اسلحه باشد، نهی شده است؛ بله قرار دادن محافظ برای مسجد غیر از کشیدن اسلحه واسلحه خانه کردن مسجد است.

10- استراحتگاه و خوابگاه برای واردین و مسافرین باشد. (مسجد سفره خانه و مهمان سرا نیاز دارد).

«عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ‏، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ النَّوْمِ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَ مَسْجِدِ النَّبِیِّ ص قَالَ نَعَمْ.  لعله محمول على غیر ما کان فی زمن الرسول صلّى اللّه علیه و آله أو على الاضطرار بقرینة التعلیل(فَأَیْنَ یَنَامُ النَّاسُ.) او على الجواز المرجوح(کراهت) فلاینافی أصل الکراهة التی فی خبر زرارة».

اما خبر زرارة: «عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِیزٍ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْیَنَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی جَعْفَرٍ ع مَا تَقُولُ فِی النَّوْمِ فِی الْمَسَاجِدِ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهِ إِلَّا فِی الْمَسْجِدَیْنِ- مَسْجِدِ النَّبِیِّ ص وَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ قَالَ وَ کَانَ یَأْخُذُ بِیَدِی فِی بَعْضِ اللَّیْلِ فَیَنْتَحِی نَاحِیَةً ثُمَّ یَجْلِسُ فَیَتَحَدَّثُ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ فَرُبَّمَا نَامَ وَ نِمْتُ فَقُلْتُ لَهُ فِی ذَلِکَ فَقَالَ إِنَّمَا یُکْرَهُ أَنْ یَنَامَ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ الَّذِی کَانَ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ ص فَأَمَّا النَّوْمُ فِی هَذَا الْمَوْضِعِ(در مورد مسجدی که از امام سؤال می کنند) فَلَیْسَ بِهِ بَأْسٌ.»

قال فی المدارک کراهة النوم فی المسجد مقطوع به فی کلام أکثر الاصحاب و استدلّ علیه فی المعتبر بما رواه الشیخ عن زید الشحام قال: قلت لابى عبد اللّه علیه السلام: قول اللّه عزّ و جلّ:« لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُکارى‏»

قال: سکر النوم و هی ضعیفة السند قاصرة الدلالة و الاجود قصر الکراهة على النوم فی المسجد الحرام و مسجد النبیّ صلّى اللّه علیه و آله».

اگر گفته شود که از این روایت خوابگاه فهمیده نمی شود ما می گوئیم داخل شبستان نشد بیرون شبستان خوابگاه قرار داده می شود؛ علامه مجلسی در مرآه العقول بین خبر زراره و معاویه بن وهب به این صورت جمع کرده که اگر هم خوابیدن جایز باشد کراهت دارد و تا جایی که امکان دارد، نباید در عبادتگاه  خوابید.

11-کفش داری داشته باشد. (وسیع و امن و نظیف  واقع در کنار درب های مسجد).

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْکُوفِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ ع قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ص‏ تَعَاهَدُوا نِعَالَکُمْ عِنْدَ أَبْوَابِ مَسَاجِدِکُمْ کفش ها را باید در ورودی مسجد قرار داد.

وَ نَهَى أَنْ یَنْتَعِلَ الرَّجُلُ وَ هُوَ قَائِمٌ. هنگام در آوردن کفش از پا، ایستاده نباشد؛ الْحَسَنُ الطَّبْرِسِیُّ فِی مَکَارِمِ الْأَخْلَاقِ مکارم الأخلاق- 123. عَنِ النَّبِیِّ ص‏ فِی قَوْلِهِ تَعَالَى‏ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ «الأعراف 7- 31»- قَالَ تَعَاهَدُوا نِعَالَکُمْ عِنْدَ أَبْوَابِ الْمَسْجِدِ./102/825/م